Nee, ze zit niet op een motorclub en doet zelf niet aan motorrijden. Haar interesse komt vanuit een criminologische achtergrond, vertelt Kim Geurtjens. Aan de muur achter haar bureau hangt een Harley Davidson patch, een club overigens die buiten haar onderzoek valt. In een kast staan boeken met veelzeggende titels als Onderwereld op wielen, De Bandidos en De Gevallen Engel. Geurtjens: 'Wat me in het onderwerp aantrekt, is hoe zulke gesloten criminele organisaties, waar een zwijgplicht heerst, zich tegelijk zo openlijk kunnen manifesteren en de openbare orde verstoren.'

Het gaat hier over zogenaamde 'outlaw motorcycle gangs' (OMG's). Dat zijn motorclubs die door criminele activiteiten als bedreiging voor de samenleving en rechtsorde worden beschouwd. Kenmerkend is dat vaak wel tachtig procent van de leden een strafblad heeft en dikwijls van alle illegale markten thuis is: van openbare geweldpleging, drugscriminaliteit, illegaal wapenbezit, afpersing tot moord aan toe. De namen die hierbij in Nederland vallen, zijn de Hells Angels, Bandidos, Satudarah en No Surrender. In België zijn ook de Outlaws actief en voor Duitsland kan Gremium nog aan dat lijstje worden toegevoegd.

Ideale uitvalsbasis

Geurtjens onderzoek richt zich op het grensoverschrijdende karakter van de criminele activiteiten van OMG’s. Dit is een aanname. Zij zoekt antwoord op de vraag of deze motorbendes werkelijk handig gebruik maken van landsgrenzen. Daar zijn aanwijzingen voor. Zo is onlangs in België onder Vaals een chapter van De Bandidos opgericht. ‘De vraag is of de vestiging van deze OMG in een grensregio incidenteel is, omdat dit bijvoorbeeld gunstig is voor ledenwerving. Of gebeurt dit bewust om strafbare feiten te plegen, zoals de aanvoer en levering van drugs? Hoe groot dit probleem is, is vooralsnog onbekend.'

Het eerste onderzoeksjaar deed Geurtjens vooral literatuuronderzoek, media-analyse en voerde zij oriënterende gesprekken over de OMG´s met overheidsinstanties in de Euregio. ‘Daarin wordt het algemene beeld over de motorbendes bevestigd. In 2004 zijn in Nederlands Limburg Hells Angels vermoord en meer recent, in 2015, zijn bij een inval bij Bandidosleden wapens, waaronder een raketwerper, aangetroffen. In Belgisch Limburg zijn in 2011 leden van de Outlaws vermoord. In Duitsland is het zelfs vaker raak. Maar een precies inzicht in de omvang van de criminaliteit is er niet.’

Proeftijd

Wat Geurtjens al wel opviel, is dat diverse OMG's zoals Satudarah en No Surrender een gigantische groei doormaken. Die snelle groei heeft volgens haar met een laagdrempelige toegang te maken. 'De proeftijd waarin nieuwe leden de loyaliteit aan de club moeten bewijzen lijkt minder belangrijk. Er wordt wel gezegd dat zij hun colours (clubemblemen) vooral verdienen, doordat zij een bepaalde expertise en interessant netwerk meenemen.’ Met andere woorden, hun strafblad werkt als een cv. ‘Maar het bijzondere is dat ze de vrijheid hebben om na die proefperiode weer te mogen stoppen. Er zijn er genoeg die dat doen, dat  was vroeger echt ondenkbaar.’

Crisiscentra

Inmiddels heeft Geurtjens meer inzicht over wat de landsgrenzen voor de autoriteiten betekenen. Die werken letterlijk als een barrière. Oorzaak is dat de wetsystemen van de drie landen onvoldoende op elkaar zijn afgestemd. Zo lopen Duitsland en België achter als het gaat om de monitoring en bestuurlijke aanpak van de OMG's. Er is hiervoor in Nederland wettelijk meer ruimte. Binnen regionale informatiecentra wisselen de veiligheidspartners als bestuur, politie en belastingdienst informatie uit. Daarentegen lukt het Duitsland weer wel op basis van de Verenigingswet om clubs te verbieden, zoals in 2015 met Satudarah gebeurde.

De bedoeling is dat Geurtjens het onderzoek gaat toespitsen op ofwel een bepaalde OMG, een landsgrens of een specifieke vorm van criminaliteit, om vervolgens een criminaliteitsbeeld- of sociale netwerkanalyse te kunnen maken. Uiteindelijk wil zij over twee jaar komen met adviezen voor een juridisch raamwerk op basis van de drie verschillende landelijke wetgevingen. 'Ik probeer aan te geven welke samenwerking wettelijk mogelijk is.’ Ook wil zij helpen om de huidige euregionale informatiecentra beter te laten functioneren. ‘En ik zou een euregionaal barrièremodel verder juridisch willen aankleden en uitdiepen. Zo’n model wordt door de Nederlandse overheid al een aantal jaren  gehanteerd en houdt in dat autoriteiten zoveel mogelijk obstakels opwerpen voor OMG´s. Het clubleven wordt bijvoorbeeld bemoeilijkt door vergunningen te weigeren, horecaverboden in te stellen of ride outs te verbieden.’

Expertisecentrum

Geurtjens heeft er veel baat bij dat zij promovenda is bij het interdisciplinair expertisecentrum ITEM (Institute for Transnational and Euregional cross border cooperation and Mobility). Alle onderzoekers houden zich hier bezig met grensoverschrijdende thema's als pensioenrecht, sociale zekerheid, migratierecht en, in haar geval, veiligheid. ´Het is een ideale omgeving voor grensoverschrijdend onderzoek. Er is veel uitwisseling van informatie vanuit ieders eigen discipline. Zo leer je van elkaar. En soms werken de promovendi samen. Zo hebben wij kort geleden een bundel geschreven over de vluchtelingencrisis met bijdragen vanuit het eigen interessegebied.'

Kim Geurtjens (1993) is verbonden aan de Faculteit der Rechtsgeleerdheid binnen de capaciteitsgroep Strafrecht & Criminologie. In 2016 startte ze haar promotieonderzoek ‘Research concerning outlaw motorcycle gangs and the integrated cross-border policy in the Meuse-Rhine Euregion’ bij het Institute for Transnational and Euregional Cross Border Cooperation and Mobility (ITEM), onder supervisie van prof. dr. Hans Nelen en dr. Miet Vanderhallen.