Hernaus doet ondermeer onderzoek naar de rol van dopamine en het beloningssysteem in onze hersenen. Dopamine is een soort 'boodschapperstofje' die de communicatie tussen hersencellen verzorgt. Veel mensen denken bij dopamine aan tevredenheid, genot en plezier. Hoewel er een duidelijke link is tussen dopamine en beloning hebben we de laatste jaren geleerd dat dopamine in de basis helemaal geen beloningsstof is. Het bijzondere aan dopamine is dat het wordt vrijgegeven als er iets onverwachts gebeurt. Als jij geen beloning verwacht, maar die plots wel ontvangt (en andersom) dan verandert de activatie van die dopaminecellen ineens. Het is dan ook beter om dopamine te zien als een markeerstift die highlight welke dingen onze aandacht verdienen. Daarnaast weten we inmiddels ook dat de hoeveelheid dopamine die hersencellen afgeven een signaal is dat aangeeft of doelen en welke doelen de moeite waard zijn om na te streven. 

Kijk je ook naar andere stoffen dan dopamine?

Om te begrijpen hoe motivatie ontstaat kijken we ook naar hoe het beloningssysteem samenwerkt met andere systemen in ons lichaam. Zo hebben we onderzoek gedaan naar de rol van stresshormonen. Op het moment dat we gestrest zijn geven onze nieren cortisol en adrenaline af. Omdat we weten dat veelvuldige stress een risicofactor is voor psychische aandoeningen hebben we recent onderzocht hoe cortisol en adrenaline inwerken op het beloningssyteem. In dit onderzoek zien we dat die stresshormonen een verandering in motivatie teweeg kunnen brengen. Mensen worden minder geïnteresseerd in het verkrijgen van beloningen, maar juist sterker gemotiveerd om straf te ontwijken. Je zou dus kunnen zeggen dat het beloningsysteem onze “motivatie toestand” zich aanpast aan de situatie. Als iemand onder stress staat is het vermijden van gevaar immers het allerbelangrijkst. Vanuit evolutionair perspectief bekeken is dat een slimme aanpassing. Maar als iemand constant onder stress staat en zijn beloningssysteem alleen nog is ingesteld op het ontwijken van negatieve ervaringen en niet meer op het verkrijgen van positieve impulsen, dan kun je begrijpen dat dit kan leiden tot een depressie of angstklachten.

Waarom is het belangrijk om te weten hoe het werkt? Wat is de impact ervan op de maatschappij.

Als ik kijk vanuit mijn onderzoek: wij willen graag begrijpen hoe motivatie verstoord kan raken. Vroeger dachten we dat het alleen gold voor mensen met depressie, maar echt bijna alle psychische klachten gaan gepaard met verandering in de motivatie. Het is mijn persoonlijke doel, om te begrijpen wat de aanknopingspunten zijn waarop we die problemen kunnen behandelen. Als we weten hoe we dynamiek terug kunnen krijgen in de motivatie, dan is de impact daarvan dat dit ook de behandeling van andere klachten makkelijker maakt.

Het veld waarin ik me bevind is vooral fundamenteel en mechanistisch, maar we kijken ook naar de vertaalbaarheid naar de kliniek. Met de testbatterij, waar we met Mondriaan en MUMC+ aan werken, ontwikkelen we beloningstaken die we kunnen standaardiseren zodat ze in de klinische praktijk kunnen worden gebruikt om onderscheid te kunnen maken tussen mensen met motivationale problemen, bijvoorbeeld mensen met depressie en psychose. Op basis van het individuele motivatieprofiel kun je voorspellingen maken van hoe mensen gaan reageren op een bepaalde behandeling. We zijn al ver gekomen maar het onderzoek heeft nog een paar jaar nodig voordat we een goede gevalideerde taken hebben die standaard en vrij makkelijk kan worden gebruikt door een behandelaar om iemands motivatieprofiel in kaart te brengen.

Als wij punten vinden om de motivatie beter te maken dan helpt dat enorm in de behandeling van de andere klachten die er ook zijn. En wanneer we de mechanismes kunnen vinden waardoor motivatie verstoord raakt, kan dit op termijn ook helpen met vroegdetectie: als een waarschuwingssignaal voor het hebben van meer risico op bijvoorbeeld depressie-achtige klachten. Als we alle knappe koppen bij elkaar steken gaan we op lange termijn de motivatiepuzzel wel oplossen.