Het ELSA Lab zet artificial intelligence in om armoede en schulden te bestrijden
Steeds meer Nederlanders hebben te maken met schulden en armoede. Dat probleem los je niet alleen op door mensen op individueel niveau te helpen. Een pleister op een gebroken been is ook niet voldoende. Voor échte verandering is een systematische aanpak nodig. In het ELSA Lab Armoede en Schulden, dat onderdeel is van het Brightlands Institute for Smart Society (BISS) van de Universiteit Maastricht, wordt daar dagelijks met hart en ziel aan gewerkt. Onderzoekers Cassy Juhasz, Johan van Soest en Lisa Brüggen geven een kijkje in de keuken.
“Het ELSA Lab heeft als doel om op verantwoorde wijze technologie en artificial intelligence (AI) in te zetten om armoede en schulden te bestrijden”, vertelt Brüggen. “We ontvangen hiervoor subsidie van het ministerie van Binnenlandse Zaken. In ons lab werken we samen met een groot aantal partners, want zo’n doel bereik je nooit alleen. De gemeente Heerlen - een van de armste gemeenten van Nederland - fungeert als proeftuin voor ons onderzoek.”
Juhasz komt zelf uit Heerlen en weet hoe het is om in armoede op te groeien en schulden te hebben. “Dankzij een programma van de gemeente Heerlen kon ik aan de UM studeren. Toen ik mijn studie succesvol afrondde, werd mijn schuld kwijtgescholden. Door mijn persoonlijke ervaringen heb ik veel begrip voor het onderwerp armoede- en schuldenbestrijding. Ik zie mijn werk voor het ELSA Lab dan ook als een mooie kans om iets terug te doen voor mijn thuisstad.”
Lisa Brüggen is principal investigator bij het Brightlands Institute for Smart Society (BISS). Daarnaast is zij hoogleraar financiële dienstverlening aan de School of Business and Economics van de Universiteit Maastricht. Zij wordt internationaal erkend vanwege haar expertise op het gebied van financiële dienstverlening, financieel gedrag, keuzebegeleiding en pensioencommunicatie. Daarnaast is Brüggen directeur van Netspar, het Network for Studies on Pensions, Aging and Retirement. Verder is zij bijzonder hoogleraar pensioencommunicatie en keuzebegeleiding aan Tilburg University (gefinancierd door instituut Gak) en onder meer lid van de Raad van Toezicht van het NIBUD.
Data science en AI
Het ELSA Lab werkt volgens de ELSA-aanpak. “ELSA staat voor Ethical, Legal and Societal Aspects”, vertelt Juhasz. “We onderzoeken de ethische, juridische en maatschappelijke aspecten van data-analyse en AI- toepassingen, zoals het gebruik van datasets en algoritmes. Data science en AI bieden veel kansen, mits je er verantwoord mee omgaat. Anders kunnen er grote problemen ontstaan.” “Denk maar aan de Toeslagenaffaire”, vult Brüggen aan.
Het ELSA Lab onderzoekt onder meer hoe een vroege signalering kan bijdragen aan het terugdringen van armoede en schulden. Van Soest: “Gemeenten zijn wettelijk verplicht om inwoners met schulden te helpen. Om dat goed te doen, ontvangen ze automatisch informatie van instanties als inwoners achterlopen met het betalen van de huur of de rekeningen voor gas, water en licht. Wij willen graag weten wanneer en hoe gemeenten ingrijpen. Is dat na 1 maand of na 3 maanden? En krijgen inwoners dan een sms’je, telefoontje of een huisbezoek? Wij willen onderzoeken welke aanpak het beste werkt.”
‘‘Om daarachter te komen, werken we nu aan een onderzoeksopzet. Het is de bedoeling dat AI straks alle beschikbare data analyseert en vervolgens advies geeft: wat is het juiste moment en wat is de beste manier om de armoede- en schuldenproblematiek aan te pakken? Op basis van deze data-analyse geeft AI beleidsmedewerkers een advies. Vervolgens is het aan hen om te bepalen of ze het advies opvolgen. Want het maken van dat soort keuzes blijft mensenwerk.”
Beter beleid door virtual reality
Het ELSA Lab onderzoekt ook hoe virtual reality (VR) kan bijdragen aan beter beleid voor de armoede- en schuldenproblematiek. Brüggen: “Beleid over armoede en schulden wordt opgesteld door beleidsmakers die daar zelf meestal geen ervaring mee hebben. Ze baseren zich dan op statistieken. Maar hoe het écht is om in armoede te leven of schulden te hebben, weten ze vaak niet.”
In het ELSA Lab wordt momenteel een VR-ervaring – speciaal voor beleidsmakers – gebouwd. Als die klaar is, dan kunnen ze met een VR-bril op zélf ervaren waar iemand met financiële problemen tegen aanloopt. “Hierdoor wordt duidelijk hoeveel stress je daarvan krijgt. Niet alleen geestelijk, maar ook lichamelijk”, vervolgt Brüggen. “Wat doe je bijvoorbeeld als je dochter op schoolreis wil, maar je het geld niet hebt? Laat je haar meegaan, met als gevolg dat je je rekeningen niet meer kunt betalen? Of maak je een andere keuze? Beleidsmakers voelen hierdoor zelf wat zo’n dilemma met iemand doet – tot hartkloppingen aan toe. We hopen dat er dankzij VR meer begrip en empathie ontstaat bij beleidsmakers en dat je dat terugziet in het uiteindelijke beleid.”
Binnen het ELSA Lab werken verschillende vakgebieden samen. Dat vinden Van Soest en zijn collega’s erg waardevol. “We bekijken een vraagstuk vanuit meerdere invalshoeken. Wat voor gevolgen hebben bepaalde keuzes op ethisch, financieel of technologisch gebied? Dat vind ik ontzettend interessant. Je leert van elkaar en verbreedt je horizon. Bovendien voorkom je op deze manier een tunnelvisie.”
Tekst loopt door onder de foto's.
Johan van Soest is senior onderzoeker bij het Brightlands Institute for Smart Society (BISS). Hij heeft een master in Medical Informatics en een PhD in Clinical Data Science in Radiotherapy. Hij werkt aan tools om data meer FAIR (vindbaar, toegankelijk, interoperabel, herbruikbaar) te maken. Ook verdiept hij zich in machine learning met behoud van privacy over meerdere databronnen, en FAIR-beschrijvingen van AI-modellen.
Klik op het icoontje om alle foto's te zien
Klik op het icoontje om alle foto's te zien
Lange adem
Brüggen, Van Soest en Juhasz zijn het er alle drie over eens dat je voor de onderzoeken van het ELSA Lab een lange adem nodig hebt. Juhasz: “We beginnen lokaal – binnen de gemeente Heerlen – en zetten kleine stapjes. Levert een project goede resultaten op, dan kunnen we het ook inzetten voor andere gemeenten. Maar het blijft maatwerk, want elke gemeente is anders. Door inwoners al in een vroeg stadium te betrekken, houden we rekening met hun behoeftes en zorgen we ervoor dat de uiteindelijke oplossingen worden geaccepteerd in de maatschappij.”
Wanneer de eerste resultaten van het ELSA Lab zichtbaar zijn, is op dit moment nog niet te zeggen. “Het is niet realistisch om na 1 of 2 jaar al effect te verwachten”, stelt Brüggen. “Daarom is het belangrijk om stil te staan bij tussentijdse successen en de lange termijn voor ogen te houden. Zo blijven we gemotiveerd en dragen we ons steentje bij aan de grote opgave om de armoede- en schuldenproblematiek de wereld uit helpen.”
Tekst: Martina Langeveld
Foto's: Paul van der Veer
Cassy Juhasz is PhD-kandidaat aan het Brightlands Institute for Smart Society (BISS). Ze is afgestudeerd aan de Faculteit der Cultuur- en Maatschappijwetenschappen van de Universiteit Maastricht. Ze heeft een bachelor in Arts & Culture en een master in Cultures of Arts, Science and Technology. Naast haar werk voor het ELSA Lab geeft ze les aan de Faculteit der Cultuur- en Maatschappijwetenschappen.
Lees ook
-
Bloedprikken, een infuus aanleggen of in het oor kijken; zelfs ogenschijnlijk eenvoudige medische handelingen kunnen bij kinderen angst, pijn en stress veroorzaken. Volgens kinderarts-intensivist Piet Leroy zijn comfort en vertrouwen net zo belangrijk als de medische behandeling zelf. Hij onderzoekt...
-
Hoe gaan mensen met elkaar om op sociale media en andere online platforms? Hoe belanden ze in conflict? En het belangrijkste: hoe kunnen we voorkomen dat die discussies escaleren? Promovendus Maud Oostindie doet er onderzoek naar. En dan is ze ook nog het nieuwe ‘Face of Science’ van de Universiteit...
-
Door de vergrijzing heeft Zuid-Limburg te maken met aanzienlijke uitdagingen in gezondheid en welzijn. Onderzoek en innovatie van de UM maakt nu al een verschil. Hilde Verbeek, voorzitter van de Academische Werkplaats Ouderenzorg Limburg, over hoe we ouderen in hun kracht kunnen zetten en het...
