Pamela Habibović vertegenwoordigde op 22 mei de Universiteit Maastricht tijdens de opening van de Week van de Mensenrechten. Binnen de universiteit zijn mensenrechten op diverse plekken een belangrijk thema. Van onderzoek binnen het Maastricht Centre for Human Rights tot onderwijs binnen diverse opleidingen. “Maar we voeren bijvoorbeeld ook een actief vluchtelingenbeleid. Zo zet onze Taskforce Vluchtelingen zich in om vluchtelingen uit bijvoorbeeld Oekraïne te helpen aan een opleidingsplek. We doen ook al een aantal jaren mee aan het Shelter City project, dat verdedigers van mensenrechten een periode een veilig verblijf in Nederland biedt. En het Refugee Project Maastricht, dat voortkomt uit ons studentenpastoraat, werkt aan de verbinding tussen vluchtelingen in de stad en haar andere bewoner, wat soms ingewikkeld kan zijn.”

Habibovic doelt op het ‘onderbuikgevoel’ van waaruit mensen soms reageren op nieuwkomers. “Mensen die moeten zwoegen om te overleven in Nederland, die afhankelijk zijn van de voedselbank, kijken soms met scheve ogen, of vanuit een onderbuikgevoel naar vluchtelingen die naar Nederland komen. En ergens is dat ook begrijpelijk. Ik denk dat ook deze mensen en deze meningen gehoord moeten worden en besproken. Want wanneer een maatschappelijk probleem een gezicht krijgt, verzacht het debat. Dan worden mensenrechten weer beleefd zoals ze bedoeld zijn: voor iedereen, even belangrijk, waar je ook vandaan komt.”

Dagelijks thema

Mensenrechten zijn voor de meeste Nederlanders geen dagelijks thema. “Terwijl ze verweven zijn met ons dagelijks leven. Denk aan de privatisering van de zorg, of de bezuinigingen daarop. Dat draait in de kern om mensenrechten: het recht op leven en het recht op gezondheid. In Nederland voelen mensen zich vrij om te demonstreren tegen de overheid, ze weten dat ze niet zonder proces zullen worden opgesloten, of dat hun telefoon niet zomaar afgetapt zal worden.” Aan de basis is het in Nederland grotendeels in orde, wil de rector maar zeggen. “Maar als je ziet hoe het de slachtoffers van de toeslagenaffaire vergaat, of hoe vluchtelingen in Ter Apel in de buitenlucht moeten slapen omdat er te weinig opvangplekken zijn, of dat er kinderen zijn die zonder eten naar school gaan, dan besef je dat er ook hier nog werk aan de winkel is. Mensenrechten zijn per definitie inclusief, universeel, of hoe je het ook wilt noemen. Dat betekent dat iedereen er evenveel aanspraak op kan maken.”

Vanzelfsprekende vrijheid

Die inclusiviteit geldt bij uitstek ook aan een universiteit. Iedereen heeft recht op onderwijs, ongeacht diens achtergrond. “Dankzij onze academische vrijheid mogen we zelf de inhoud van onze onderwijsprogramma’s bepalen. We nemen in dienst wie wij geschikt vinden. Ook dat klinkt allemaal vanzelfsprekend, maar als je zelfs binnen Europa kijkt naar landen als Hongarije en Turkije, besef je weer wat een groot goed die vrijheid is. En hoe kostbaar.” Dat laatste brengt haar bij haar persoonlijke geschiedenis, die ongewild onderdeel werd van de internationale geschiedenis. Ze groeide op in Srebrenica, in een tijd waarin het nog een vrij onbekend stadje was. “Het was er fijn wonen. Totdat de oorlog begon, waardoor iedereen nu de naam Srebrenica kent. Samen met mijn moeder en zus vluchtte ik in 1992 naar Nederland, waar we een jaar in een asielzoekerscentrum woonden. Mijn vader, die om allerlei redenen vond dat hij daar moest blijven, hebben we nooit meer teruggezien. Hij was één van ‘de achtduizend moslims’ die de val van Srebrenica niet overleefden. Mensenrechten waren op die plek, op dat moment, geen thema. Het maakt het voor mij extra belangrijk dat dit thema deze week centraal staat, hier in Maastricht.”

Tekst: Femke Kools