Het zacht-troostende van de hartslag
Damiën Nunes bedacht het concept Hearttalks, dat tijdige oplossingen en tijdloze inspiratie probeert te bieden voor het verlies van dierbaren. Familieleden kunnen op afstand gesproken boodschappen sturen, terwijl ze luisteren naar het intieme geluid van het kloppende hart van (terminale) patiënten die niet of moeilijk kunnen praten.
In een oneindig complexe wereld, waarin alles en iedereen met elkaar verbonden is, en waarin een schubdier en een vleermuis, die op een wet market duizenden kilometers verderop romantische betrekkingen aangaan (ik ben geen wetenschapper…), jouw vakantieplannen in de war kunnen schoppen, zouden we misschien de illusie van stabiliteit moeten opgeven en ons afvragen hoe goed we in staat zijn om te plannen. De alternatieven zijn om het te accepteren en oplossingen te vinden die ons helpen om te gaan met dingen waar we geen controle over hebben.
Damiën Nunes is innovatiecoach/trainer en service designer bij UMIO en de Service Science Factory en begeleidde twee interdisciplinaire teams tijdens twee nationale hackathons rond de coronacrisis. Een van de teams won de prijs voor het beste human centred design, voor een boekje dat families troost en afsluiting biedt en hen helpt om te gaan met het verlies van een dierbare, zowel in zijn of haar laatste momenten als daarna, als besmettingsgevaar verhindert om fysiek bij iemand te kunnen zijn.
Zo ver weg, maar toch zo dichtbij
“Ik vind het boekje dat het team bedacht heeft een heel goed voorbeeld van een eenvoudige, maar innovatieve oplossing. Ik hou van uitdagingen die misschien niet zo sexy zijn, maar tegelijkertijd wel heel relevant.” Door het onderzoek naar en het nadenken over de dood kwam hij met een eigen idee over dit ongemakkelijke onderwerp: Hearttalks, een interface tussen terminale patiënten en hun familie, waarmee ze hun eigen rituelen voor steun en afsluiting kunnen creëren.
Familieleden kunnen gesproken berichten sturen (live of opgenomen), waar de patiënt met een koptelefoon naar kan luisteren. Essentieel daarbij is dat de patiënt ook half of helemaal buiten bewustzijn kan zijn. Familieleden het – mogelijk irrationele - gevoel geven dat ze dichtbij hun dierbare zijn, en dat ze kunnen zeggen wat er gezegd moet worden, kan hen helpen bij hun rouwproces. Volgens Nunes begint dat al geruime tijd voor iemands overlijden.
Maar dat veroorzaakt een dilemma. “De familie wil communiceren, of de patiënt nou kan reageren of niet. Als je naast iemands bed staat en je weet niet zeker of hij of zij bij bewustzijn is of niet, zou je nog steeds de behoefte voelen om iets te zeggen.” In dat geval zou alleen de aanwezigheid van de patiënt voldoende moeten zijn voor bezinning en een gevoel van verbondenheid.
Damiën Nunes werkt voor UMIO, de uitvoerende tak van de Maastricht University School of Business and Economics (SBE). UMIO biedt onderwijs en consultancy op het gebied van leiderschap, innovatie en finance en controlling. Een relevant voorbeeld van UMIO’s dienstverlening is het inzetten van kennis en expertise van de UM om ziekenhuizen en andere zorgorganisaties te helpen bij het verbeteren van de patiëntervaring.
Dit artikel is onderdeel van 'We zijn open', een verhalenserie over de vele activiteiten van de UM gemeenschap tijdens de corona crisis.
Gevoel van verbinding
Maar hoe kun je het gevoel oproepen dat je met iemand praat? Dante Alighieri overpeinsde dat muziek de geesten der mensen kan verenigen, omdat ze lijken op de dampen van een kloppend hart. Emilíana Torrini herinnert ons eraan dat de hartslag klinkt ‘als een jungletrommel. Buttah doeng ka doeng ka doeng doeng doeng doeng.’ Ze hebben allebei misschien een punt. De hartslag is in ieder geval iets heel intiems en biedt daadwerkelijk troost.
Als je met iemand belt en het is compleet stil aan de andere kant, dan kan dat beangstigend zijn – net als het geluid van iemand die in paniek naar adem hapt. “Ik wilde iets creëren dat je een gevoel van verbinding geeft, maar dat niet zo confronterend is als bijvoorbeeld een video of zelfs een geluidsopname van iemand die aan de beademing ligt.” Het warme geluid van een kloppend hart, live of opgenomen, kan die verbinding misschien beter oproepen dan de abstracte piepjes van de hartslagmonitor. “Het is misschien niet geschikt voor iedereen, maar het kan op deze kritieke momenten heel waardevol zijn om extra opties te bieden.”
De dood aanvaarden
Nunes probeert om die intieme, persoonlijke momenten in deze moeilijke tijd draaglijk te maken. “In Nederland zijn we over het algemeen nogal praktisch ingesteld. De dood wordt steeds klinischer. Mensen nemen niet altijd de tijd meer om te rouwen; ze willen en/of moeten weer aan het werk. Ik denk niet dat dat altijd even goed is.” Covid-19 heeft mensen niet alleen met de dood geconfronteerd, maar ook met de opvattingen over en rituelen rondom de dood.
Toen zijn grootvader in Groningen op zijn sterfbed lag, moest Nunes het hele land door om op tijd te komen. “Ik was blij dat ik erbij was toen hij overleed. Toen ik aankwam hyperventileerde hij en was buiten bewustzijn. Hij was lichamelijk aanwezig, maar ik kon zijn geest niet voelen. Op het moment dat hij stierf, hapte hij nog een keer naar adem en opende zijn ogen, en toen voelde ik zijn aanwezigheid weer. Het was tegelijkertijd intiem en intimiderend… niettemin was het een mooi moment dat ik niet had willen missen…”
Met het oog op de moeilijke gesprekken rond de dood, werkt de woordspeling ‘Hearttalks’ (‘hartgesprekken’) ook op een andere manier. Dankzij dit concept kunnen mensen hun eigen rituelen bedenken, zoals luisteren naar de hartslag van de patiënt en samen herinneringen ophalen. Nunes hoopt dat zijn concept wordt opgepikt door zorgorganisaties, als aanvulling op de emotionele steun die ze de familie bieden voor, tijdens en na het overlijden van een dierbare.
Nunes hoopt dat hij de dialoog op gang kan brengen, de oplossing kan aanpassen aan individuele wensen en een prototype kan testen in een klinische omgeving, met behulp van wetenschappers uit de UM-gemeenschap en zorgprofessionals- en instituten uit de regio.
You can watch the concept video here
Lees ook
-
Twee promovendi van de Faculteit der Rechtsgeleerdheid ontvingen een prijs voor hun proefschrift tijdens het 21e International Congress of the International Association of the Penal Law in Parijs.
-
Het zal je maar gebeuren: als pas afgestudeerde masterstudent mag je de inzichten die je tijdens je onderzoek hebt opgedaan, delen op een internationaal congres. Het overkwam Bram Mennen. Eind juni 2024 presenteerde hij de resultaten van zijn scriptie over de trainingsgegevens van topwielrenster...
-
In je eentje verhuizen naar een nieuw land met een andere cultuur en taal en zonder supportnetwerk is niet niks. Mastersstudente Beverlianne wist na haar aankomst in Maastricht daarom al snel dat ze betrokken wilde raken bij de lokale gemeenschap. Via het Personal & Professional Development Portal...
