Persoonlijke ervaringen en onderzoeksmogelijkheden

Nasrat moest zelf twee keer vluchten en richt zijn onderzoek op de situatie in Afghanistan en haar buurlanden. “Ik ken de regio, de taal en de cultuur.” Sinds eind jaren 70 zijn veel Afghanen hun vaderland ontvlucht vanwege aanhoudend geweld, oorlog en conflicten. Ook zijn eigen familie is gemigreerd, uit veiligheidsoverwegingen. Nasrat groeide in de jaren 80 op in Pakistan en bracht bijna twee decennia door in het Shamshato vluchtelingenkamp in het noordwesten van dat land. “Hoewel de levensomstandigheden slecht waren, hadden we gelukkig wel toegang tot basale gezondheidszorg en onderwijs”, herinnert hij zich.

Na de inzet van de internationale gemeenschap in Afghanistan in 2001 keerden duizenden Afghaanse gezinnen, waaronder de Sayeds, met de steun van de UNHCR terug naar hun geboorteland. In 2006 emigreerde Nasrat terug naar Pakistan - als Afghaanse student voor een bacheloropleiding. Na zijn afstuderen won Nasrat een tweejarige JICA-PEACE-beurs voor een master in Japan en in 2014 keerde hij terug naar Afghanistan. “Het jaar daarna escaleerden het geweld en het conflict in mijn land opnieuw. Een van de belangrijkste redenen was de terugtrekking van de meeste internationale troepen uit Afghanistan. Dus moesten duizenden Afghanen opnieuw gedwongen hun thuisland verlaten. Dit keer vluchtten ze vooral naar Europa voor bescherming.”

In Afghanistan werkte Nasrat als onderzoeker bij het Ministerie van Plattelands Rehabilitatie en Ontwikkeling (MRRD) en Integrity Watch Afghanistan (IWA). In 2018 rondde hij zijn tweede master af, een dubbel diploma van de Universiteit van Maastricht en United Nations University (UNU). Hij startte vervolgens zijn onderzoeksbaan bij de Universiteit van Maastricht/UNU-MERIT, in de Migration and Development Research Group. Nasrat: “De Hestia-beurs was mijn window of opportunity. Voor mijn carrière, om netwerk op te bouwen. Ik wil graag integreren in de Nederlandse academische wereld en mijn verdere studie op het gebied van migratie voortzetten.”

Kennis en expertise delen

Nasrat merkt op dat de financiering vanuit de EU richting niet-EU-landen sinds de vluchtelingencrisis in 2015 sterk is toegenomen. “Wij denken dat EU-financiering een rol kan spelen in het wereldwijd delen van de verantwoordelijkheid op dat gebied, om bescherming te garanderen en capaciteit te vergroten. Wij onderzoeken daarom het sturings- en solidariteitspotentieel van de EU-financiering. Door de opzet en de bestuursstemmingen te analyseren, met de nadruk op Afghanistan, zien we of het effectief was. Dat inzicht helpt ons om suggesties te doen voor de hervorming van de EU-financiering.”

Arif zat nog in een vluchtelingenkamp toen hij de faculteit voor het eerst bezocht en ook toen hij later aan zijn master begon. Hij verliet zijn vaderland nadat hij zonder enige vorm van proces gevangen was gezet, en begon opnieuw in Nederland. “Ik deed mijn vervolgopleiding in criminologie in Nederland en wilde doorstromen naar de academische wereld. Maar daarvoor had ik een overstap nodig om mijn academische vaardigheden verder te verbeteren. Ik vond dat ik nog niet helemaal klaar was voor een PhD. Dit project biedt een mooie kans op een transitie en daarna hopelijk een vaste aanstelling in de Nederlandse academische wereld.”

Tijdens zijn master criminologie aan de Universiteit Maastricht kwam hij dankzij een cursus over organisatiecriminaliteit in aanraking met het begrip klokkenluiden. “Het wekte mijn interesse. Ik probeerde mijn scriptie over klokkenluiden te schrijven. Dat lukte niet, dus heb ik het onderwerp laten rusten. Totdat ik zag dat Vigjilenca Abazi een kandidaat zocht voor dit onderzoeksfonds. Het sloot perfect aan bij mijn interesse en mijn achtergrond.”

Arifs onderzoek naar klokkenluiden

In samenwerking met zijn projectleider onderzoekt Arif Aksu klokkenluiden als private vorm van rechtshandhaving. “Klokkenluiden biedt een broodnodig instrument om verantwoording af te leggen. Willen we de positie van de rechtsstaat in de samenleving versterken, dan kunnen we niet langer alleen vertrouwen op bestaande institutionele controlemechanismen”, zegt Aksu, nu onderzoeker bij de vakgroep Internationaal en Europees Recht. Met hun project willen de onderzoekers de kennis bevorderen over hoe klokkenluiden kan worden ingezet om de rechtshandhaving te bevorderen op het gebied van volksgezondheid, privacy en corruptiebestrijding.

Waarom is klokkenluiden nodig om de rechtshandhaving in de EU te ondersteunen? “De handhaving loopt achter. We hebben bijvoorbeeld veel schandalen gezien waarbij het recht van Europese burgers op privacy en gegevensbescherming is geschonden. De Europese rechtshandhavingsinstanties hebben niet voldoende middelen om grote tech-bedrijven te controleren. Ze hebben niet genoeg tech-deskundigen en operationele capaciteit. Big tech blijft innoveren en nieuwe technieken ontwikkelen. Dus het is moeilijk vast te stellen of zij ergens grenzen overschrijden. Klokkenluiders helpen toezichthouders om de interne werkwijzen van die bedrijven te doorgronden en tijdig en effectief in te grijpen.”