Pim Mertens, wetenschappelijk coördinator van ITEM: “Inderdaad vallen deze ondernemers buiten de Tozo, een tijdelijke maandelijkse uitkering. Dat heeft simpelweg te maken met het feit dat ze niet in Nederland woonachtig zijn; een keiharde eis om aanspraak te kunnen maken op Tozo. Omdat we wilden weten hoe dit in onze buurlanden geregeld was, hebben we een vergelijkend onderzoek gedaan.”  

Steunmaatregels in Nederland, België en Duitsland

België en Nederland hebben in hun maatregelenpakket naast een maandelijkse uitkering (in Nederland de Tozo) ook een eenmalige compensatie opgenomen voor getroffen zelfstandige ondernemers. Ruben Tans, onderzoeker bij ITEM: “In België wordt de zogenoemde hinderpremie toegekend. Het gaat dan vooral om ondernemingen met fysieke vestiging die verplicht moeten sluiten door de maatregelen van de overheid. Het betreft dan bijvoorbeeld kledingzaken, etc. Opmerkelijk is dat de compensatie in Wallonië hoger is dan in Vlaanderen, respectievelijk 5000€ en 4000€. In Nederland hebben ondernemingen die geraakt zijn door de overheidsmaatregelen recht op een directe en eenmalige tegemoetkoming van 4.000€, de zogenoemde Tegemoetkoming Ondernemers Getroffen Sectoren COVID-19 (TOGS). Deze regeling geldt voor de meest getroffen sectoren zoals horeca, culturele instellingen en sportcentra. Deze zogenoemde TOGS is bedoeld voor MKB (met of zonder personeel) en is vrij besteedbaar. Daarnaast kan bijvoorbeeld voor het personeel een tegemoetkoming loonkosten worden aangevraagd. Duitsland verleent, buiten de bijstand, geen extra maandelijkse ondersteuning. De Bondsregering heeft inkomensondersteuning en eenmalige compensatie samengevoegd in de zogenoemde Soforthilfe. Deze regeling geldt voor zowel zelfstandige ondernemers als voor werkgevers van ondernemingen met meerdere werknemers. Deze Soforthilfe kan oplopen tot 25.000€. In principe wordt de Soforthilfe toegekend aan ondernemingen die hun hoofdvestiging in een bepaalde deelstaat hebben en geregistreerd staan bij de Duitse belastingdienst.”   
Vergelijken we de Belgische en Nederlandse maandelijkse uitkeringen, dan merken we dat er toch een groot verschil bestaat. De schoen wringt voornamelijk bij de keiharde woonplaatseis die gesteld wordt voor de Nederlandse Tozo. Mertens: “België voorziet met het zogenoemde overbruggingsrecht een inkomensgarantie voor zelfstandigen. De voorwaarden zijn onlangs enorm versoepeld. Eerst werd ook hier de eis gesteld dat de zelfstandige niet alleen in België werkt, maar ook woont. Deze eis hebben ze laten vallen. Voorwaarde voor toekenning is nu dat de zelfstandige sociale premies afdraagt in België.”  

Buiten de boot

Hoewel de steunmaatregelen van de overheden gericht zijn op het ondersteunen van alle zelfstandige ondernemers, blijken er toch een aantal buiten de boot te vallen. Tans hierover: “En dat terwijl de EU juist de grenzen openstelt voor werknemers en ondernemers. Neem bijvoorbeeld de zzp’er die geen kantoor heeft in Duitsland, maar wel alleen daar actief is. Deze waardevolle ondernemer wordt nu toch uitgesloten van de Soforthilfe. Daarnaast heeft de ondernemer die in Nederland actief is, maar net over de grens woont, geen recht op inkomensondersteuning van de Tozo terwijl de ondernemer wel altijd de sociale premies en belastingen in Nederland heeft afgedragen.” Mertens vult aan: “Dit negatieve effect staat haaks op het streven naar Europese integratie. Gelukkig is hier ook het Nederlands kabinet zich bewust van en heeft dit nader onderzocht, de aangedragen oplossing is echter nog steeds geen volwaardige oplossing voor deze groep ondernemers.” Naar aanleiding van het onderzoek heeft Staatssecretris Van Ark (SZW) aangegeven dat ondernemers in Nederland, die buiten Nederland wonen ondersteuning voor bedrijfskapitaal krijgen. Mertens: “Met deze verwoording krijgen grensgevallen nog niet de volledige Tozo, maar slechts een lening en niet de maandelijkse uitkering. Bovendien zal hierdoor de regeling alleen maar moeilijker worden in uitvoering.”

Advies: volg het Belgische model

Tans en Mertens willen graag een alternatieve oplossing voorstellen voor de nadelige effecten van Tozo: “Het is geweldig dat zowel de Nederlandse, Belgische als Duitse overheden diep in de geldbuidel tasten om ondernemers zoveel mogelijk tegemoet te komen in deze crisistijden. Helaas weerhouden nationaliteits-, woonplaats- en vestigingsvereisten dat ook echt alle ondernemers gesteund worden. Naar onze mening is het Belgische voorbeeld, waarbij de belangen en gevolgen goed zijn afgewogen en vervolgens nationaliteit en woonplaats zijn vervangen door het land waar de sociale premies worden afgedragen, de meeste wenselijke manier om grensoverschrijdende ondernemers te steunen.”