Welzijn, vrouwen en werk in Ethiopië
Het 3WE-project (‘Well-being, Women and Work in Ethiopia’) van de UM bestudeert hoe werkgelegenheid, gegenereerd door directe buitenlandse investeringen (DBI), van invloed is op het welzijn van werkenden en van vrouwen in het bijzonder. Vooral in Afrika ontwikkelen DBI zich tot een van de belangrijkste bronnen voor werk en economische groei. Het project bestudeert dit vraagstuk in Ethiopië, een van de snelst groeiende economieën op het continent met ongekende percentages loonarbeid door vrouwen.
Hoofdonderzoeker prof. dr. Valentina Mazzucato, 3WE-projectcoördinator en universitair docent dr. Bilisuma Dito, en postdoctoraal onderzoeker dr. Konjit Hailu Gudeta vertellen over de situatie waarin deze vrouwen zich bevinden, met speciale aandacht voor de gevolgen van de huidige pandemie.
In jullie onderzoek kijken jullie naar het verschil tussen traditionele investeerders uit Europa en de VS en nieuwe investeerders uit landen als Turkije, China en Brazilië, voor wat betreft het welzijn van vrouwelijke werknemers bij bloemkwekerijen en textielbedrijven. Hebben jullie al verschillen gevonden?
Valentina Mazzucato: “We zijn nog maar net begonnen met ons onderzoek, dus het is nog te vroeg om over resultaten te spreken. Maar de reden waarom wij hebben voorgesteld om naar de traditionele investeerders te kijken en ze te vergelijken met nieuwe investeerders, is dat over het algemeen wordt aangenomen dat traditionele investeerders zich meer houden aan de conventies van maatschappelijk verantwoord ondernemen of specifieke keurmerken voor fairtrade of werknemersrechten. Dit is echter niet onderzocht, dus het is alleen maar van horen zeggen."
"Daarnaast zijn de twee sectoren die we willen bestuderen, textiel en tuinbouw, interessant omdat ze twee verschillende soorten wereldwijde waardeketens vertegenwoordigen. Textiel is een voorbeeld van een waardeketen waarin de afnemer de dienst uitmaakt; grote merken (denk aan H&M) bepalen de voorwaarden voor productie, omdat hun klanten bijvoorbeeld meer fairtrade-artikelen willen."
"De tuinbouw is daarentegen een voorbeeld van een waardeketen waarin de leveranciers aan de touwtjes trekken, zoals de grote Nederlandse bloemkwekerijen in Ethiopië, die rozen kweken voor de westerse markten. In dit geval bepalen de kwekerijen zelf de productieomstandigheden. Ook hier kunnen westerse consumenten een rol spelen, door bloemen te kopen die zijn gekweekt door werknemers die een eerlijk loon krijgen. Dus afhankelijk van de sector en de herkomst van de investeerders, kan er meer of minder druk zijn op de producenten om hun werknemers eerlijk te behandelen.”
Waarom ligt de focus van jullie onderzoek op het welzijn van vrouwelijke werknemers?
Bilisuma Dito: “Ethiopië is een van de snelst groeiende economieën ter wereld, in ieder geval tot aan de Covid-19-pandemie. Een groot deel van deze groei wordt gegenereerd door het vermogen om DBI aan te trekken. De meeste nieuwe banen worden uitgevoerd door vrouwen. Het is bijvoorbeeld bekend dat bloemkwekerijen liever met vrouwen dan met mannen werken, omdat vrouwen dunnere vingers en smallere handen hebben, en in de ogen van de werkgevers voorzichtiger te werk gaan bij het plukken van kwetsbare bloemen. Hetzelfde geldt voor bedrijven als textiel- en schoenenfabrieken. Vaak zijn de vrouwen afkomstig van het platteland en vestigen ze zich in de buurt van de kwekerijen en fabrieken. Het werk is over het algemeen slecht betaald en onzeker. Het is wel zo dat vrouwen in groten getale deelnemen aan de arbeidsmarkt, maar de vraag bijft of en hoe hun banen van invloed zijn op hun welzijn."
"Wij hanteren een multidimensionale definitie van welzijn, waarbij we niet alleen kijken naar de emotionele en fysieke gezondheid van vrouwelijke werknemers, maar ook naar de rollen die ze kunnen vervullen in hun gezinnen, hun werkomgeving en de maatschappij in het algemeen. Verder kijken we naar welzijn op de lange termijn, niet naar een momentopname. We proberen hun welzijn op en procesmatige manier te begrijpen, door te bekijken hoe ervaringen uit het verleden invloed hebben op het huidige welzijn van werknemers en op hun toekomstverwachtingen.”
Het 3WE-project is een samenwerkingsverband tussen de Faculty of Arts and Social Sciences (FASoS), de Faculty of Psychology and Neuroscience (FPN), en de Faculty of Health, Medicine and Life Sciences (FHML).
In 2019 kreeg het 3WE-project van de UM (‘Well-being, Women and Work in Ethiopia’) financiële ondersteuning van de Nederlandse Organisatie voor Wetenschappelijk Onderzoek (NWO) voor een vier jaar durend onderzoek. Partner van de UM in het 3WE-project is het Ethiopian Economic Policy Research Institute (EEPRI) van de Ethiopian Economic Association (EEA), die gevestigd is in de Ethiopische hoofdstad Addis Abeba, en er wordt samengewerkt met twee consortiumleden uit Nederland: het Humanistisch Instituut voor Ontwikkelingssamenwerking (Hivos) en het European Centre for Development Policy Management (ECDPM).
De UM-medewerkers in het project hebben verschillende achtergronden en werken bij verschillende faculteiten van de Universiteit Maastricht:
- Faculty of Arts and Social Sciences (FASoS): prof. Valentina Mazzucato (hoofdonderzoeker), dr. Bilisuma Dito (projectcoördinator), dr. Elsje Fourie, dr. Konjit Hailu Gudeta
- Faculty of Psychology and Neuroscience (FPN): dr. Kai Jonas en dr. Karen Schelleman-Offermans
- Faculty of Health and Medical Sciences (FHML): prof. Anja Krumeich
Dit artikel is onderdeel van 'We zijn open', een verhalenserie over de vele activiteiten van de UM gemeenschap tijdens de corona crisis.
Kunt u een beschrijving geven van het welzijn van deze vrouwelijke werknemers in het algemeen, los van de nationaliteit van de investeerders?
Dito: “Er zijn rapporten en onderzoeken die hebben gekeken naar het welzijn van vrouwen in fabrieken en bloemkwekerijen. Enerzijds erkennen deze rapporten dat DBI een belangrijke rol speelt in het creëren van banen voor veel vrouwen die vaak niets anders hebben om op terug te vallen en ook geen andere kansen hebben op werk. Banen in deze sectoren hebben ertoe bijgedragen dat het inkomen van vrouwen steeg, hun machtspositie in huishoudens sterker werd, en dat er meer eten op tafel kwam."
"Aan de andere kant laten veel rapporten zien dat deze vrouwen de laagste lonen ter wereld krijgen. Ze moeten lange dagen op hun benen staan, worden dagelijks blootgesteld aan chemicaliën, en hebben op de werkvloer geen basisvoorzieningen zoals toiletten en schoon drinkwater. Vrouwelijke werknemers in deze sectoren hebben vaak ademhalingsproblemen, nierproblemen, huidallergieën en andere kwalen. Er zijn ook berichten dat vrouwelijke werknemers te maken hebben met seksuele intimidatie op de werkvloer."
"Sommige werkgevers erkennen deze problemen en investeren in zaken die het leven van deze werknemers en hun gemeenschappen verbeteren. Zo heeft een rozenkwekerij in Ethiopië, een van de grootste ter wereld, een privéschool opgericht voor de kinderen van werknemers en de gemeenschap. Het bedrijf heeft ook een ziekenhuis opgericht; de gezondheidszorg is gratis voor de werknemers – anderen uit de gemeenschap betalen een klein bedrag. Dit zijn natuurlijk bemoedigende initiatieven, maar het blijft de vraag of deze voorzieningen opwegen tegen de lage lonen en slechte werkomstandigheden in deze met DBI gefinancierde kwekerijen en fabrieken.”
Welke invloed heeft de Covid-19-crisis op het welzijn van vrouwelijke werknemers?
Mazzucato: “Het is te vroeg om daar nu al een uitspraak over te doen. Dit is precies wat we nu willen onderzoeken – we passen ons project aan de nieuwe omstandigheden aan. Wat we nu al zien is dat tegen sommige werknemers is gezegd dat ze thuis moeten blijven, al krijgen ze wel hun basisinkomen; maar andere vrouwelijke werknemers zijn zonder salaris met verlof naar huis gestuurd. Dit zet hen onder grote druk, omdat hun salarissen te laag zijn om van te kunnen sparen."
"Sommige vrouwen weten echt niet hoe ze aan het einde van de dag eten op tafel moeten krijgen. Ze hebben ons verteld dat de situatie alleen maar slechter wordt, doordat de voedselprijzen op de lokale markten gestegen zijn. Dit laat echt zien hoe in de wereld van vandaag alles met alles verbonden is. Omdat consumenten in Europa en in andere landen minder rozen kopen en Covid-19 het transport tussen landen bemoeilijkt, verliezen vrouwelijke werknemers in Ethiopië hun inkomen. Covid-19 is veel meer dan een gezondheidscrisis; het is voor veel mensen in ontwikkelingslanden ook zeer economische crisis.”
Hoe is de medische situatie in Ethiopië? Zijn er veel gevallen van het coronavirus?
Konjit Gudeta: “Vergeleken met de situatie in andere delen van de wereld zijn er in Ethiopië niet veel Covid-19-gevallen, maar het aantal groeit wel gestaag, zeker in de afgelopen weken. Het eerste geval werd medio maart vastgesteld en sindsdien kwamen er ongeveer 1300 bevestigde gevallen bij; 14 mensen zijn aan het virus overleden."
"Analisten hebben het idee dat de ‘snelle en efficiënte reactie’ van de overheid geholpen zou kunnen hebben om de cijfers laag te houden, maar velen zijn bang voor grote economische en maatschappelijke gevolgen als het virus zich in een land als Ethiopië verspreidt. De huidige toestand heeft flinke consequenties voor het dagelijks leven van veel mensen, zoals Valentina al zei. Ook in termen van hun geestelijk welzijn. Ik heb met vrouwen gesproken die stress ervaren als gevolg van de omstandigheden, en zich zorgen maken over de gevolgen voor hun baan.”
Worden er maatregelen getroffen om de verspreiding van het virus te voorkomen?
Gudeta: “Het land riep in april de noodtoestand uit en nam preventieve maatregelen, zoals het halveren van de capaciteit van het openbaar vervoer, het verplicht dragen van mondkapjes als je naar kantoren van publieke diensten gaat, een verbod op vergaderingen en religieuze en publieke bijeenkomsten, enzovoort. Daarnaast werden er maatregelen ingevoerd als een verplichte quarantaine van twee weken voor reizigers die het land binnenkomen, behandelcentra voor Covid-19-patiënten en huis-aan-huis-controles om mensen te identificeren die symptomen hebben of het risico lopen om blootgesteld te worden aan het virus."
"De overheid heeft ook gebruik gemaakt van de bestaande groep gezondheidswerkers om op grote schaal te testen: zo’n 40 miljoen mensen in 11 miljoen huishoudens. Verder heeft de overheid economische maatregelen getroffen, zoals teruggave van BTW om de cashflow in de economie te vergroten. Het is interessant om te zien dat sommige kledingfabrieken waar we onderzoek naar doen zijn overgestapt op de productie van beschermende maskers, niet alleen voor binnenlands gebruik, maar ook voor de export.”
Welke steun kunnen westerse landen bieden?
Mazzucato: “Dat is een interessante vraag, juist omdat de wereld onderling zo met elkaar verbonden is. Op dit moment discussieert de Nederlandse regering over de vraag of er vanwege Covid-19 meer ontwikkelingshulp naar Afrikaanse landen moet. De politieke partijen zijn verdeeld. Sommige partijen willen steun bieden vanwege de erbarmelijke omstandigheden in sommige landen. Andere partijen vinden dat er hier in Nederland genoeg te doen is en we ons niet kunnen veroorloven om geld aan andere landen te besteden."
"Hoewel de Nederlandse economie zonder enige twijfel de gevolgen van Covid-19 zal ondervinden, is het belangrijk te beseffen dat de wereld dermate onderling verbonden is, dat als het niet goed gaat in Ethiopië, dat ook gevolgen zal hebben voor de Nederlandse economie. De ontelbare en belangrijke Nederlandse bloemkwekerijen die een groot deel van de wereldwijde rozenproductie voor hun rekening nemen, moeten misschien sluiten of verhuizen en zullen dan grote verliezen lijden."
"De Nederlandse overheid heeft financiële steun verleend aan Nederlandse bedrijven, zodat ze hun werknemers in Nederland kunnen blijven betalen. Waarom geen soortgelijke stimuleringsmaatregelen voor Nederlandse kwekerijen in Ethiopië of in andere landen? Deze maatregel zou de Nederlandse kwekerijen en economie in ieder geval op de korte termijn kunnen helpen, en ook de levens van vrouwen in Ethiopië minder onzeker maken. Op de lange termijn zijn meer structurele maatregelen nodig, en dat is waar ons project zich op richt.”
Valentina Mazzucato is hoogleraar Globalisation & Development en directeur van het onderzoeksprogramma rond Globalisation, Transnationalism and Development. Ze verwierf talloze internationale onderzoeksbeurzen om de migratie tussen Afrika en Europa te bestuderen en is momenteel hoofd van het project “Mobility Trajectories of Young Lives (MO-TRAYL)”, dat wordt gefinancierd met een Consolidator Grant of the European Research Council (2017-2022). Ze is bestuurslid van het Maastricht Center for Citizenship, Migration and Development (MACIMIDE) en lid van de Koninklijke Nederlandse Academie van Wetenschappen (KNAW).
Bilisuma Dito is universitair docent bij het Globalization, Transnationalism and Development Research Program van the Faculty of Arts and Social Sciences van de Universiteit Maastricht. Ze is betrokken bij diverse internationale projecten die het welzijn van mensen bestuderen in hun verschillende familie-, maatschappelijke en normatieve contexten, en richt zich daarbij in het bijzonder op Afrikanen in hun landen van oorsprong of in migratiecontexten. Ze is zeer geïnteresseerd in interdisciplinair onderzoek waarbij verschillende onderzoeksmethoden worden gebruikt.
Konjit Hailu Gudeta is postdoctoraal onderzoeker bij het Department of Society Studies van de FASoS. Konjit heeft meegewerkt aan internationale en regionale onderzoeksprojecten in Ethiopië. Onlangs nam ze deel aan de International Study of Work and Family (ISWAF), waar meer dan 35 landen bij betrokken waren. Het primaire doel van de studie is het evalueren van positieve ervaringen met het combineren van werk en een gezinsleven en het afbakenen van de grenzen daartussen in verschillende landen en culturen.
Lees ook
-
Twee promovendi van de Faculteit der Rechtsgeleerdheid ontvingen een prijs voor hun proefschrift tijdens het 21e International Congress of the International Association of the Penal Law in Parijs.
-
Het zal je maar gebeuren: als pas afgestudeerde masterstudent mag je de inzichten die je tijdens je onderzoek hebt opgedaan, delen op een internationaal congres. Het overkwam Bram Mennen. Eind juni 2024 presenteerde hij de resultaten van zijn scriptie over de trainingsgegevens van topwielrenster...
-
In je eentje verhuizen naar een nieuw land met een andere cultuur en taal en zonder supportnetwerk is niet niks. Mastersstudente Beverlianne wist na haar aankomst in Maastricht daarom al snel dat ze betrokken wilde raken bij de lokale gemeenschap. Via het Personal & Professional Development Portal...
