Jacht op de dinosaurus

Donna Yates, universitair hoofddocent Criminal Law and Criminology, kwam vanwege de Brexit in januari van Glasgow naar Maastricht met een ERC-grant van 1,5 miljoen. Nog geen drie maanden later gaat de wereld op slot vanwege Corona. Wat betekent dit voor haar onderzoek naar criminaliteit in de handel van objecten uit de oudheid, fossielen en wilde dieren?

Op het moment dat ik haar spreek zit ze met haar man en 15 maanden oude baby uit voorzorg in quarantaine. “We zijn allemaal behoorlijk verkouden, maar hebben geen koorts. Volgens de arts is het geen Corona, maar we nemen geen risico.” Werken vanuit huis is goed te doen, zeker omdat ze beiden hun werktijden flexibel kunnen verdelen. “Op dit moment ben ik ’s ochtends tot 11.30 uur vrij en dan neem ik de zorg voor de baby over zodat mijn man kan werken.”

In oktober vorig jaar besloot Yates al om een mogelijke no-deal-Brexit niet af te wachten, maar haar ERC-grant veilig te stellen en te kiezen voor Maastricht. “De Engelse regering zou weliswaar de ERC-grants vergoed hebben, maar dan alleen voor UK-inwoners. Omdat ik in mijn onderzoek samenwerk met twee onderzoekers uit Kaapstad en Wellington, zouden zij niet betaald worden en dat zou ook het einde betekenen van het project. Bovendien zou ik nu als UK-inwoner voor geen enkele andere Europese subsidie meer in aanmerking komen. En dat is funest voor mijn onderzoek. Binnen twee weken na aankomst bij de UM, hebben we bijvoorbeeld samen met de universiteit van Sienna alweer een nieuwe aanvraag ingediend bij de Europese Commissie voor onderzoek naar cultureel erfgoedrecht in Europa. Mijn heden en mijn toekomst ligt in Europa, dus ik koos ervoor om in Europa te blijven en Maastricht was daarvoor de perfecte plek.”

Annelotte Huiskes (tekst)

Moord en doodslag op archeologische nederzetting in Guatemala

Van huis uit is de Amerikaanse Yates archeologe. Toen ze tijdens haar studie op een afgelegen archeologische vindplaats in de jungle van Guatemala werkte, ontdekte ze waartoe waardevolle vondsten kunnen leiden. “Onze nederzetting lag vlakbij een andere beroemde archeologische vindplaats waar een dorpshoofd is vermoord en een vrouw zwaar mishandeld vanwege een antiek Mayabeeld dat daarna is verdwenen en pas veel later weer door een speciale politie-eenheid is teruggevonden. Deze verhalen werden mij verteld door de dorpsbewoners die ons hielpen met opgraven en daar destijds ook gewerkt hadden. Toen ik uit de jungle kwam vond ik dat mijn ogen niet kon sluiten voor dit soort praktijken en zo kwam ik uit bij mijn onderzoek naar de illegale handel van archeologische objecten.”
Voor haar master en promotieonderzoek vertrok ze in 2005 naar het Engelse Cambridge omdat Neil Brodie daar zat, de grote specialist in onderzoek naar handel in objecten uit de oudheid. Ze leerde er haar man kennen die in Londen werkte en besloot in Engeland te blijven en zich te laten naturaliseren.

Nicolas Cage moet zijn gestolen dinosaurusschedel teruggeven

In haar huidige onderzoek beperkt ze zich niet tot voorwerpen uit de oudheid, maar kijkt ze ook naar fossielen en wilde dieren. “Er bestaan veel parellellen tussen de manier van handel drijven. Op veel beurzen zag ik naast spullen uit de oudheid ook botten van dinosaurussen liggen. Het lijkt erop dat mensen op eenzelfde manier gedreven worden een vaasje uit de oudheid of een botje van een dinosaurus te bemachtigen en dat sommigen voor hun collectie zelfs bereid zijn de wet te overtreden. Een mooi voorbeeld is een zaak in de VS waar de acteur Nicolas Cage bij betrokken was. Hij bezat een waardevolle schedel van een dinosaurus die gestolen bleek te zijn. Paleontologen weten dat zo’n schedel alleen uit Mongolië of China kan komen en dat het verboden is ze uit te voeren. Zo’n schedel kan dus nooit op een legale manier het land uit. Cage is geen expert en weet dit mogelijk niet. Hij vertrouwt erop dat de handelaar dit voor hem regelt. De handelaar overtreedt de wet omdat hij er veel geld aan kan verdienen en informeert zijn klant niet volledig over wat hij precies koopt. Maar dat pleit de koper niet vrij van schuld, zeker niet in de VS waar het concept van het ‘in goed vertrouwen’ kopen van gestolen goederen niet bestaat. Dus Cage moest het teruggeven.

donna yates

Maya opgraving in Lamanai, Belize, 2014. Yates was daar eerder in 2004 en keerde er in 2014 terug voor onderzoek naar de smokkel van objecten uit de oudheid en wilde dieren vanuit de jungle over de grens naar Mexico en Guatamala. 

donna yates
In Utah, VS (2018) voor onderzoek naar handel in fossielen.

Het lijkt erop dat kopers maar al te graag hun handelaar willen vertrouwen als ze iets graag willen hebben. Ook al kunnen ze vermoeden dat de zaak stinkt, ze willen het zo graag hebben, dat ze verder geen vragen stellen. En dat is precies waar mijn onderzoek over gaat. Wat maakt dat deze voorwerpen zoveel waarde voor hun hebben dat ze zelfs bereid zijn twijfelachtig gedrag te accepteren waar ze dat normaal niet zouden doen? Wat is de relatie die men heeft met deze voorwerpen? Ons onderzoek is er niet op gericht om te infiltreren in criminele netwerken en individuele daders te ontmaskeren, we proberen te begrijpen wat maakt dat er naar criminele middelen wordt gegrepen in deze markt. We proberen het systeem te begrijpen zodat je daarop in kunt grijpen met beter beleid. Straffen helpt niet want zoals blijkt laten ze zich niet weerhouden door een mogelijke juridische veroordeling.” 

Veldwerk: dinosaurusbotten opgraven in de VS

Om meer inzicht te krijgen in die bijzondere relatie tussen mens en fossielen en het netwerk erom heen, heeft ze zich  gemeld bij het US Bureau of Land Management om als vrijwilligster in augustus in Grand Staircase Escalante (een belangrijke T-Rex site) deel te kunnen nemen aan fossiele opgravingen. Of dit nu door kan gaan is natuurlijk nog maar zeer de vraag. “De coronacrisis zal zeker vertraging in mijn onderzoek opleveren, maar brengt het onderzoek niet in gevaar. Heel veel informatie kunnen we online verzamelen en interviews kunnen we ook op afstand doen. Bovendien houd ik goede hoop dat ik in augustus T-Rex botten zal opgraven.” En dan is het tijd voor haar Nederlandse les bij het talencentrum. “Dat gebeurt nu ook online en dat is even wennen want daardoor hebben we minder tijd om te oefenen. Dat doe ik dan maar met mijn baby. Ik lees hem voor in het Nederlands.” 

 

Lees ook

  • Het zal je maar gebeuren: als pas afgestudeerde masterstudent mag je de inzichten die je tijdens je onderzoek hebt opgedaan, delen op een internationaal congres. Het overkwam Bram Mennen. Eind juni 2024 presenteerde hij de resultaten van zijn scriptie over de trainingsgegevens van topwielrenster...

  • In je eentje verhuizen naar een nieuw land met een andere cultuur en taal en zonder supportnetwerk is niet niks. Mastersstudente Beverlianne wist na haar aankomst in Maastricht daarom al snel dat ze betrokken wilde raken bij de lokale gemeenschap. Via het Personal & Professional Development Portal...

  • Studenten van de Universiteit Maastricht hebben de Nederlandse finale van de studentencompetitie Ecotrophelia gewonnen. Met een drinkazijn op basis van appelciderazijn, fruit en kruiden wonnen zij de eerste prijs