In 2105 ondervroegen ze 3.328 studenten in de laatste fase van hun studie aan de Universiteit Maastricht, Zuyd Hogeschool, RWTH Aken (universiteit), FH Aken (hogeschool) en de Universiteit van Hasselt. De centrale vraag was of de bijna-afgestudeerden planden om te verhuizen of te blijven. In een vervolgenquête, in 2017, bleek dat 70% hun plannen had opgevolgd, dus verhuisplannen zijn een goede voorspeller voor later gedrag.

Toch blijft de vraag dan waarom de andere 30% van gedachten veranderde. Dat probeerden Hooijen en Reinold te achterhalen. Naast de vervolgenquête hielden ze eerder dit jaar 45 interviews met mensen die beide vragenlijsten invulden. Zoals te verwachten speelt het ontstaan (of beëindigen) van relaties een belangrijke rol: in bijna 20% van de mensen die veranderden van plan, speelde de veranderde relatiestatus een rol. “We vroegen ons daarom af of een grensoverschrijdende relatie-app misschien een goed idee zou zijn voor de regionale kenniseconomie”, lacht Hooijen.   

Reinold is zelf een goed voorbeeld: “Duitsers zijn meer geneigd om terug te keren naar hun thuisland  na het afstuderen, dus dat ik een Nederlandse vriend had was een belangrijke reden om te besluiten hier te blijven.” Ze komt uit een Duitse stad veertig kilometer verderop en zegt dat Maastricht voelt als ‘buitenland, maar toch thuis’. Maastricht ligt in de Euregio Maas-Rijn (EMR), waar ook Aken, Hasselt, Luik en Eupen liggen. Er wonen bijna vier miljoen mensen, waarvan meer dan 100.000 studenten. Dit transnationale samenwerkingsverband werd in 1976 gevorm en ondersteunt uiteenlopende initiatieven, van economie tot onderwijs, gezondheid en duurzaamheid.

Allemaal mooi en aardig, maar niet iedereen heeft ervan gehoord. “Voor individuen zijn er taal- en cultuurbarrières, naast administratieve problemen en slecht openbaar vervoer”, zegt Hooijen, “maar we hebben ook gevonden dat, terwijl de meeste mensen uit de EMR bereid zijn te verhuizen binnen hun thuisland, ze nog nooit overwogen om over de grens te gaan werken.” Ze denkt dat het bewustmaken van studenten van deze mogelijkheden een aanzienlijk voordeel kan hebben voor afgestudeerden én een regio die gekwalificeerde mensen nodig heeft om de economische groei te faciliteren.

Zuid-Limburgs achteruitgang en weg terug omhoog

Je zou het misschien niet verwachten, maar Zuid-Limburg is de op één na dichtst bevolkte regio van Nederland. De bevolking groeide snel na de Tweede Wereldoorlog onder invloed van de Katholieke Kerk en immigranten die in de kolenmijnen kwamen werken. Toen die industrie in rook opging (de Nederlandse overheid besloot in 1965 tot het sluiten van de mijnen) nam de bevolkingsgroei geleidelijk af en kwam zelfs onder nul terecht tegen het eind van de jaren negentig. Terwijl er aanvankelijk hoge geboortecijfers waren om de populatie op peil te houden, begon deze geleidelijk te krimpen, vanwege weinig immigratie en jonge mensen die naar de Randstad verhuisden voor betere carrièremogelijkheden. Ongeveer 45% van de Limburgse bevolking was jonger dan twintig jaar in 1930, vergeleken met 19% in 2017. Meer dan 50% van de bewoners van Limburg is 45 jaar en ouder tegenwoordig, vergeleken met 40% in bijvoorbeeld de provincies Utrecht en Flevoland.

Nu de zogeheten ‘babyboomers’ met pensioen gaan, komen hun banen beschikbaar. Tegelijkertijd is er industriële groei op bijvoorbeeld de Brightlands campussen. De provincie heeft behoefte aan gekwalificeerd personeel om deze nieuwe banen te vervullen. Sinds 2008 komen er weer meer mensen in Limburg wonen dan er vertrekken, voornamelijk dankzij Oost-Europese migranten, internationale wetenschappelijke UM-medewerkers en asielzoekers. En pas sinds 2016 groeit de algehele bevolking weer, vooral dankzij immigratie, niet zozeer vanwege natuurlijke aanwas.

De verspreiding van die grofweg 15.000 kennismigranten is ook verrassend. Bèta-krachten van bijvoorbeeld de Brightlands Chemelot campus geven doorgaans de voorkeur aan landelijke gebieden boven de steden; alleen de hoogopgeleiden wonen liever in Maastricht, wat volgens internationale maatstaven vaak eerder als een stadje wordt gezien. Maastricht behoorde tot de gebieden met de laatste groeicijfers terwijl gemeenten als Eijsden-Margraten of Vaals het laatste jaar tot 7% groeiden.

Dit lijkt meer te duiden op voorkeur dan op noodzaak, aangezien woonruimte ook in de Euregionale steden makkelijker te vinden is en betaalbaarder dan bijvoorbeeld in de Randstad. “We zagen dat respondenten die opgroeiden in grotere steden niet altijd blij zijn met de in verhouding kleinere steden in de EMR en sneller verhuizen”, zegt Hooijen, “hoewel we ook respondenten hadden uit metropolen die genoten van de hogere kwaliteit van leven die ze ervoeren in kleinere steden.”

Hooijen en Reinold onderzochten bijna vier jaar lang de mobiliteit van afgestudeerden in de regio. “We staan inmiddels bekend als het EMR-stel”, lachen ze. Hun expertise zorgde voor uitnodigingen om te spreken op allerlei evenementen en workshops, zoals de Limburgse Arbeidsmarktdag in Roermond of de Euregio Summer School in Maastricht.

Reinold onderzoekt nu internationale migratie van hoogopgeleiden naar de Euregio Maas-Rijn. Buitenlandse migranten die in de regio wonen kunnen bijdragen aan haar project door deze online vragenlijst in te vullen. Hooijen en haar ROA-collega’s onderzoeken momenteel de rol van persoonlijkheidskenmerken en gemeentelijke kenmerken in de woonplaatskeuze van pas afgestudeerden in Nederland. Ze interviewt werknemers op de Brightlands Chemelot campus om haar onderzoek naar de woonvoorkeuren van bètawerkers aan te vullen.

Op het moment dat dit verhaal werd geschreven, had geen van beiden plannen om te emigreren vanwege betere carrièreperspectieven.