Recht op immigratie
18 december is door de Verenigde Naties uitgeroepen tot de Internationale Dag van de Migranten. Op deze dag viert de Verenigde Naties de inzet, de bijdragen en de rechten van migranten wereldwijd. Een uitstekend moment voor een gesprek over de positie van migranten wereldwijd met Arjen Leerkes, die vorige maand aan de Universiteit Maastricht en aan de UNU-MERIT is benoemd tot hoogleraar ‘Migration, Securitisation and Social Cohesion’. Waar kunnen asielzoekers naar toe als ze hun land moeten ontvluchten? Moeten ze in hun eigen regio blijven of kunnen ze ook ergens anders terecht?
“Uit onderzoek blijkt dat mensen die vinden dat immigranten maar beter in hun eigen regio moeten blijven, geneigd zijn om vanuit een meer nationalistische blik naar migratiekwesties te kijken”, aldus Arjen Leerkes. “Maar mensen die zichzelf zien als deel van een wereldwijde samenleving, bekijken landgrenzen veel meer vanuit een globale wereld en houden meer rekening met de meningen van mensen in andere landen.”
Leerkes’ onderzoek naar migratie heeft tot nu toe gefocust op twee aandachtsgebieden: enerzijds de verschillende aspecten van migratiecontrole, met onderwerpen als migratieafspraken, terugkeer, deportatie en regelgeving voor familiehereniging. Anderzijds heeft Leerkes de relatie onderzocht tussen integratieregels in gastlanden en patronen in criminaliteit door immigranten. “Beleidsmakers maken graag gebruik van het argument ‘veiligheid’ als het gaat om controle over migratie. Onderzoek kan ons helpen verduidelijken wat realiteit is en wat aannames zijn,” zegt Leerkes. Zijn onderzoeksresultaten hebben nu al invloed op het Nederlandse migratiebeleid.
Het Nederlandse immigratie-detentiebeleid veranderen
“Mijn onderzoek naar het concept van de gepercipieerde legitimiteit is gebruikt bij de argumentatie om het Nederlandse immigratie-detentiebeleid te veranderen en heeft bijgedragen aan een minder straffend beleid. Aangenomen werd – niet zo zeer binnen de wet zelf, maar meer bij beleidsmakers en adviseurs – dat een detentiebeleid ervoor zorgt dat migranten zich beter aan de regels houden. Mijn onderzoek wijst uit dat het effect hiervan maar klein is. Het is veel belangrijker om immigranten bijvoorbeeld duidelijker uit te leggen waarom ze geen verblijfsvergunning krijgen. Mijn aanbevelingen hebben ook geleid tot een respectvollere behandeling van immigranten tijdens detentie. Mijn analyse geeft aan dat een te strikte handhaving van het beleid mogelijk leidt tot gezondheidsproblemen en dat het terugkeerbeleid verbeterd kan worden door meer te investeren in het lichamelijk en geestelijk gezond en fit houden van de immigranten. Het spreekt voor zich dat immigranten alleen al op basis van mensenrechten fatsoenlijk behandeld dienen te worden, maar politici en wetten kunnen ook beïnvloed worden door pragmatische overwegingen,” aldus Leerkes.
De expertise van Leerkes, in Nederland verzameld met name via zijn onderzoekswerk de laatste tien jaar aan het ministerie van Justitie en Veiligheid, is uniek. “Niet veel mensen hebben toegang tot de informatie waar ik toegang tot heb,” legt hij uit. Hij wil zijn inzichten nu ook graag internationaal delen.
“Vergelijkbare vormen van afschrikkingsbeleid vindt ook plaats in andere landen, bijvoorbeeld als landen in dominante posities eenzijdig besluiten macht in te zetten om hun belangen op anderen op te leggen. Ik wil graag laten zien dat een dergelijk beleid waarschijnlijk ineffectief is omdat het geen rekening houdt met de gepercipieerde procedurele en verdelende rechtvaardigheid.” Leerkes geeft aan dat zijn benoeming aan de Universiteit Maastricht en aan UNU-MERIT hem de gelegenheid biedt zijn onderzoek ook buiten Nederland te doen.
Het belang van een internationale dialoog op het gebied van migratiecontrole
“De onderzoeksgroep Migration and Development van UNU-MERIT beschikt over goede contacten en uitgebreide ervaring in veldonderzoek buiten Europa. Veel migratiecontrole vindt nu plaats buiten de Europese grenzen. Ik wil het onderzoek naar de veronderstelde legitimatie van migratiecontrole graag verder bekijken vanuit het perspectief van de herkomst- en doorreislanden. Mijn plan is onder andere om onderzoek te doen in Noord-Afrika en mensen met migratiewensen te vragen naar hun perceptie van de wereld en hun mening over migratiecontrole.
In een periode dat zeven EU-landen en de Verenigde Staten weigeren het VN-migratiepact te ondertekenen, geeft Leerkes aan dat het belangrijk is om deze landen te overtuigen dat in plaats van muren bouwen - die toch niet voldoende gecontroleerd kunnen worden - het in hun belang is om deel te nemen aan een internationale dialoog over het recht op immigratie.
“In onderzoeken stellen we vragen als: ‘Zouden er meer of minder immigranten het land binnen gelaten mogen worden?’ of ‘Zijn banen alleen bedoeld voor staatsburgers of voor degenen die het meest gekwalificeerd zijn?’ Maar we vragen zelden naar het recht op migratie,” zegt Leerkes.
Hij wil aantonen dat beslissingen omtrent migratie niet alleen uitgelegd kunnen worden met objectieve en meetbare economische indicatoren zoals werkloosheidcijfers en inkomensongelijkheid. “Het zou verstandig zijn als de westerse landen een opener arbeidsmigratiebeleid hanteerden,” zegt Leerkes. “Wat ik duidelijk wil maken is dat in onze wereld waar alles en iedereen met elkaar verbonden is, het migratiebeleid de perspectieven van herkomstlanden mee moet nemen. Mijn onderzoek laat zien dat een bepaalde attitude, zoals de opvatting dat mensen hechten aan grenzen, belangrijke indicatoren zijn voor migratieplannen.
Wereldburgerschap
Een van de ontwikkelingen die Leerkens graag verder wil onderzoeken is de invloed van het wereldburgerschap op migratieplannen. Hij ziet dat mensen die beter scoren op wereldburgerschap, internationale ongelijkheid minder voor lief nemen en kritischer zijn over het waarom van grenscontroles. “Wereldburgerschap is een fenomeen waarin mensen zichzelf zien als lid van een globale samenleving. Het lidmaatschap is slechts deels formeel, omdat de invoering van internationale mensenrechtenverdragen uiteindelijk afhankelijk is van elk land afzonderlijk. In veel gevallen is het een informeel lidmaatschap; het is een gevoel, een geloof, een houding en het komt overal in de wereld voor, ook in landen met overwegend lage en middeninkomens.
Wat gebeurt er als er in het migratiebeleid geen rekening wordt gehouden met gevoelens zoals het wereldburgerschap? “Dat zien we nu al!” maakt Leerkes duidelijk. “Aan de grenzen loopt het steeds meer uit de hand. We zien steeds meer landen kiezen voor pragmatische oplossingen om hun grenzen te beschermen. Met veel nare gevolgen, veel doden in de Middellandse Zee en heel veel ongewenste ontwikkelingen zoals seksuele uitbuiting.”
Nu we op 18 december de Internationale Dag van de Migranten vieren, herinnert Leerkes ons eraan dat immigratie onderdeel is van wat we een samenleving noemen. “Het is een onderdeel van samen leven, dat moeten we niet ontkennen maar juist accepteren.” Tegelijkertijd gelooft hij niet dat de huidige toestand in de wereld geschikt is om de grenzen volledig open te stellen. “Dat betekent dat migratie gereguleerd moet plaatsvinden, maar dan wel op een eerlijke manier die rekening houdt met veranderende wereldperspectieven.”
Lees ook
-
Hij omschrijft zichzelf als ‘een redelijk rationeel wezen’. Wanneer hij woorden als ‘genieten’, ‘liefde’ of ‘eenzaam’ al in de mond neemt, corrigeert hij zichzelf onmiddellijk: “Nouja, liefde, groot woord. Laten we zeggen dat mijn affiniteit met de universiteit tot bloei kwam in Maastricht.” Na 25...
-
De Universiteit Maastricht draagt zorg voor veel markante gebouwen en kunstwerken. Door ze een nieuwe bestemming te geven, behouden we deze iconen en geven we ze een nieuwe invulling, waardoor ze het kloppende hart vormen van een bruisende stad.
Wist je dat deze gebouwen en kunstwerken ook toegang...
-
Twee promovendi van de Faculteit der Rechtsgeleerdheid ontvingen een prijs voor hun proefschrift tijdens het 21e International Congress of the International Association of the Penal Law in Parijs.
