Rusteloosheid

De slechtst presterende leerlingen gingen er door het Active Living Programma het hardst op achteruit. Het negatieve effect lijkt grotendeels te worden veroorzaakt door toegenomen rusteloosheid tijdens de les. Een andere mogelijke verklaring is dat kinderen die meer zijn gaan bewegen minder tijd zijn gaan besteden aan andere gunstige activiteiten, zoals huiswerk maken. Professor Dr. Bart Golsteyn, hoogleraar Menselijk Kapitaal en Sociale Economie aan de UM: “Het is op zich natuurlijk een mooi resultaat dat kinderen door het Active Living Programma meer zijn gaan bewegen, want dat is waarschijnlijk beter voor hun gezondheid. Bewegen, en met name actief spelen, kan bovendien leuk zijn om te doen. Het zou daardoor echter wel even kunnen duren voordat het enthousiasme en de energie die zijn opgewekt tijdens het actief spelen weer zijn weggeëbd. Die rusteloosheid tijdens de les kan betekenen dat er minder goed wordt opgelet, wat vervolgens de schoolresultaten negatief beïnvloedt. Er zijn maar een paar kinderen nodig die rusteloos gedrag vertonen om de hele klas negatief te beïnvloeden.”

Actief leven

Dit is niet het eerste onderzoek naar de relatie tussen bewegen en schooluitkomsten, maar deze onderzoeksopzet is om twee redenen bijzonder. Annelore Verhagen, promovenda aan de UM: “Ten eerste richten wij ons in dit onderzoek niet zo zeer op het doen van sport, maar op bewegen in het algemeen. Voor kinderen kun je daarbij met name denken aan buitenspelen en lopend of fietsend naar school gaan. Er is al wel veel onderzoek gedaan naar de effecten van sporten op leerprestaties, maar nog nauwelijks naar de effecten van ‘actief leven’ op deze prestaties. Ten tweede maken wij gebruik van een uniek veldexperiment dat we tussen 2012 en 2015 hebben uitgevoerd: het Active Living Programma. Hieraan namen 21 basisscholen in Zuid-Limburg deel. De helft van de scholen waren ‘controlescholen’, in de andere helft werden leerlingen in groep 6 en 7 gestimuleerd om meer te bewegen in hun dagelijkse leven. Er werden bijvoorbeeld nieuwe speeltoestellen geplaatst, ballen, springtouwen en ander speelgoed werden aangeschaft zodat kinderen ‘actief konden spelen’, en sommige scholen gaven bijvoorbeeld een sticker als de leerling lopend of fietsend naar school was gekomen. Van alle leerlingen op de scholen mét en zonder het Active Living Programma werden zowel voor als na de interventies alle toetsscores bijgehouden. Ook droegen de leerlingen in beide type scholen voor en na de interventies gedurende een week een meter die continu bijhield hoeveel ze bewogen. Op die manier konden we achterhalen wat het causale effect is van het stimuleren van bewegen op schoolprestaties.”

Afweging

De studie benadrukt dat ouders, leraren en beleidsmakers die kinderen meer willen laten bewegen zich ervan bewust moeten zijn dat het belangrijk is hoe extra beweging bij leerlingen wordt aangeboden. Als meer tijd besteden aan bewegen betekent dat er minder tijd overblijft voor andere activiteiten, dan kan dat – zoals dit onderzoek aantoont – mogelijk leiden tot slechtere schoolprestaties. Toekomstig onderzoek zou zich moeten richten op de vraag welke aanpak voor beweegstimulering wel een positieve invloed heeft op schoolresultaten. Zo zou een geïntegreerde aanpak waarbij kinderen bewegend leren wellicht kunnen voorkomen dat extra tijd voor bewegen ten koste gaat van andere nuttige tijdsbestedingen. Een ander veelbelovend voorbeeld is ‘De Gezonde Basisschool van de Toekomst’: een recente vernieuwende aanpak in Limburgse basisscholen waarbij de middagpauze wordt verlengd naar anderhalf uur zodat er meer tijd is voor sport, spel en bewegen. Ook eten leerlingen gezamenlijk een gezonde lunch en gezonde tussendoortjes, en wordt er tijdens de lessen aandacht besteed aan gezonde voeding. Uit een tussenevaluatie is gebleken dat deze specifieke vorm van beweegstimulering niet ten koste gaat van leerprestaties.

Overgewicht

Net als in veel andere landen neemt in Nederland het aantal kinderen met overgewicht toe. Dit wordt voor een groot deel toegeschreven aan een toenemend zittend leven. Door alsmaar meer gebruik van tablets, telefoons en andere digitale middelen zitten kinderen tegenwoordig vaker en langer achtereen. Ook pakken we vaker dan vroeger de auto om de kinderen naar school en buitenschoolse activiteiten te brengen. Het Active Living Programma heeft hier verandering in proberen te brengen, door kinderen te stimuleren om meer te bewegen in hun alledaagse leven. Het programma is ingevoerd in buurten met een lage sociaaleconomische status, omdat het probleem van overgewicht en sedentair gedrag doorgaans groter is in dit soort buurten.

Het onderzoek is verricht door prof. dr. Bart Golsteyn, hoogleraar Menselijk Kapitaal en Sociale Economie (UM), prof. dr. Maria Jansen, hoogleraar Health Services Research (UM), Senior onderzoeker Dr. Dave Van Kann (Fontys Sporthogeschool), en drs. Annelore Verhagen, promovenda aan de School of Business and Economics (UM).

Het onderzoek is gepubliceerd in het Journal of Policy Analysis and Management en kan hier worden gedownload.