'Alleen vanuit een positieve aanpak houdt Europa stand'
Europa is economisch sterk verweven. We handelen intensief met elkaar en er lopen financiële stromen door heel Europa heen. De economie heeft haar werk voor Europa gedaan. Maar nu? “Economisch zijn we geïntegreerd,” zegt prof. dr. Clemens Kool, hoogleraar Macro-economie en Internationale Monetaire Economie. “De grootste winst daaruit is behaald. Maar dat is niet genoeg. Nu moet Europa zich richten op het vormgeven van sociaaleconomisch beleid en politieke integratie. Dat ligt in de handen van nationale politici, die dit niet kunnen bereiken zonder voldoende steun van hun bevolking.”
Zeven Maastrichtse wetenschappers laten hun licht schijnen over de Europese stand van zaken in de serie Europese beschouwingen vanuit Maastricht.
Voordelen lijken vanzelfsprekend
“Alle voordelen die de economische integratie heeft gebracht, zien we als vanzelfsprekend. We hebben één munt, kunnen grenzeloos reizen binnen Europa, zoveel gemakkelijker dan vroeger. Maar mensen onder de veertig jaar weten niet beter. Een halve eeuw geleden was de gedachte dat economische eenwording ervoor zou zorgen dat er geen oorlog meer kwam. Dat problemen vreedzaam konden worden opgelost. Ook dat besef is verdwenen, dus het idee dat dit iets te maken heeft met de Europese eenwording is heel vaag. Mensen zijn zich nu vaak meer bewust van de nadelen.”
Prof. dr. Clemens Kool, hoogleraar Macro-economie en Internationale Monetaire Economie
Discussie is vermeden
Waar komt de kritiek vandaan? “De Europese integratiegeschiedenis is door politici en beleidsmakers vooral geïnitieerd vanuit de economische kant. Economische integratie biedt uiteraard enorme voordelen, maar tegelijkertijd was deze benadering gemakkelijk. Je hoefde namelijk niet over de politieke en sociale integratie te praten. Landen stonden in die discussie vaak tegenover elkaar, dus werd die vermeden. De gedachte was: als we één munt creëren, dan volgt de rest vanzelf. Als er vrij verkeer van goederen, arbeid, en kapitaal is, moet integratie van wetgeving op sociaal terrein en arbeidsmarkt volgen. Maar dat is niet gebeurd. Daarom voelen mensen zich niet gehoord en niet vertegenwoordigd door Europa. “
Europese solidariteit
Sommige mensen gaan er dankzij Europa meer op vooruit dan anderen, sommigen gaan erop achteruit. Er is dus sprake van verdelingsproblematiek. Maar hoe regel je solidariteit op Europees niveau? “Daar is te weinig naar gekeken. We zitten met een democratisch gat waar op politiek niveau nooit heldere afspraken zijn gemaakt. Zoals je binnen ieder land allerlei mechanismen hebt om ongelijkheid te beperken, moet je dit op Europees niveau ook doen. Landen moeten elkaar steunen. Dat is een verzekeringsmechanisme, want een land waar het een tijdje slechter gaat, wordt tijdelijk gesteund door de andere landen. Maar het betekent ook dat er structureel geld van de ene kant van de unie naar de andere gaat. Deze vorm van solidariteit is binnen alle landen vanzelfsprekend. Bijna overal is er een progressief belastingstelsel, rijken betalen meer dan armen; sommige regio’s met veel werkloosheid ontvangen meer, terwijl andere regio’s betalen. Op Europees niveau liggen we daar wakker van omdat we elkaar niet genoeg vertrouwen of niet genoeg gunnen. Er wordt onmiddellijk gedacht aan misbruik van gelden. Is er wel voldoende controle? Dat zijn politieke vraagstukken, waarop we nu geen antwoord hebben.”
Gemeenschappelijk verhaal is nodig
Schrijver Ian Buruma zegt: de bevolking van landen wordt vaak verenigd in identiteit. Denk aan gedeeld verdriet, bijvoorbeeld bezetting of oorlog, of een gezamenlijk gevoel van trots, zoals in de voormalige wereldmachten Verenigd Koninkrijk, Spanje en Nederland. Hoe zit dat voor Europa?
“Europa heeft geen gezamenlijk verhaal, want landen staan verschillend in de geschiedenis. In de eerste en tweede wereldoorlog en op andere historische momenten stonden ze vaak tegenover elkaar als winnaars of verliezers. Bovendien hebben politici de neiging verschillen tussen landen te vergroten. Alles wat ze bereiken, hebben ze zelf goed gedaan. Problemen zijn de schuld van Europa. Dat vergroot de tegenstelling en verkleint de kans op een gezamenlijke identiteit.”
We hebben elkaar nog steeds hard nodig
“Er zijn allerlei redenen waarom het logisch is de Europese integratie vorm te geven. De bedreiging van buiten - Rusland, China, geopolitiek - en de gezamenlijke problemen rond migratie en klimaat. We hebben elkaar hard nodig en het is verstandig dat op een positieve manier te benaderen. Niet omdat het kostbaar is om uit elkaar te gaan, dan wordt het een moetje. Alleen vanuit een positieve aanpak houdt Europa stand. Als we dat niet willen, moeten we toe naar een nulvariant en afspreken dat we een aantal grensoverschrijdende mechanismen veel minder geïntegreerd toepassen, denk aan een handelsunie. Ik zou die kant niet op willen.”
Echt Europese partijen
Wat is ervoor nodig om meer vertrouwen in Europa te creëren? “Politici met een visie op Europa, zoals bijvoorbeeld Frans Timmermans, maar ook écht Europese partijen, zoals VOLT Europa. Nu stemmen mensen op nationale partijen. Vertegenwoordigers daarvan gaan in het Europees Parlement in coalitie met andere nationale partijen die vaak een andere agenda hebben. Dat leidt tot minder uniformiteit dan een nationale partij. Wat wil bijvoorbeeld de Europese Volkspartij, waarin zowel de Hongaarse partij van Viktor Orbán als het CDA zijn vertegenwoordigd. Stempatronen lopen minder langs partijlijnen, dus soms stemmen alle Nederlandse parlementariërs vóór iets en alle Fransen tégen. Interessante gedachte: om de rol van Europa helder te maken, zouden bij de volgende verkiezingen alleen maar Europese partijen moeten meedoen.”
Lees ook
-
Bewegende oranje stippen op een gele achtergrond zijn het eerste teken dat er iets bijzonders gebeurt in de wereldwijd beroemde kalksteengroeve in de Maastrichtse Sint-Pietersberg. Dichterbij zie je dat het om mensen gaat gekleed in oranje hesjes. Het zijn studenten van het Maastricht Science...
-
Universiteit Maastricht heeft een nieuwe onderzoekskas gebouwd op Brightlands Campus Greenport Venlo. In deze high-tech kas wordt vanaf 1 september onderzoek gedaan naar de land- en tuinbouw van de toekomst: van nieuwe teelttechnieken en de ontwikkeling van planten tot aan de optimalisatie van...
-
Het terrein aan de Sorbonnelaan in de Maastrichtse wijk Randwyck oogde zo’n twee jaar geleden nog ietwat kaal en afgelegen. Dat had vooral te maken met de modulaire en tijdelijke uitstraling van de studentenwoningen die er in korte tijd zijn gerealiseerd. Inmiddels krijgt de plek steeds meer het...
