“Ik sta op de schouders van velen”
Aan het eind van het interview deelt Vigjilenca Abazi haar moeders kijk op het feit dat ze nog steeds in Nederland is, nadat ze elf jaar geleden Noord-Macedonië verliet voor een eenjarige masteropleiding hier. ‘Ik mis je liever terwijl je ver weg bent, maar het beste van jezelf geeft aan de wereld, dan dat ik je dichtbij heb, maar je niet je volledige potentie waarmaakt.’Abazi’s potentie is makkelijk te herkennen, zo blijkt uit de reacties van mentoren en jury’s in haar wetenschappelijke carrière tot nu toe. Ze heeft het geluk (of is het een vooruitziende blik?) dat haar onderzoeksthema’s vaak in het nieuws zijn, zoals haar onderzoek naar de wettelijke bescherming van klokkenluiders. Onlangs kreeg ze de Early Career Award van de KNAW. Dit is het indrukwekkend verhaal van Vigjilenca Abazi.
Wanneer ze vertelt over het winnen van de KNAW Early Career Award, die ze kreeg voor zowel haar vernieuwende onderzoek als haar maatschappelijke betrokkenheid, heeft ze haast geen woorden om te beschrijven wat het voor haar betekende. Mensen die haar hebben horen praten, weten dat dat zeldzaam is. Ze werd geboren in Kroatië, groeide op in Noord-Macedonië tot haar 21e en spreekt perfect Engels, met een licht Amerikaans accent. “Ik hoor bij een etnische minderheid in Noord-Macedonië, dus een groot deel van mijn leven is getekend door uitdagingen, oorlog, problemen en etnische spanningen. Als je te maken hebt gehad met discriminatie, al is het subtiel, is het zo bevrijdend om in een samenleving te zijn waar je identiteit niet tegen je wordt gebruikt. Waar je kansen krijgt omdat je eerlijk bent, hard werkt en resultaten boekt en waar je zo hard mag rennen als je kan, omdat niemand je tegenhoudt.”
Hoe het begon met vrijwilligerswerk
Toen ze als tiener vrijwilligerswerk deed bij het Rode Kruis in Noord-Macedonië, besefte ze al dat het oplossen van individuele problemen haar niet helemaal vervulde. “Sociale verandering en politiek waren standaard gespreksonderwerpen aan tafel thuis en mijn ouders waardeerden onze mening.” Tegen die achtergrond ontstond het idee dat een rechtenstudie een ingang was om op grotere schaal dingen te verbeteren. “Het zit in mijn DNA: als je iets doet, kun je maar beter zorgen dat anderen er iets aan hebben. Dat geeft mij werkplezier.
Hoe ze werd ontdekt als onderzoeker
Nadat ze haar bacheloropleiding afrondde in Skopje, Noord-Macedonië, wilde ze de uitdaging aangaan in het buitenland te studeren. “Voor mij ligt de wereld aan je voeten en ik breng mezelf graag naar plekken waar ik me kan ontwikkelen.” Ze meldde zich aan bij diverse universiteiten en had een sterke voorkeur voor een masteropleiding aan de Universiteit Maastricht, maar tot haar teleurstelling, waren er geen studiebeurzen voor die opleiding. Via een internationale competitie kreeg ze de Amsterdam Merit Studiebeurs van de Universiteit van Amsterdam (UvA), en dus begon ze de eenjarige opleiding Internationaal en Europees Recht. Een paar weken na de start schreef ze een paper over mensenrechten en de hoogleraar vroeg haar naar voren te komen in de klas. Abazi had een excellente paper geschreven die de hoogleraar op Blackboard wilde publiceren als voorbeeld. “Ik viel van mijn stoel!”, vertelt ze. Haar talent voor onderzoek werd herkend en de hoogleraar bood haar na de les een studentenbaan aan als onderzoeksassistent voor de afdeling. Later dat jaar moedigde een andere hoogleraar voor wie ze werkte haar aan om te solliciteren naar een promotieplaats. “Ik wil dat benadrukken in mijn verhaal, want als die professor mijn potentie niet had gezien en me had aangemoedigd te solliciteren, had ik nooit gedacht dat ik daar al klaar voor was.”
Vigjilenca Abazi is universitair docent
Internationaal en Europees recht aan
de Faculteit der Rechtsgeleerdheid.
“Voor mij ligt de wereld aan je voeten en ik breng mezelf graag naar plekken waar ik
me kan ontwikkelen,” zegt Vigjilenca.
Hoe Snowden aandacht creëerde voor haar promotieonderzoek
Net 22 jaar oud, solliciteerde Abazi naar een promotieplek aan de UvA en tot haar verrassing werd ze uitgenodigd voor een gesprek. Ze ging erheen vol zelfvertrouwen, helemaal zichzelf, omdat ze toch al verder was gekomen dan ze had verwacht en niets te verliezen had. Het werd het begin van haar promotieonderzoek dat leidde tot het proefschrift en boek ‘Secrecy and Oversight in the European Union: The Law and Practice of Classified Information’, uitgegeven voor Oxford University Press. “Het was een interessant onderwerp, maar aanvankelijk dachten mensen er nog niet zoveel over na. Totdat Edward Snowden documenten lekte over toezicht en privacy en iedereen ineens sprak over vertrouwelijke informatie, waarover ik een boek aan het schrijven was.” Ze werd als spreker uitgenodigd door diverse universiteiten, waaronder Harvard Law School. “Het tilde mijn onderzoek naar een hoger niveau. Ik was een onafhankelijke onderzoeker geworden, een expert en mijn stem telde.” Het jaar dat ze tijdens haar promotietraject aan de Columbia Law School in New York doorbracht, op een Fulbright studiebeurs, betekende ook veel in die persoonlijke ontwikkeling.
Hoe een proefschrift te voltooien in negen weken
Toen ze vanuit New York terugkeerde naar Amsterdam, had ze officieel nog acht maanden om haar proefschrift te voltooien. “Op dat moment zag ik een vacature bij de Universiteit Maastricht voor een postdoc. De UM zat nog altijd ergens in mijn achterhoofd. Ze zochten eigenlijk iemand die snel kon beginnen, maar ik solliciteerde toch en we spraken af dat ik in juni zou beginnen, terwijl ik eigenlijk pas in september klaar zou zijn met mijn proefschrift.” Negen weken aan een stuk werkte Abazi iedere dag in de bibliotheek, van acht uur ‘s ochtends tot zes uur ’s avonds. “Ik leverde mijn proefschrift in op een vrijdag, poetste mijn kamer in het weekend en startte met werken in Maastricht op maandag. Ik denk dat je dat alleen kunt op je 26e; het was eigenlijk bizar als ik erop terugkijk.”
Hoe, alweer, het nieuws gaat over haar onderzoek
Abazi lijkt op te bloeien als ze meerdere dingen tegelijkertijd doet. De week voor haar proefschrift-verdediging, in december 2015, schreef ze een juridisch memorandum voor het Europees Parlement over de juridische mogelijkheden om een wet aan te nemen die klokkenluiders beschermde. Ze hielp een rechtsgeldige route te vinden, waardoor het debat over die wet verschoof van ‘kunnen we dit regelen?’ naar ‘hoe kunnen we dit het beste regelen?’ “Mijn Veni-beurs, die ik in 2018 kreeg, gaat over het beschermen van klokkenluiders. Dat zijn mensen die zoveel op het spel zetten voor het aankaarten van onrecht en een hoge prijs betalen.” Het juridische debat over klokkenluiders kwam op gang in Brussel en belangrijke gebeurtenissen zetten politieke druk op het aannemen van de wet, waaronder de moord op twee journalisten, in Malta en Slowakije. In 2019 werd de EU klokkenluiders-richtlijn aangenomen. De afgelopen twee jaar werkte Abazi samen met Eurocadre (die de vakbonden vertegenwoordigt) aan een door de Europese Commissie betaald project om te helpen met de nationale implementatie van de wet. “Ik wil heel graag de dynamiek rondom klokkenluiden veranderen, zodat het niet langer één persoon tegenover een machine is. Want hoe sterk je ook bent, alleen vechten is gewoon te zwaar.”
Hoe haar achtergrond resoneert in haar onderzoek
Ze schetst het grotere verhaal van haar huidige onderzoek in een gepassioneerd pleidooi. “Traditioneel kennen we de macht van de overheid en van private partijen, maar op dit moment verschuift de macht voortdurend. Meer dan ooit is macht onzichtbaar, ik bedoeld de echte macht, zoals Facebook met twee miljard gebruikers wereldwijd. In deze context van macht probeer ik uit te zoeken: hoe kunnen we macht controleren en ter verantwoording roepen? We moeten het systeem opnieuw uitvinden. Hoe passen mensen in deze zeer gecompliceerde wereld van macht en verantwoordelijkheid? Waar publieke en private macht met elkaar zijn vermengd op een manier die veel onzekerheid creëert?” Ze ziet hoe haar achtergrond perfect aansluit bij de onderwerpen die ze bestudeert. “Omdat ik echt geloof in het controleren van de macht. In dit soort onderwerpen kan het recht een beschermende factor zijn. Door partijen ter verantwoording te roepen en transparantie te waarborgen.”
Hoe je in Maastricht zowel wortels als vleugels kunt hebben
De Universiteit Maastricht is een academisch thuis voor haar, zegt ze. “Deze stimulerende, steunende omgeving geeft me zowel wortels als vleugels. Ik voel me hier welkom, maar ik voelde ook steeds dat het werd gewaardeerd als ik een tijdje naar een andere universiteit ging om mijn onderzoek vooruit te helpen. Er stond altijd een deur open om terug te keren naar Maastricht.” En dat deed ze. “Na een jaar in Maastricht kreeg ik een aanstelling als Universitair Docent. Op dat moment besefte ik dat mijn eerste masteropleiding grotendeels aan me voorbij was gegaan, omdat ik toen zo jong was. Ik wilde nog een master volgen, op mijn eigen manier.” Abazi ging naar Yale Law School en werd onder andere geselecteerd voor het vak over buitenlandse VS-politiek, gegeven door voormalig staatssecretaris John Kerry. “Op Yale wilde ik ook mijn schrijfvaardigheid verbeteren. Ik geloof er heilig in dat het ons werk is als wetenschappers om ingewikkelde zaken te ontrafelen en ze dan te vereenvoudigen; ze begrijpelijk maken voor iedereen. Omdat we niet in een samenleving zouden moeten leven waar kennis exclusief is. Universitair onderzoek zou iedere Nederlandse burger ten goede moeten komen.”
Naast haar onderzoek en onderwijs, was Abazi onderzoekscoördinator van CERIM, het Centre for European Research in Maastricht. “Ik ben een beetje rusteloos, zoals je inmiddels misschien hebt gemerkt”, lacht ze. En dan is er nog de organisaties waar ze haar vrije tijd aan besteedt, die allemaal een link hebben naar haar thuisland of –regio. Ze richtte bijvoorbeeld Stella op, een non-profit-organisatie voor mentorschap die helpt meisjes en vrouwen verder te komen met hun onderwijs of carrière. “Omdat ik op de schouders sta van zovelen, die me op zoveel manieren hebben geholpen. Ik heb daar veel geluk mee gehad, wat veel meisjes niet hebben.”
Door: Femke Kools (tekst) Casey O'Dell (vertaling) and Jonathan Vos (fotografie).
Hoe het KNAW-prijzengeld te besteden
Abazi moet nog beslissen hoe ze de 15.000 euro van de KNAW-prijs precies gaat besteden, maar ze weet dat het iets met klokkenluiders te maken gaat hebben en met het steunen van jonge onderzoekers.
“Ik kijk of ik met het geld wat tijd kan vrijmaken om met klokkenluiders zelf te werken. Ik heb contact met een advocatenorganisatie in Washington D.C., de nummer één in de wereld voor het vertegenwoordigen van klokkenluiders en ze hebben met aangenomen als senior ‘international fellow’.
Uiteindelijk moeten we meer weten over klokkenluiders en ik denk dat dit ze een unieke stem kan geven. En een deel van het geld wil ik besteden aan de steun voor jonge onderzoekers met een kwetsbare achtergrond, zoals ik zelf.” En die een prachtige toekomst hebben, dat staat vast.
Lees ook
-
Vier jonge UM-onderzoekers hebben een Veni-beurs ter waarde van maximaal 320.000 euro gekregen van de Nederlandse Organisatie voor Wetenschappelijk Onderzoek (NWO). Daarmee kunnen zij de komende drie jaar hun eigen onderzoeksideeën verder ontwikkelen.
-
Miljarden dollars aan buitenlandse hulp zouden effectiever besteed kunnen worden als de internationale armoedestatistieken niet zo onnauwkeurig waren. Aldus Dr. Michail Moatsos, onderzoeker bij de Maastricht University School of Business and Economics.
