Vooropgesteld, hij is een Europeaan in hart en nieren. En juist om die reden maant Dijkstra tot spoed. In 2000 al besloten de EU-landen om van hun continent in tien jaar tijd de meest dynamische kenniseconomie ter wereld te maken, de zogenoemde Lissabon-strategie. Ook twintig jaar later is er nog weinig van terechtgekomen.

“Het schiet niet op met Europa. Kijk bijvoorbeeld naar een thema als digitalisering. Hoeveel toonaangevende bedrijven op het gebied van Artificial Intelligence hebben Europese roots? Dat is toch ontstellend weinig? Geen wonder dat we voor het aanleggen van een 5G-netwerk de hulp moeten inroepen van een bedrijf als Huawei. Voor allerlei ontwikkelingen als zelfsturende auto’s, cashloos betalen, precisielandbouw of droneverkeer zijn we straks afhankelijk van anderen. ”

Verval

Dijkstra leidt sinds begin dit jaar een omvangrijke studie naar het verval en zelfs de teloorgang van internationale organisaties. Ongeveer een derde van alle internationale organisaties die vanaf 1815 zijn opgericht, bestaan inmiddels niet meer. “Er is al veel onderzoek gedaan naar de opkomst van dit soort organisaties, maar niet of nauwelijks naar hoe ze hun einde tegemoet gaan. Terwijl dat hard nodig is”, legt Dijkstra uit.

“Europa is altijd uitgegaan van het ideaal van een multilaterale wereldorde. En die staat de laatste jaren onder druk. Denk bijvoorbeeld aan het Internationaal Strafhof, waar landen zich van afkeren. En Europa laat dat maar gebeuren, ook door onze bondgenoten. Amerika keerde vorig jaar de UNESCO de rug toe, de Britten stappen nu zelfs uit de EU. Natuurlijk is het zo dat Europese landen tot elkaar veroordeeld zijn en alleen daarom al samen moeten optrekken. Maar dat mantra horen we nu al zolang. Hoe gaan we die verregaande samenwerking nu eindelijk eens concreet vormgeven? Daar moet het over gaan. Want in een tijd van dreigende cyber wars of terreuraanslagen via drones is de EU nu al blij als het geregeld kan worden dat een tank zonder problemen van het ene naar het andere land kan rijden voor een militaire oefening. Met alle respect, maar dan speel je toch een andere wedstrijd.”

Innovatie

Nog is Europa niet verloren, denkt Dijkstra. Maar dan moeten enkele typische EU-prioriteiten wel snel verschuiven. “Een paar jaar geleden lag er een Europees voorstel om een deel van de gereserveerde gelden voor de landbouwsubsidies voortaan in te zetten voor innovatie en onderzoek. Onze premier, Mark Rutte, en zijn Britse collega David Cameron hebben toen uit eigenbelang vooral ingestoken op minder netto-afdracht aan Brussel. Daarbij hebben ze niet gekeken naar wat beide landen eigenlijk krijgen uit Brussel en dat is een kapitale fout geweest.

De netto-afdracht voor Nederland en het Verenigd Koninkrijk werd minder, maar het voorstel om geld weg te halen bij de landbouwsubsidies verdween pardoes in de prullenbak. Per saldo heeft het Nederland dus niets opgeleverd, en Europa al helemaal niet. Kijk bijvoorbeeld eens naar de Europese regiofondsen. Prachtige wegen worden ervan betaald, in onderontwikkelde streken als Zuid-Italië of Oost-Europa. Maar om die gebieden echt concurrerend te maken kunnen we het geld veel beter besteden aan de financiering van (het oprichten van) kennisinstituten. Van de 500 belangrijkste universiteiten in de wereld is er maar eentje te vinden in het oostelijk deel van Europa, in Tartu. Dat ligt in Estland.”