De bijeenkomst werd geopend met een welkomstwoord en keynote van prof. dr. Hildegard Schneider (hoogleraar Europees recht en bestuurder van ITEM), die refereerde aan de 15^e verjaardag van het Verdrag van Maastricht, waarmee het Europees burgerschap werd geboren. Schneider: “Het Verdrag van Maastricht trad 15 jaar geleden in werking. De belofte van de Europese Unie is een vrij gebied zonder grenzen, maar toch is het nog steeds vaak moeilijk om grenzen over te steken vanwege tijdrovende procedures. Het is de Europese burger die aan de Europese Unie bouwt, dus het is belangrijk dat de burger vertrouwen in de EU heeft; niet alleen als het gaat om het bewaren van de vrede, maar ook over de organisatie van processen die de burger direct raken, zoals vrij verkeer, vrije rechten en de mogelijkheid om grenzen over te steken.”

Sterke netwerken en wederzijds vertrouwen
Het belangrijkste doel van de bijeenkomst was het uitwisselen van gedachten t.b.v. het ondersteunen van sterke netwerken voor burgers en samenleving in Europese grensregio’s. Dankzij netwerken kunnen grensregio’s samenwerken in grensoverschrijdende arbeidsmarkten, informatie over de gevolgen van wetgeving voor grensregio’s verbeteren en wederzijds vertrouwen opbouwen. Het thema van onderling vertrouwen vormde de rode draad door de conferentie heen en werd aangehaald door verschillende sprekers. Zij bepleitten dat het opbouwen van vertrouwen over en weer tussen de grenzen structurele aandacht moet krijgen. Grensoverschrijdend werken vergt eerst een investering, voordat uitdagingen in de praktijk aangepakt kunnen worden.
 

Als voorbeeld bracht Claes Håkansson de Nordic Councel onder de aandacht gebracht. Deze samenwerking kan in zijn manier van werken goede adviezen geven voor andere grensgebieden in Europa. Ook Caroline de Gruyter stelde in haar reflectie met specifieke aandacht voor de BREXIT eveneens het investeren in onderling vertrouwen en de culturele samenhang aan de kaak. Mevr. Andersson Pench van DG Regio zei in haar keynote: “Je kunt niet veel bereiken als je geen vertrouwen hebt aan beide kanten van de grens. Het is ook belangrijk om samen te werken in de gezondheidszorg en toeristische ontwikkeling. Uiteindelijk zal dit leiden tot groei en werkgelegenheid, maar het kost tijd om de belangrijkste doelstellingen te bereiken. We hebben niet alleen financiering nodig, we moeten ook werken aan een beter beleid.”

De overige keynotes werden gehouden door Spyros Spyridon (vice-voorzitter van de COTER-commissie, Europees Comité van de Regio's) en Eva Tarselius Hallgren (senior adviseur, Department for the European Union, Ministerie voor Buitenlandse Zaken, Zweden).

In verschillende panel- en informatiesessies werd ingegaan op de problemen die momenteel spelen in grensoverschrijdende regio’s. Thema’s waren grenseffectenbeoordeling, erkenning van diploma’s en bestuur van grensoverschrijdende regio’s in de toekomst.

Grenseffectenbeoordeling
Op diverse overheidsniveaus wordt gezocht naar nieuwe manieren om het effect van nationaal of EU-beleid op grensoverschrijdende gebieden beter te kunnen beoordelen. ITEM heeft in de afgelopen jaren een bottom-up benadering ontwikkeld voor een grenseffectentoetsing. Tijdens de conferentie is deze toegelicht door senior onderzoeker van ITEM Martin Unfried. Prof. Schneider reikte de ITEM grenseffectenrapportage 2018 uit aan Europarlementariër Jeroen Lenaers, Secretaris-Generaal van de Association of European Border Regions, Guillermo Ramirez en Secretaris-generaal van de Benelux, Thomas Antoine.  Besproken is onder andere hoe grensregio’s actief kunnen bijdragen met eigen middelen en het gebruik van hun eigen regionale deskundigen. Dat geeft ze een ‘stem’ en stelt ze in staat de besluitvorming op nationaal en Europees niveau beter te beïnvloeden in het licht van de huidige Europese ontwikkelingen.

Erkende diploma’s voor mobiliteit
Erkenning van diploma’s speelt een belangrijke rol in de mobiliteit van studenten en professionals. Helaas stuiten velen daarbij op obstakels vanwege de tijdrovende en kostbare erkenningsprocedures. Daarnaast wordt soms een deel van de diploma’s en ervaring niet erkend doordat erkenningsaanvragen worden geweigerd. Wetenschappers van ITEM en deskundigen uit de praktijk bespraken vanuit hun achtergrond de erkenningsprocedure en mogelijkheden voor verbeterde mobiliteit.

Bestuur grensoverschrijdende regio’s
Het belang van grensoverschrijdende gebieden moet op politiek niveau worden geadresseerd. In deze paneldiscussie werd gesproken over gezamenlijke doelstellingen, plannen en programma's van publieke en private instanties die over de grenzen heen gecoördineerd zouden moeten worden. Er bestaat nog steeds een divers scala van bestuursstructuren, variërend van gevestigde en geïnstitutionaliseerde Euro-districten of Euro-regio's tot kleinere samenwerkingsstructuren en ad-hoc INTERREG-coördinatie. Vragen die geadresseerd werden: Is een bepaalde trend waarneembaar? Is organisatie van belang en hoe dragen Europese programma's bij aan de institutionele context? Hoe sterk zijn politieke grensoverschrijdende governancestructuren momenteel? En in hoeverre zijn ze belangrijk voor de succesvolle ontwikkeling van grensoverschrijdende arbeidsmarkten, infrastructuur en goede relaties van aangrenzende regio's?

Het inhoudelijke programma werd afgesloten met een toespraak van Thomas Antoine, secretaris-generaal van de Benelux.

 Voor een uitgebreid verslag van de conferentie met presentaties, een foto-impressie en notulen, bezoek de ITEM conferentie-verslagpagina.