“We houden ons vooral bezig met formules en denken over dingen na, dus de situatie is voor mij en mijn studenten eigenlijk niet zo slecht,” zegt Gideon Koekoek, universitair docent zwaartekrachtgolven en fundamentele natuurkunde aan de Faculty of Science and Engineering (FSE). Hij gaat gewoon door met onderwijs geven en onderzoek doen en maakt een tamelijk opgewekte indruk. Koekoek had wel een kleine voorsprong had bij het wennen aan de nieuwe omstandigheden.

Abstract, maar ook PBL

“En paar weken geleden had ik een workshop op Malta. Er was geen sprake van negatieve reisadviezen of dat soort zaken. Maar toen werd ons plotseling verteld dat iemand positief was getest op covid-19 en dat we onmiddellijk moesten vertrekken.” Koekoek vloog de volgende dag terug en ging als voorzorgsmaatregel in quarantaine, op eigen initiatief. Sindsdien heeft hij zijn studenten niet meer face to face gezien.

Zijn colleges over theoretische natuurkunde bij het Maastricht Science Programme (MSP) werden over het algemeen bijgewoond door 15 tot 30 studenten. “Het is op een bepaalde manier heel abstract, maar ook weer heel PBL. Er is een probleem en dat moeten we samen oplossen. Iemand stelt een oplossing voor; we kijken of die werkt en als dat niet zo is, bediscussiëren waarom niet.” Om die reden maakt hij zijn colleges zo interactief mogelijk, zelfs online.

Wiskundige bewerkingen van de neerwaartse hond

Koekoek neemt zijn colleges niet van tevoren op, maar streamt ze allemaal live. Hij houdt niet van slides; in plaats daarvan gebruikt hij een elektronisch schrijfbord. Daardoor kunnen zijn studenten real time volgen hoe hij zijn formules uitwerkt op een online whiteboard. De nadruk ligt op het proces – de activiteit, niet het resultaat. “Het is net yoga: het maakt uit of een docent voordat hoe hij een bepaalde positie aanneemt of dat hij er alleen maar een foto van laat zien.”

De reacties zijn tot dusver goed, al moet het omschakelen naar online-onderwijs bepaald niet onderschat worden. “Het lastigste is dat ik de non-verbale feedback van de studenten niet kan lezen. Ik probeer te anticiperen op wie wat moeilijk vindt en ze er bij betrekken voor ze de draad kwijt zijn – maar ik kan ze nu niet zien.” Ter compensatie vraagt hij aan zijn studenten niet te aarzelen om zo snel mogelijk vragen te stellen als ze iets niet begrijpen. Dat kan door middel van een audio-chat-functie.

Berekeningen: het gaat om de reis

Online-tutorials zijn een grotere uitdaging. “Het is het hetzelfde als met het schrijfbord en de colleges: het resultaat betekent niet zo veel; je moet zien hoe iemand die wiskundige bewerkingen uitvoert – niet alleen verbaal maar ook visueel.” Omdat de studenten van elkaar afhankelijk zijn, is het momenteel het beste om foto’s van de berekeningen te delen en ze dan stap voor stap te bespreken.

Koekoek is heel goed te spreken over de collegiale sfeer bij het MSP. “We hebben een chatgroep voor het uitwisselen en bespreken van ervaringen. Het MSP is erg interdisciplinair en divers, dus verschillende cursussen vereisen een verschillende aanpak.” Ze hebben ook vergaderd – online, zoals alles tegenwoordig. Onderwerp van gesprek waren ieders ideeën over hoe de studenten aan het eind van de periode getest kunnen worden.

Relativistische elektrodynamica – zoek maar op!

“Het hangt ervan af wat je wilt testen: als het over het begrijpen van de stof gaat, is een geschreven essay prima. Maar voor berekeningen is het moeilijker, omdat je online niet kunt surveilleren bij een geschreven examen.” Koekoek vindt openboekexamens een geluk bij een ongeluk. “Als studenten hun boeken kunnen gebruiken, komen ze niet vast te zitten in de wiskundige bewerkingen en kan ik hun natuurkundige kennis veel beter testen.”

Als voorbeeld noemt hij zijn cursus relativistische elektrodynamica. “Het gaat in principe over geladen deeltjes die rondzweven. Om de dynamica van de elektromagnetische velden op bepaalde afstanden te bepalen moet je gebruik maken van vectoranalyse en tensoralgebra – veel mensen worstelen daarmee. Maar als ze op kunnen zoeken hoe ze de wiskundige afleidingen moeten berekenen, is er tijd over om aan hen te vragen: ‘OK, dus wat betekent dit natuurkundig gezien? Wat gebeurt er?’”

Samen werken – apart sporten

Hij denkt dat dit ook meer representatief is voor het huidige onderzoek. “Het is niet zo dat ik alle formules uit mijn hoofd ken die ik ooit nodig zou kunnen hebben – ik moet ook dingen opzoeken.” En omdat zijn onderzoek over theoretische natuurkunde gaat, heeft hij niets meer nodig dan zijn boeken en iets om op te schrijven. “Het is in ieder geval zo dat werken vanaf huis het makkelijker maakt om in de meditatieve toestand te komen die nodig is voor natuurkundig werk.”

Alles overziend is Koekoek dankbaar voor hoe het allemaal tot nu toe verlopen is. “De UM is heel behulpzaam met faciliteiten en informatie, en geeft de faculteiten ook de vrijheid om de dingen te doen op een manier die hun het beste lijkt.” Hij is vooral blij met de houding van de studenten: “Ze hebben alle begrip en werken met ons samen om het onderwijsniveau zo hoog mogelijk te houden.”

Het enige probleem dat overblijft, is dat de sportschool dicht is. “Sporten is een geweldig tegenwicht tegen abstractie en berekeningen… dus ik doe nu ontzettend veel push-ups.”