Je kunt niet iedereen te vriend houden

Voor de meeste Nederlanders is Jaap van Dissel óf de brenger van slecht nieuws, óf het gezicht van een evidence-based aanpak van covid-19 – of allebei. Een gesprek met de belangrijkste medisch adviseur van de regering over zijn eredoctoraat van de Universiteit Maastricht, crisismanagement in de praktijk en waarom je niet bij iedereen populair kunt zijn.

“Het was een intens jaar,” bekent de voorzitter van het Outbreak Management Team (OMT). Het is een understatement dat past bij de rustige, beheerste houding die Jaap van Dissel veel waardering oplevert, niet alleen onder hen die de volksgezondheid een warm hart toedragen, maar sinds vorig jaar ook onder de Nederlandse bevolking. Met zijn tv-optredens waarin hij de besluiten van het OMT toelicht is hij de woordvoerder van de wetenschap geworden.

Van Dissel wil dat beeld graag nuanceren: “Ik ben slechts een van de vele experts die samenwerken in het OMT. Het advies dat we geven heeft betrekking op de manier waarop we de verspreiding van het virus het beste kunnen beteugelen. Hoe moeten we, puur wetenschappelijk gezien, te werk gaan, op basis van de beschikbare data en de expertise van de OMT-leden? Het is vervolgens aan de regering om een beslissing te nemen waarin ook rekening wordt gehouden met de economische en maatschappelijke impact van de maatregelen.”

Moeilijke beslissingen

Het proces dat volgt op het advies van het OMT is zorgvuldig en inclusief. Voordat het de regering bereikt, wordt de haalbaarheid van aanbevelingen eerst getest door het BAO (Bestuurlijk Afstemmings Overleg), een adviesorgaan dat bestaat uit vertegenwoordigers van groepen voor wie de geadviseerde maatregelen gevolgen zullen hebben. “Communicatie is ook heel belangrijk: mensen moeten begrijpen waarom de maatregelen nodig zijn. Natuurlijk kijkt de overheid ook naar de publieke reactie op interventies en de uitleg daarvan, om deze zo nodig bij te stellen.”

Florian Raith (text), Marieke Duijsters/RIVM (photography)
Van Dissel

Hoewel “de steun van de bevolking voor de coronamaatregelen in Nederland vrij groot is”, erkent Van Dissel dat kritiek onvermijdelijk is, inclusief op hemzelf. “Je probeert te doen wat het beste is voor het grootst mogelijke aantal mensen, maar er zullen altijd negatieve consequenties zijn. Uiteindelijk moet je ervan overtuigd zijn dat je het juiste evenwicht hebt gevonden en dat je achter je advies staat. En dat is wat we hopen te bereiken: het OMT beslist in gezamenlijkheid over de aanbevelingen, gebaseerd op het beste beschikbare bewijs en zijn expertise in het veld.”

Tussen te veel en te weinig

Van Dissel heeft zowel begrip voor sommige critici die vinden dat de maatregelen te strikt zijn, als voor anderen die van mening zijn dat ze niet ver genoeg gaan. “We doen ons best om die diametraal tegenover elkaar staande bezwaren tegen elkaar af te wegen, maar je kunt niet iedereen te vriend houden.” Hij beleefde de twee coronagolven op heel uiteenlopende manieren. “Mensen reageerden ongelooflijk goed op de eerste golf. Tijdens de tweede golf is het een veel grotere uitdaging om iedereen te motiveren.” Omdat covid-19 dodelijk kan zijn voor risicogroepen, maar bij de meeste mensen milde of zelfs geen symptomen veroorzaakt, is angst niet langer een motiverende factor; voor velen is een gevoel van solidariteit en morele plicht alles wat nog rest. “Vermoeidheid heeft er ook aan bijgedragen dat de urgentie minder gevoeld wordt. Dat is jammer, maar zo is de menselijke natuur.”

Jaap van Dissel is hoogleraar Interne Geneeskunde bij het Leids Universitair Medisch Centrum. Hij is gespecialiseerd in infectieziekten. Van Dissel is directeur van het Centrum Infectieziektebestrijding van het Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (RIVM).

Lees ook

  • Karlien Strijbosch deed promotieonderzoek naar Senegalese migranten die onvrijwillig terugkeerden na een verblijf in Europa. Ze liep aan tegen muren van zwijgzaamheid, wantrouwen en schaamte. Een gesprek met Karlien Strijbosch en haar promotor Valentina Mazzucato over een onderzoek dat noodzakelijke...

  • Na jaren van turbulentie, heeft het leven van alumna Lea Vink een vlucht genomen in Wenen. Ze kan er nieuwe stappen zetten in haar loopbaan op het kruispunt van luchtvaart en organisatiepsychologie. Ook op persoonlijk gebied lacht het geluk haar toe sinds haar transitie van man naar vrouw.

  • Sinds afgelopen september is Cengiz Akbulut het hoofd van het laboratorium van het nieuwe Stem Cell Research University Maastricht (SCRUM).  Een gesprek over minderheden, het ontstaan van leven en Swingdansen.