Zoekterm

Zoekterm

Glynis Bogaard | De taal van leugenaars: zo herken je haar

Glynis Bogaard heeft eind 2020 een VENI beurs ontvangen van het NWO voor haar onderzoeksproject De taal van leugenaars: zo herken je haar. Bogaard, nu Universitair Docent, is onderdeel van de sectie Forensische Psychologie bij de Faculty of Psychology and Neuroscience (FPN). Ze heeft haar Bachelor in Psychologie en de Legal Psychology specialisatie van de Master in Psychology ook bij FPN gedaan en is toen begonnen aan haar PhD.

De unieke leugenaar

“Ik doe nu al 10 jaar onderzoek naar leugendetectie, en ik geef daarover workshops bij de politie. Ik merkte dat de politie behoefte heeft meer aan handvatten om leugens van individuen te detecteren. Al het onderzoek dat al gedaan is, focust op algemene kenmerken van leugenaars. Wij hebben veel informatie over leugendetectiesignalen op basis van gemiddelden. “De gemiddelde leugenaar vertelt: A of B.” Maar de politie wil weten of hun specifieke verdachte aan het liegen is, want zij werken niet op basis van gemiddelden”.

Daarom gaat Bogaard op zoek naar detectiemethodes om individuele leugendetectie mogelijk te maken. Ze wil per persoon kijken hoe ze liegen. “Mijn idee is om dat te doen met een baseline verklaring”. Aan iemand wordt gevraagd een verklaring af te leggen die zeker de waarheid is. “Kunnen wij dan, als we deze naast een twijfelachtige verklaring leggen, individuele leugensignalen eruit halen?” Dat is de vraag die in het VENI project beantwoord moet worden.

Uit een aantal pilotstudies blijkt dat het daadwerkelijk mogelijk is om deze signalen op te pikken. Het onderzoek wordt nu grootschaliger opgezet, om deze bevindingen verder te testen en te bewijzen.

Thom Frijns

Beeld door Jametlene Reskp

In de films

Deze methode klinkt erg als de leugendetectors die we in films zien. Eerst je naam en geboorteplaats zeggen voor de baseline, en daarna meten we de afwijkingen. Hoe verschilt dit? “De polygraaf, die je in films ziet, meet lichamelijke reacties.” Uit onderzoek blijkt dat alle gedragingen en lichamelijke reacties weinig zeggen over de waarheid van een verklaring. Het meet in feite stress. “Als de persoon schuldig is, werkt het best goed, maar bij onschuldige mensen geeft het veel valse positieven. En als interviewer weet je natuurlijk niet wie je voor je hebt zitten”.  

Inhoud boven vorm

Waar Bogaard en haar team naar kijken, is de inhoud van een verklaring. “Wij kijken niet naar lichamelijke reacties, of hoe iemand zich gedraagt”. Welke details worden genoemd, hoe uitgebreid is de verklaring, herinnert de persoon zich het waar en wanneer van het voorval? Dit zijn de zaken die van belang zijn. “Een vraag die ik altijd stel is: krijg ik een helder beeld van de situatie door deze verklaring? Iemand die de situatie daadwerkelijk heeft meegemaakt kan veel gemakkelijker sprekende details oproepen”. Waarheidssprekers kunnen altijd terugvallen op hun geheugen, waardoor doorvragen geen probleem moet zijn. “Een leugenaar moet antwoorden verzinnen. Ik ben geïnteresseerd in hoe we deze verschillen accuraat kunnen detecteren”.

De ene leugenaar vertelt graag veel details, de andere houdt het liever vaag. De ene vertelt graag over waar en wanneer, maar weinig details over wat men gezien heeft, de andere vice versa. “Daarop wil ik inzoomen”.

Hoe ga je om met een goede leugenaar?

“Het interessante is dat iedereen ongeveer even slecht is in het detecteren van leugens. We zijn maar 54% nauwkeurig. Waarin we met name verschillen is ons talent voor liegen”. Er zijn dus goede en slechte leugenaars. Misschien zijn die 54% van de leugenaars die we eruit pikken gewoon slechte leugenaars? “Als we leugendetectiemethodes toepassen kunnen we ons percentage opkrikken naar 70%. Dit betekent dat elke leugenaar wel iets van een signaal laat zien”.

Hoe verraadt een leugenaar zich?

“Een gebrek aan correcties in een verklaring zijn een goede manier om leugenaars te herkennen”. Leugenaar bereiden hun verhaal vaak goed voor en zijn minder geneigd om aan te passen wat ze hebben ingestudeerd. “Wanneer je een herinnering vertelt, wordt er vaak nieuwe informatie opgehaald door het vertellen of door een vraag die gesteld wordt, dit voeg je dan toe”. Een leugenaar zal dit niet zo snel doen. Ook vertellen leugenaars vaak een chronologisch correcter verhaal. “Dit komt ook weer door het instuderen.

Het imago van leugendetectie

“Het is interessant dat we na 50 jaar onderzoek nog steeds niet boven die 70% nauwkeurigheid uit kunnen komen”. Ook blijven er veel mythes over leugendetectie bestaan. Signalen zoals wegkijken en nervositeit worden vaak als indicatie voor liegen gezien maar zeggen eigenlijk helemaal niets over de waarheid van iemands verklaring. “Hoe zou jij je gedragen als je in een verhoorkamer zit en wordt gezien als verdachte? Ik denk dat de meeste mensen nerveus zullen zijn!” Er zijn veel leugens over leugendetectie, op het internet wordt vaak beweerd dat je je leugendetectievaardigheden kunt trainen tot 90% nauwkeurigheid. “Daarvan is heel weinig wetenschappelijk onderbouwd”.

En daarna?

“Dit is het eerste deel van mijn onderzoek. In een later stadium wil ik graag ontdekken welke interviewtechniek kan zorgen voor de beste leugendetectie. Dus, hoe wij de kennis uit het eerste deel van het onderzoek kunnen toepassen in de samenleving”.

Lees ook