FASoS viert zilveren jubileum: Innovatie en interdisciplinariteit
The Faculty of Arts and Social Sciences, kortweg FASoS, bestaat 25 jaar. Hoogleraar Tannelie Blom en hoofddocent Jo Wachelder stonden aan de wieg van de zesde faculteit van Maastricht University en kijken samen terug op een vooral dynamische kwarteeuw. “De rode draad? Innovatie en interdisciplinariteit.”
Jo Wachelder en Tannelie Blom kijken terug op 25 jaar faculteit
Ze zitten mekaar meteen in de haren, de twee mannen die bijna hun hele werkzame leven verbonden zijn aan Maastricht University en dan vooral aan de Faculteit Cultuurwetenschappen zoals die bij de officiële start in 1994 werd gedoopt. Ze discussiëren over hoe het nu precies zat met de verschillende initiatieven, over de verschillende stromingen, de talrijke disputen en meningsverschillen en natuurlijk over welke mensen welke rol speelden bij de uiteindelijke totstandkoming van faculteit.
Discussies
Het is tekenend voor een faculteit waar dispuut en debat in het DNA zitten, een platform waar technologie en sociale wetenschappen bij elkaar komen. “FASoS wortelt in de jaren tachtig”, vat hoofddocent geschiedenis Jo Wachelder samen als hij en zijn tafelgenoot het uiteindelijk eens zijn over de grote lijn. “Je zou de Algemene Faculteit de voorloper kunnen noemen. Een ontwikkelfaculteit, gericht op de vakken wiskunde, filosofie, geschiedenis en informatica en in feite ondersteunend aan de andere faculteiten van Maastricht University. Tamelijk verschillende vakgebieden waarin natuurlijk iedereen zijn of haar eigen belangen had. Dat leidt onvermijdelijk tot discussies en conflicten. Bij dit soort processen is de menselijke factor belangrijk. Gerard de Vries, afgestudeerd in Groningen als filosoof en ingenieur en afgezakt naar Maastricht als een van de jongste profs ooit, heeft uiteindelijk de meeste neuzen in dezelfde richting gekregen. Hij besefte dat een faculteit alleen kans van slagen had met een eigen curriculum, eigen staf en eigen studenten. Hij heeft het College van Bestuur kunnen overtuigen om Cultuurwetenschappen te verkiezen boven een toch kwetsbare, ondersteunende Faculteit met zogenaamde basisvoorzieningen.”
Innovatief
Een gemakkelijk traject was dat niet, weet hoogleraar politieke wetenschappen Tannelie Blom, al bijna 40 jaar in dienst bij de UM. “Nee, zeker niet”, zegt hij in zijn werkkamer in het monumentale pand aan de Grote Gracht waar de mappen, boeken en stapels papier hoog staan opgetast. “Het was in die tijd erg lastig om toestemming van het Rijk te krijgen om de universiteit uit te breiden. Het was juist een periode van concentratie, van het samenvoegen van opleidingen. We moesten aantonen dat we een innovatieve, nieuwe opleiding op poten gingen zetten. Dat konden we door verschillende vakgebieden te combineren. Deze interdisciplinariteit was destijds innovatief waarna er na lang wachten en talloze overleggen groen licht uit Den Haag kwam.”
Jo Wachelder
Groei
Cultuurwetenschappen kende geen daverende start. De verwachte groei bleef achter in de beginjaren. “Terwijl juist groei een speerpunt was in Maastricht”, weet Jo Wachelder. “En dat is nog altijd zo. Het aantal studenten is grotendeels bepalend voor de financiering. De concurrentie was groot en met onze puur Nederlandse studies trokken we natuurlijk nog bijna geen buitenlandse studenten aan. Maar er borrelde hier wel voortdurend iets. Er waren altijd plannen en ideeën, innovatie is altijd leidend geweest. Er was en is ook ruimte om buiten de geijkte academische lijntjes te kleuren. Die cultuur heeft ons, denk ik, toch gered.”
European Studies
Jo Wachelder doelt op de introductie in 2000 van European Studies. Opgezet door Tannelie Blom, Arnold Labrie en een aantal anderen. “Uiteraard heeft dat nogal wat voeten in aarde gehad, maar deze richting lag zo voor de hand. Met Maastricht waar de EU van nu van de tekentafel is gekomen, de internationalisering, de globalisering. We waren ervan overtuigd dat we met European Studies niet alleen Nederlandse studenten konden werven, maar ook buitenlandse. Daarom hebben we het curriculum vanaf dag één volledig in het Engels aangeboden. Een enorme klus natuurlijk, want ook je staf moet daarin meegaan. Nu is Engels de gewoonste zaak van de wereld, 20 jaar geleden was dat nog niet zo.”
Kracht
Het bleek een gouden zet. Voor de eerste jaargang meldden zich 230 studenten, een jaar later waren dat er nog eens 100 méér. “Ongekende aantallen”, kijkt Tannelie Blom terug. “Cultuurwetenschappen stabiliseerde, de nieuwe richting zorgde voor een enorme boost. We hebben alle zeilen moeten bijzetten met het vinden van ruimte, maar vooral ook met het invullen van de extra vacatures. Gelukkig bleken ook internationale specialisten en docenten graag bereid om naar Maastricht te komen. Dat is trouwens nog altijd zo. Van de 200 stafleden voor de studierichtingen European Studies en Cultural Arts is ruim de helft afkomstig van buiten Nederland. Van de studenten is bijna driekwart buitenlands. Persoonlijk vind ik dat geweldig. Met de studenten en de staf komen culturen uit tientallen landen en alle continenten binnen. Het is zo’n plezier om met hen te discussiëren en de ontwikkelingen in de wereld te bespreken. Er zijn zoveel invalshoeken en standpunten. Dat is denk ik ook de kracht van FASoS en de verklaring voor onze populariteit. Zeker met European Studies zijn we top in Europa.”
Tannelie Blom
Internationalisering
Jo Wachelder knikt. “Bij FASoS is met European Studies de internationalisering van Maastricht University begonnen. Een belangrijke switch die samenviel met het nieuwe bachelor/master-systeem. Voor onze eigen faculteit betekende het verankering en stabiliteit voor de toekomst. Vanzelfsprekend betekent het niet dat we achterover kunnen leunen. In het academisch jaar 2019-2020 starten we met het programma Digital Society daarna samen met andere faculteiten met Global Studies. Digital Society is gericht op de samenhang van economie, filosofie, techniek, cultuur en sociale aspecten. Innovatief, zeker. Anders hadden we geen toestemming gekregen om hiermee te starten. We leven in een snel veranderende wereld met digitalisering en robotisering. We hebben mensen nodig die de samenhang zien en begrijpen. Daarin zijn wij gespecialiseerd: in interdisciplinariteit. Ook in samenwerking met andere faculteiten binnen Maastricht University. We willen faculteiten verbinden.”
Zorgen
Beide net-zestigers zien de toekomst van FASoS met vertrouwen tegemoet. De faculteit heeft zijn bestaansrecht bewezen, de bachelors en masters in Arts and Culture en European Studies en onderzoekstrajecten staan internationaal hoog aangeschreven. Met de twee nieuwe richtingen is groei verzekerd. Maar er leven ook zorgen. “De druk op jonge mensen in de academische wereld is zo groot”, verzucht Jo Wachelder. “Vaste banen zijn bijna niet te krijgen. Mensen rollen van de ene postdoc in de andere en maken zich voortdurend zorgen of er na deze job weer ergens anders werk te vinden is. De wereld is hun speelveld, ze wortelen nergens. Dat hoeft niet erg te zijn, in de academische wereld is presteren nu eenmaal belangrijk. Maar te grote druk is ook niet goed. De competitie is enorm, er is altijd te weinig geld voor onderzoek. De overheid knijpt universiteiten af, er gaat veel energie zitten in het vinden van derde en vierde geldstromen. Zeker in de Alfa- en Gamma-faculteiten is dat lastig. Dat voelen we bij FASoS zeker.”
Pionieren
Tannelie Blom is het met zijn collega eens. “Ik kijk terug op een uiterst dynamische periode. Er is in 25 jaar enorm veel veranderd. Bestuurlijk, politiek, inhoudelijk. De tijd dat ik elke collega bij naam kende is helaas voorbij. Het zijn er nu rond de 250, maar het verloop is groot. En dat geldt al zeker voor de 1600 studenten die hier rondlopen. Toch zal ik deze omgeving missen als ik over twee jaar de deur dichttrek. Verschillende keren heb ik een aanbod gehad om terug te gaan naar Amsterdam. Geen haar op mijn hoofd. Bij die oude universiteiten is zoveel in beton gegoten, daar zit je vast in een hokje. Dat is in Maastricht anders. We pionieren en innoveren, nog steeds. Zeker bij FASoS. Ik hoop dat die vrijheid blijft. De schrik slaat me om het hart als ik de discussies hoor over Engelstaligheid op de universiteiten. Als we daar van afstappen, missen we de slag.”
“Precies”, neemt Jo Wachelder het slotwoord. “Engels is nu eenmaal de lingua franca. Ik voorzie in de toekomst meer en meer Europese universiteiten. Maastricht kan daar probleemloos een rol in spelen, omdát we internationaal denken en acteren. We mogen best trots zijn op wat we hier hebben neergezet.”
Augustus 2019
Jos Cortenraad
Lees ook
-
Filosofe Maud Oostindie van de Universiteit Maastricht is één van de nieuwe ‘Faces of Science’ die vandaag gepresenteerd werden door de KNAW. Via blogs en vlogs gaat zij laten zien hoe haar leven als beginnend wetenschapper eruitziet.
-
Levende hersenen in een laboratorium en onderzoek naar internetvrijheid. Maar liefst twee wetenschappers van Universiteit Maastricht zijn dit jaar genomineerd voor de Klokhuis Wetenschapsprijs. Breng jij ook je stem uit?
-
Klimaat, oorlog en oplevend nationalisme: mondiale samenwerking rammelt aan alle kanten. Toch pleit hoogleraar Mathieu Segers nog voor Europees leiderschap: ‘Als dood en verderf om zich heen grijpen, en er eigenlijk geen licht meer lijkt te zijn, ontstaan vaak de meest briljante plannen.’
