Kim weet waar ze het over heeft: “Toen ik begon aan de opleiding Gezondheidswetenschappen begaf mijn laptop het en ik had geen geld om die te laten repareren of een nieuwe te kopen. Ik heb daarom de eerste zes maanden alle onderwijsgroepen op mijn telefoon gevolgd. Ik kon geen notulist of voorzitter zijn, want ik zag de mensen niet en hoorde ze slecht. Mijn tutorgroep organiseerde een barbecueavond die ik met een smoesje heb afgezegd. Hoe kon ik ze uitleggen dat ik geen stuk vlees kon kopen? Ik ben een eerstegeneratiestudent en ik kom uit wat ze een lagere sociaaleconomische achtergrond noemen, hoe afschuwelijk ik die term ook vind. Ik heb dus geen financieel vangnet. Laten we heel eerlijk zijn, als 1 op de 13 kinderen in armoede opgroeit, dan zitten daar ook studenten tussen. Ik wil niet dat die in dezelfde ellende terechtkomen als ik. Daarom ga ik ze helpen.”

SLIM

Sinds enkele weken is Kim verlost van de schuldhulpverlening. Lange tijd moesten zij en haar twee kinderen met ongelofelijk weinig geld per week rondkomen. Maar ook nu ze schuldenvrij is, blijft het geen eenvoudige opgave, leven van heel weinig geld.  “Vaak maakte ik me de hele dag zorgen of ik nog een luier had die ik mijn baby kon omdoen als ze ging slapen. Voor mijn verjaardag vroeg ik potjes babyvoeding en luiers. De angst dat je vroeg of laat je huis uit moet… Het sloopt je allemaal. Ik schaamde me dood en dat heeft er ook jarenlang voor gezorgd dat ik me niet liet helpen. Want wat als mensen erachter kwamen dat ik mijn kinderen misschien niet kon voorzien in hun basisbehoeften? Of wat als mensen mij zielig zouden vinden? Achteraf weet ik dat mensen alleen maar voor mij en mijn kinderen hadden willen zorgen. Ik heb dan ook spijt dat ik zo lang alleen met dit geheim heb rondgelopen, dan was het misschien niet zo ver gekomen en had het mij en mijn kinderen veel leed bespaard.” Je zou denken dat Kim nadat zij zelf uit de ellende was gekomen het fenomeen armoede zou afsluiten. Maar niets is minder waar. “Ik dacht alleen maar, dit mag niemand anders overkomen, hier ga ik iets aan doen. Tijdens mijn moeilijke jaren heb ik de weg gevonden naar alle mogelijke instanties die hulp verlenen en die informatie wil ik delen. Daarom heb ik SLIM opgezet.” SLIM, Studie Loket en Informatiepunt Maastricht, is een informatieloket in de Maastrichtse wijk Pottenberg. Bij SLIM kunnen UM-studenten met beperkte financiële middelen en bewoners van Pottenberg met een laag inkomen en een studiewens terecht. Kim: “Je kunt bij SLIM onafhankelijke informatie, begeleiding en advies vragen over je financiële situatie om studeren financieel en praktisch mogelijk te maken zonder (langdurige) armoede. Je krijgt er advies over regelingen vanuit de staat en de gemeente en voorzieningen van lokale burgerinitiatieven, fondsen en stichtingen. Bijkomend voordeel is dat we niet-gebruik van voorzieningen hiermee terugdringen. De weg naar de juiste hulp is vaak een doolhof, moeilijk bereikbaar en langdurig. Eigenlijk dus een veel te hoge drempel voor de mensen die de hulp juist nodig hebben. SLIM vindt dat iedereen recht heeft op de mogelijkheid om te studeren zonder (langdurige) armoede. Daarom willen wij studenten hulp bieden bij hun financiële zorgen en burgers stimuleren om te gaan studeren met de juiste ondersteuning. Zodat iedereen een diploma kan behalen onder menselijke omstandigheden. Want studeren zonder (langdurige) armoede is mogelijk!”

“De UM Adviesraad Diversiteit & Inclusiviteit was onder de indruk van het uitgebreide projectplan waarin diverse UM-afdelingen en externe partners samenwerken, maar minstens evenzeer van de vasthoudendheid en het commitment van Kim. Wij zijn ervan overtuigd dat dit bijzonder inclusieve project impact zal hebben op het leven van onze studenten en buurtbewoners. Wij wensen het volledige team van SLIM een productief jaar!”

Rector Prof. dr. Rianne Letschert

Digital Loan Service

Na haar eigen ervaring met onderwijs op de mobiele telefoon realiseerde Kim zich dat zij ongetwijfeld niet de enige is met dit probleem. Zeker nu duidelijk is dat vóór corona 10% van alle studenten in financiële problemen zat, maar na corona het drievoudige daarvan. Dat bracht haar op het idee een Digital Loan Service op te zetten. Kim: “In die periode zonder laptop vroeg ik steun bij het Tesselschade-Arbeid-Adelt-fonds en kreeg ik van hen een gesponsorde laptop en bureaustoel. Dat inspireerde me om Digital Loan Service op te zetten waarin UM-studenten een laptop kunnen lenen of krijgen als hun laptop kapotgaat. Dat zorgt ervoor dat minder studenten vertraging oplopen of zelfs stoppen met de opleiding. Ander groot voordeel is dat apparatuur gerecycled wordt. Omdat deze apparatuur essentieel is voor onze opleidingen zorgt de beschikbaarheid ervan voor kansengelijkheid. De Digital Loan Service geeft studenten de tijd om te wachten op geld vanuit een fonds zodat ze een nieuwe laptop kunnen kopen. Iedereen verdient de kans om online onderwijs te volgen, ongeacht de financiële situatie.”

Wat zijn de gevolgen van armoede?
"Bij armoede zie je altijd een paar dingen terug. Op de eerste plaats gaat het cognitief functioneren achteruit. Dit betekent dat functies als je geheugen, leervermogen, taalgebruik en het kunnen begrijpen en uitvoeren van complexe, dagelijkse handelingen minder worden. Dat is ook logisch, want als je al je energie moet besteden om financieel rond te komen, kun je niet evenveel energie geven aan je studie als medestudenten zonder financiële problemen. Uit talloze onderzoeken blijkt deze achteruitgang van het cognitief functioneren. Hetzelfde gebeurt bij boeren: kort na de oogst scoren zij veel hoger op cognitief functioneren dan in de periode waarin ze ver van de oogst af zitten en weinig inkomen hebben. Op de tweede plaats wordt armoede vaak doorgegeven van generatie op generatie.  Als kinderen opgroeien in een arm gezin, en dat zijn er heel veel, dan zie je dat het vaak heel moeilijk is om daaruit te komen.”

Wat kunnen we als samenleving doen om deze problemen te verlichten?
“Vooral bij het ondersteunen van kinderen in arme gezinnen liggen voor ons als samenleving kansen. Een goed voorbeeld daarvan is de Gezonde Basisschool van de Toekomst. Kinderen uit arme gezinnen eten vaak minder gezond, omdat er geen geld is om verse groenten en fruit te kopen. Binnen het initiatief van de Gezonde Basisschool kan de school ervoor zorgen dat de kinderen voldoende vitaminen binnenkrijgen en genoeg bewegen. Wat je ook ziet, is dat een mentor heel veel kan betekenen voor ieder individueel kind. Wij hebben zelf vanuit het Elisabeth Strouven Fonds het project M-PX op het gebied van muziekeducatie opgezet met het Maastrichtse poppodium Muziekgieterij. Het is bekend dat kinderen met een kansarme achtergrond een laag zelfbeeld hebben. Als deze kinderen positieve ervaringen hebben, zoals samen in een band succesvol muziek maken, krijgen ze een positiever zelfbeeld waardoor ze ook beter gaan presteren op school, waar ze vaak op veel punten minder sterk zijn.”

Hoe kun je armoede praktisch bestrijden?
“Wetenschappelijk is aangetoond dat simpelweg geld geven heel goed helpt om armoede te bestrijden. Dat klinkt als een open deur, maar vaak wordt kort door de bocht gedacht dat mensen die in armoede leven wel allerlei dingen fout hebben gedaan. Maar dat blijkt helemaal niet het geval te zijn. Ook leeft vaak de gedachte dat arme mensen zodra ze geld krijgen dat gaan verbrassen aan sigaretten, drank etc. Talloze onderzoeken tonen echter aan dat gewoon geld geven een van de invloedrijkste oplossingen is die bestaat. Je ziet dan namelijk dat het merendeel van deze mensen juist heel goed met dat geld omgaat en inziet dat dit een kans is om uit de problemen te raken. Ze gaan het helemaal niet verbrassen, in tegenstelling tot wat wordt gedacht, maar gebruiken het om hun schulden af te lossen en een nieuwe start te maken.

Het komt er dus op neer dat het de maatschappij het minste geld en zorgen kost als ze mensen met financiële problemen hun schuld kwijtschelden of gewoon geld geven. Je biedt deze mensen zo de kans op een nieuwe start, vanaf nul beginnen. Dat is in Nederland wel een probleem, in tegenstelling tot bijvoorbeeld de Verenigde Staten. In de VS is een heleboel mis, maar op het gebied van schuld en opnieuw starten is het daar veel eenvoudiger. In de VS kun je failliet gaan en daarna helemaal opnieuw beginnen. In Nederland blijft die schuld je altijd achtervolgen. Je moet je schuld kunnen afkopen, want anders kom je van de regen in de drup. Je hebt totaal geen energie meer omdat je alleen maar bezig bent met het afkomen van die schuld. Als je die kwijt bent, kun je je weer richten op nieuwe dingen, zoals het zoeken van een baan.”

Studenten

In Nederland leven volgens onderzoek van het CBS (2019) meer dan één miljoen mensen – waaronder 251.000 kinderen - onder de lage inkomensgrens. 8% van de Nederlanders heeft geregistreerde problematische schulden. 40% van de Nederlanders heeft onvoldoende financiële basiskennis en het aantal daklozen is de afgelopen tien jaar meer dan verdubbeld. Met zulke cijfers lijkt het voor de hand te liggen dat ook studenten geconfronteerd worden met deze problemen. Merkt Juupu iets van armoede onder studenten? Knols: “We hebben gemerkt dat met name na de tweede lockdown de gevolgen groot waren. Studenten kwamen toen naar ons voor praktische ondersteuning. Die kunnen we ze gelukkig bieden met de producten die we op scholen die we ontvangen maar ook met de voedselbonnen vanuit Rode Kruis. We zien twee groepen studenten: een groep bestaat uit studenten die zijn opgegroeid met armoede thuis. Zij hebben onbewust deze boodschap van thuis meegekregen ‘je vraagt niets, je hebt het er niet over, je doet het alleen, je steekt je niet in de schulden.’ Kortom, er heerst bij deze groep een schaamtecultuur. De tweede groep zijn studenten die niet eerder met armoede zijn geconfronteerd, maar weten hoe hard hun ouders moeten werken om ze op kamers te krijgen zodat ze kunnen gaan studeren. Ze verloren hun bijbaan vanwege corona. Ze staan voor een duivels dilemma: ofwel toegeven aan hun ouders dat ze het niet redden met het besef dat ze daarmee hun ouders extra belasten en zich heel kwetsbaar opstellen tegenover huis- en studiegenoten met als risico een stigma gedurende hun hele studietijd. In veel gevallen kiezen ze er daarom voor hun probleem te verzwijgen en bijvoorbeeld maar een maaltijd per dag van 2 euro in de mensa te eten.  Dat is niet gezond en niet verantwoord.” Studenten die bij Juupu aankloppen zijn allemaal doorverwezen door medewerkers van hun onderwijsinstellingen, van hoger onderwijs tot mbo, of door huisgenoten die zich zorgen maken over hen omdat ze zich opsluiten en contact vermijden.