Wetenschapsagenda september 2009

“Exploring Neurocognition across the Psychosis Continuum”

In dit proefschrift wordt de rol van neurocognitie als indicator van de genetische kwetsbaarheid en voorspeller van functioneren bij schizofrenie en de bipolaire stoornis (manisch depressiviteit) onderzocht. De bevindingen worden besproken in de context van een veronderstelde overlap tussen deze twee ziektebeelden. Het onderzoek laat zien dat cognitieve stoornissen bij zowel schizofrenie als de bipolaire stoornis voorkomen. Bij schizofrenie zijn ze over het algemeen ernstiger, meer geassocieerd met een genetische aanleg voor de ziekte, en hebben ze een sterkere invloed op het dagelijks functioneren dan bij de bipolaire stoornis. Jabbens bevindingen ondersteunen een benadering van psychiatrische stoornissen waarbij meer gekeken wordt naar de mate waarin iemand last heeft van symptomen, dan puur naar diagnostische categorieën.

Trefwoorden:

neurocognitie, schizofrenie, bipolaire stoornis

“Testing Non-Stationary Panel-Data with Persistent Cross-Sectional Dependence”

“Development and Regulation of Body-Weight; a Genetic, Behavioral and Neuro-Endocrinological Approach”

Wanneer energie-inname en energieverbruik in balans zijn, is er sprake van een stabiel lichaamsgewicht.

Dit proefschrift beschrijft erfelijke, ouderlijke, gedragsmatige en endocriene factoren die invloed hebben op de ontwikkeling en regulatie van lichaamsgewicht. Uit een longitudinale cohortstudie bij kinderen van 0-17 jaar blijkt dat het FTO gen, het aantal uren slaap per nacht, het gewicht van de vader en het eetgedrag van de moeder het lichaamsgewicht beïnvloeden.

Met name als kinderen kort slapen en zware ouders hebben die zich incidenteel overeten is hun kans op ontwikkeling van overgewicht tijdens de puberteit vergroot. Bij volwassenen blijkt stress de kans op overgewicht te vergroten, doordat het via hyperactiviteit van het systeem dat de afscheiding van het stresshormoon cortisol regelt, eten zonder honger veroorzaakt. 

Trefwoorden:

Obesitas, lichaamsgewicht, kinderen, volwassenen, stress

Titel van de rede van prof. dr. Angela Brand:“Public Health Genomics: from cell to society”.

Titel van de rede van prof. Helmut Brand: “European Public Health: between Maastricht and Lisbon”.

“Events for Adolescent Smoking Cessation”

Voor een evidence-based programma, erop gericht jongeren te laten stoppen met roken, verrichten we een kwalitatieve studie met 26 personen tussen 15 en 21 jaar. Succes hing samen met de vraag of de stopper zich committeerde aan een leerproces waarin verschillende strategieën werden getest, geëvalueerd, opnieuw getest etc. Jongeren beschouwden ‘wilskracht’ als de belangrijkste determinant, verwachtten dat interventies gericht op stoppen met roken betuttelend zouden zijn en beschouwden hulp zoeken bij een intern persoonlijk proces als overdreven. Met Intervention Mapping ontwierpen we een gemakkelijk toegankelijke interventie op basis van korte-termijn counseling met stimulerende prikkels en niet-betuttelende ondersteuning. Bij een trial op 22 scholen voor vervolgonderwijs was de interventie een succes omdat meer dan de helft van de dagelijkse rokers werd bereikt en meer dan 30% minimaal één keer tijdens de interventieperiode counseling kreeg. De interventie had echter alleen effect op de korte termijn, en de algehele conclusie is dat dit interventieformat niet voldoende was om effecten op de lange termijn te realiseren.

“Generation of Procoagulant Activity in Blood Cells”

Jef Wolfs onderzocht het mechanisme dat verantwoordelijk is voor het beschikbaar komen van een bepaalde membraancomponent, fosfatidylserine, aan het oppervlak van bloedcellen. Oppervlakte-geëxposeerd fosfatidylserine speelt een belangrijke rol bij de bloedstolling en bij het verwijderen van verouderde, afstervende cellen.

Het onderzoek focust op het zogenaamde ‘scramblase’, een eiwit dat een essentiële rol vervult in de reorganisatie van membraanfosfolipiden. De belangrijkste bevindingen van het onderzoek zijn dat cellen in suspensie niet allemaal dezelfde scramble activiteit vertonen  en dat de scramble-snelheid beinvloed wordt door zowel de vorm van de cellen als de intracellulaire ion-samenstelling. Deze bevindingen kunnen een basis vormen voor nieuwe therapeutische interventies bij bloedingsziekten en stollingsaandoeningen.

Dit proefschrift is tot stand gekomen met een bijdrage van de Nederlandse Hartstichting.

Trefwoorden:

scramblase, bloedstolling

“Evaluation of Evidence-Based Clinical Guidelines in Physical Therapy: Ankle Sprain as Case Example”

“Short Chain Fatty Acids and Colonic Health”

In de dikke darm leven grote hoeveelheden bacteriën die zowel schadelijke als gunstige effecten kunnen hebben op de gezondheid van de darm. Tegenwoordig richten steeds meer voedingsproducten (prebiotica en probiotica) zich op het beïnvloeden van de samenstelling en de activiteit van de bacteriën in de dikke darm om zo de gezondheid te bevorderen. Een voorbeeld hiervan zijn bepaalde vezels die niet kunnen worden verteerd in de dunne darm, maar vervolgens in de dikke darm door de aanwezige bacteriën worden afgebroken waarbij korte keten vetzuren worden geproduceerd. Uit de studies beschreven in dit proefschrift blijkt dat deze vetzuren en met name butyraat een belangrijke rol spelen bij het in stand houden van een gezonde darm.

Trefwoorden:

korte keten vetzuren, dikke darm, butyraat

“Bedtime Stories”

Veel seksueel actieve jongeren en jongvolwassenen schatten hun kans om geïnfecteerd te raken met een Seksueel Overdraagbare Aandoening (SOA) laag in, en hebben dus onbeschermde seks.

Dit proefschrift onderzoekt de mate waarin verschillende vormen van risico-informatie deze kansschatting (risicoperceptie) voor SOA konden beïnvloeden en daarmee inzetbaar zouden zijn voor SOA-preventie. De risicopercepties voor HIV bleken star en moeilijk te beïnvloeden. De gevoelens van kwetsbaarheid voor Chlamydia waren wel bevattelijk voor verschillende vormen van risico-informatie. Tot slot lijkt een internetprogramma, waarin op-maat kansinformatie is opgenomen, een effectieve en veelbelovende manier om gevoelens van vatbaarheid te beïnvloeden en condoomgebruik te stimuleren.

Trefwoorden:

SOA/HIV preventie, risico communicatie, internet, gezondheidsbevordering

Titel van de rede van prof. Vanstraelen: “De rol van accounting en accounting onderzoek in de economische crisis”.

Titel van de rede van prof. Knechel: “Audit Lessons Learned from the Economic Crisis”.

“Attention Dysfunction and ADHD in Adults: Determinants and Interventions”

ADHD is niet enkel een kinderpsychiatrische aandoening, maar blijft vaak tot in de volwassenheid bestaan.

In het eerste gedeelte van dit proefschrift wordt vanuit een neuropsychologische invalshoek gekeken naar het voorkomen van aandachtsklachten in een gezonde populatie en de relatie met kwaliteit van leven. Het tweede gedeelte gaat in op neuropsychologische modellen, uitingsvorm en neuropsychologische behandeling gericht op complexere denkfuncties (zoals het verrichten van twee taken tegelijkertijd) bij volwassenen met ADHD. Aandachtsklachten blijken vaak voor te komen in de gezonde populatie en zijn gerelateerd aan stemming en kwaliteit van leven. Uit het onderzoek blijkt ook dat cognitieve klachten verminderen bij volwassenen met ADHD die behandeld worden voor problemen met complexere denkfuncties.

Trefwoorden:

ADHD, volwassenen, aandachtsklachten

“Challenging the serotonergic system: A mechanistic approach to the method of acute tryptophan depletion in rodents”

Depressie wordt doorgaans toegeschreven aan verlaagde concentraties van de neurotransmitter serotonine in het brein.

In dit proefschrift is bij knaagdieren nader onderzoek gedaan naar de onderliggende mechanismen van de acute tryptofaan methode, een test die veel gebruikt wordt voor onderzoek naar de rol van het serotonine systeem bij psychiatrische stoornissen zoals depressie. Bij acute tryptofaan depletie wordt de beschikbaarheid van het aminozuur tryptofaan voor omzetting naar serotonine acuut verlaagd.

De bevindingen tonen aan dat gedragsveranderingen die hier uit voorkomen niet direct toe te schrijven zijn aan serotonine verlagingen, maar wijzen op andere mechanismen, waaronder cerebrovasculaire afwijkingen. Door deze potentiële alternatieve mechanismen lijkt de methode minder bruikbaar voor onderzoek naar de rol van het serotonine systeem.

Trefwoorden:

acute tryptofaan depletie, serotonine, depressie

“Bimodal Imaging of Molecular Targets Associated with Plaque Vulnerability”

“Transcranial Duplex Scanning in Parkinsonian Disorders Comparison with SPECT”

Het diagnosticeren van de ziekte van Parkinson (ZvP) kan met name in een vroeg stadium van de ziekte lastig zijn, gezien de overlap mesymptomen van andere aandoeningen. Het nucleaire onderzoek, de SPECT-scan, is momenteel de meest toegepaste aanvullende onderzoekstechniek bij deze patiënten. Ondanks veel onderzoek is er nog steeds discussie over de precieze diagnostische bijdrage.

Dit proefschrift concludeert dat alleen de scan met een presynaptische radio-actieve stof in combinatie met echografie van de ‘zwarte kern’ in de hersenen voldoende onderzocht en betrouwbaar is voor regulier diagnostisch onderzoek. Echografie is mogelijk ook een goed alternatief, dit dient nader onderzocht te worden.

Dit proefschrift is tot stand gekomen met een bijdrage van het internationaal parkinson fonds.

“Het OM: schakel in een geloofwaardige strafrechtspleging”

“Human Development and Autonomy in Project AID: Experiences from Four Bilateral Projects in Nicaragua and El Salvador”

Dit proefschrift onderzoekt hoe projecten met buitenlandse steun de autonomie van individuen in gemeenschappen kunnen ondersteunen.

Het onderzoek richt zich op vier infrastructuurprojecten ondersteund door Luxemburg in Nicaragua en El Salvador (1999-2005). In het proefschrift worden drie hoofddoelen bereikt. Op de eerste plaats ontwikkelt het een conceptmodel voor autonomie, gebaseerd op de aanpak in het paradigma van menselijke ontwikkeling en multidisciplinaire studies, en verrijkt met de ervaringen van de plaatselijke bewoners. Op de tweede plaats biedt het een analytisch kader voor het evalueren van de effecten van het project op individuele autonomie, gezien vanuit de praktijken, doelstellingen, motivaties en waarden van projectdeelnemers. En op de derde plaats wordt in het onderzoek dat kader ingezet en getest om de vier projecten te bestuderen.

Trefwoorden:

Autonomie, menselijke ontwikkeling, projectevaluatie, managementpraktijken

“Non-Invasive Assessment of Cardiovascular Disease”

“Outcome Assessment and Economic Evaluation of Short Stay Intensive Care for Coronary Artery Bypass Patients”

In dit proefschrift werd onderzocht of een kort verblijf op de intensive care (tot acht uur) in vergelijking met de gangbare 24 uurs intensive care zorg voor laagrisicopatiënten die een bypassoperatie ondergaan, veilig en kosteneffectief is. Bij 600 patiënten werd gekeken naar verschillen in het optreden van ziekte (zoals hartinfarcten en infecties), overlijden en heropnames. Tevens zijn de kosten berekend van de behandeling tot een maand na de operatie. Eveneens is de kwaliteit van leven van de patiënten gemeten met een algemene (EuroQol) en een ziektespecifieke (MILQ) vragenlijst. Het short-stay intensive care protocol voor laagrisico bypasspatiënten blijkt veilig, kostenbesparend, en niet van invloed te zijn op de kwaliteit van leven. Het proefschrift bevat verder een literatuurstudie naar de huidige kennis van behandelingsmethoden, een onderzoek naar de validiteit en betrouwbaarheid van de gebruikte vragenlijsten en een onderzoek naar correctiemethoden voor de verschillen in kwaliteit van leven die voor aanvang van het onderzoek al tussen de twee onderzoeksgroepen bestond.

“The Reach of Human Rights in a Globalizing World”