Wetenschapsagenda oktober 2008

“From seeking health to finding healths”

Groter is niet altijd beter. Samenwerking en schaalvergroting in de wetenschap wordt gezien als een manier om ambitieuze doelen te verwezenlijken. Vandaar dat in de voedingswetenschappen grote teams samenwerken aan genoomanalyses om bij te dragen aan gezonde voeding en aan de volksgezondheid. De vraag is of die doelstelling uiteindelijk gehaald wordt. Voedingsonderzoek genereert namelijk zelf normen voor gezondheid. Dit onderzoek maakt duidelijk dat in grootschalig onderzoek verschillende normen voor gezondheid ontstaan. Grootschalig voedingsonderzoek produceert veel feiten over de effecten van afzonderlijke stoffen op ons lichaam, maar over de vraag wat gezond is, verschillen de meningen nog meer dan voorheen.

Kortom, grootschalig onderzoek kan effectief zijn voor het produceren van kennis, maar in het begrijpen van wat gezondheid is, is het minder effectief. 

Medegefinancierd door: NWO

Trefwoorden:

onderzoek, voeding, gezondheid

“Design of a competence-based assessment system for air traffic control training”

Het proefschrift beschrijft het ontwerp, de eigenschappen en de evaluatie van een innovatief beoordelingssysteem dat sinds 2003 in gebruik is bij Luchtverkeersleiding Nederland voor het opleiden van luchtverkeersleiders in simulators en op de werkplek. Doordat de vereiste competenties voor luchtverkeersleiders zijn beschreven is er een gezamenlijk beeld ontstaan van wat opleiders in elke opleidingsfase van leerlingen mogen verwachten. Dit heeft de beoordelingen objectiever gemaakt. Opleiders kunnen beter benoemen wat er wel en niet goed gaat en hierop bijsturen. Op basis van de competenties kan al in de selectie worden voorspeld welke leerlingen het complexe vak van luchtverkeersleider zouden kunnen leren.

Trefwoorden:

Luchtverkeersleiding, Beoordelingssysteem

“Accounting for Trends”

Managers en investeerders wensen toekomstgerichte informatie in de (externe) verslaggeving van ondernemingen. De inzet van momentum accounting maakt waardecreatie zichtbaar met een nieuwe financiële ratio die werkt als een snelheidsmeter op het corporate dashboard. Het blijkt mogelijk om met momentum accounting modellen vrij nauwkeurige uitspraken te doen over de ontwikkeling van het eigen vermogen in de toekomst van ondernemingen genoteerd aan de Dow en de AEX.

De Dow Jones index wordt in deze studie correct voorspeld met spectramap analyses. De ontwikkeling van het eigen vermogen van ondernemingen kan worden gevolgd en voorspeld aan de hand van in deze studie ontwikkelde modellen.

Trefwoorden:

momentum accounting, spectramap, toekomstgerichte informatie, AEX, Dow Jones index

“Cancer Rehabilitation”

Uit een cohortstudie van kankerpatiënten met fysieke en psychosociale klachten na hun medische behandeling, bleek dat een groepsrevalidatieprogramma met fysieke training en psychosociale themabijeenkomsten positieve effecten had op hun kwaliteit van leven.

Op basis van verbetersuggesties van deze patiënten werden twee nieuwe groepsprogramma’s ontwikkeld, een fysiek trainingsprogramma en een programma dat bestaat uit deze fysieke training en psychosociale training. Direct na revalidatie rapporteerden zowel de deelnemers van de fysieke als de deelnemers van de gecombineerde training meer verbetering in kwaliteit van leven dan de mensen die geen revalidatie volgden. Negen maanden na revalidatie golden deze verbeteringen nog steeds.

Omdat er geen verschil in effectiviteit tussen fysieke training en gecombineerde training was en fysieke training minder tijd en geld kost, kan deze worden opgenomen in de standaard oncologische zorg. 

Trefwoorden: kanker, revalidatie.

“Over de kwaliteit van detentie”

“D-optimal designs for prospective cohort studies”

Veel onderzoekers verrichten een onderzoek waarbij de personen herhaaldelijk gedurende langere tijd worden gemeten. Het doel hiervan is bijvoorbeeld om de verandering in de levenskwaliteit in de loop van de tijd te bestuderen na een ernstig verkeersongeval of om te onderzoeken hoe patiënten herstellen in de loop van de tijd na een medische behandeling. Een dergelijk onderzoek kan duur zijn vanwege het grote aantal deelnemende personen en het aantal metingen voor iedere deelnemer. Daarom is zorgvuldige planning vereist om de kosten zo laag mogelijk te houden en toch betrouwbare resultaten te verkrijgen.

Deze dissertatie behandelt de planning van een onderzoek waarin deelnemers herhaaldelijk worden gemeten en geeft oplossingen voor het optimale aantal deelnemergroepen, het optimale aantal metingen per deelnemer, en wanneer de deelnemer zou moeten worden gemeten. Een computerprogramma is ontworpen om onderzoekers te helpen bij het aanpakken van deze doelstellingen.

Dit project is ondersteund door het ‘Care and Public Health Research Institute’ (Caphri), Universiteit Maastricht.

Trefwoorden:

Optimal designs, cohortstudies

“Reflex or Reflect ? Implicit and explicit cognitive processes and early intervention in adolescent alcohol use”

Van oudsher zijn interventie programma’s erop gericht jongeren te wijzen op de nadelen van alcoholgebruik. Echter, het is naïef om te denken dat jongeren drinken, omdat ze geen goede rationele afweging van de voor- en nadelen kunnen maken.

Dit proefschrift laat zien dat het drinkgedrag van jongeren beïnvloed wordt door zowel doelbewuste rationele overwegingen als meer automatische associaties met alcohol (bijvoorbeeld alcohol – vrolijk). Bovendien is gebleken dat vooral adolescenten met een lagere executieve controle hun drinkgedrag in grote mate laten bepalen door deze automatische processen, terwijl adolescenten met een hogere executieve controle voornamelijk doelbewust drinken.

Bij de ontwikkeling van nieuwe interventies zou er meer rekening gehouden moeten worden met de invloed van deze automatische processen. 

Kernwoorden:

jongeren, alcoholgebruik, preventie

“Marketing x Financiering = Product met Hoog Rendement en Laag Risico Profiel”

“New developments in diagnosis and treatment of deep vein thrombosis”

Dit proefschrift beschrijft naast studies naar de behandeling van trombose tevens diagnostische studies. Met een klinische beslisregel en een point of care D-dimeer test  kunnen huisartsen bij patienten bij wie een trombosebeen wordt vermoed zelf de diagnose veilig, efficient en kosten-effectief uitsluiten in 50% van de gevallen. Dit zijn de conclusies van het AMUSE-onderzoek dat gezamenlijk werd uitgevoerd door de universiteiten van Amsterdam, Maastricht en Utrecht. Deze diagnostische strategie is opgenomen in de nieuwe huisartsenrichtlijn ‘diepe veneuze trombose’.

Het onderzoek werd gefinancierd door ZonMW

trefwoord:

trombose diagnostiek en behandeling.

“Visual outcome and patient satisfaction after corneal and Refractive surgery”

In dit proefschrift worden twee chirurgische ingrepen onderzocht die de sterkteafwijking van het oog corrigeren: de ooglaser behandelingen, die lage tot matige bijziendheid corrigeren en kunstlens implantatietechnieken, die matige tot hogere bijziendheid corrigeren. De patiënttevredenheid en de subjectieve kwaliteit van zien na de behandelingen was hoog. Statistische analyse wees uit dat ook de objectieve gezichtsscherpte hoog bleef.

Het proefschrift onderstreept verder het belang van uitgebreide voorlichting en van het standaardiseren van diverse onderzoeken bij het selecteren van geschikte kandidaten, zoals het meten van de pupilgrootte, optische storingen en het aantal levende cellen van het binnenste laagje van het hoornvlies.

Een van de conclusies van het onderzoek is, dat wanneer men strenge selectiecriteria hanteert, de meerderheid van de behandelde mensen zeer tevreden is over het resultaat van de ingreep.

Trefwoorden:

bijziendheid, oogcorrecties

“Fracture prediction in primary care: more than bone alone”

Mede door de vergrijzing van onze bevolking vormen botbreuken een toenemend gezondheidsprobleem. De kosten en sterfte gerelateerd aan botbreuken stijgen aanzienlijk.

Het is dus van medisch en maatschappelijk belang dat botbreuken voorspeld kunnen worden. Met behulp van de drie voorspellers (1) een eerdere botbreuk, (2) osteoporose en (3) leeftijd, kan het 10-jaarsrisico op botbreuken bij postmenopauzale vrouwen van 50 jaar en ouder bepaald worden.

De belangrijkste voorspeller is het recent hebben doorgemaakt van een botbreuk. Zonder preventieve behandeling hebben postmenopauzale vrouwen 1 van de 4 volgende botbreuken binnen 1 jaar en 1 van de 2 volgende botbreuken binnen 5 jaar na een eerste botbreuk.

Trefwoorden:

botbreuken, risico voorspellen

“An Inevitable Reference, an Inimitable Model: American Legal Culture and Globalization”

“Die Gesellschaft mit beschränkter haftung in Europa; Eine rechtsvergleichende Studie zum Recht der GmbH in Deutschland, den Niederlanden und Frankreich“

In de nasleep van de zeer belangrijke beslissingen van het Europese Gerechtshof (EJC) inzake Centros, Überseering en Inspire Art, waarmee de vrijheid werd ingevoerd om het toepasselijke vennootschapsrecht te kiezen door de keuze voor een bedrijfszetel die onafhankelijk is van de werkelijke zetel, is in de EU een regulatorische wedloop in het vennootschapsrecht gestart, die hervormingen in het vennootschapsrecht met zich meebrengt in een aantal EU Lidstaten, waaronder Frankrijk, Duitsland en Nederland.

De dissertatie van Glozbach vergelijkt en onderzoekt de toepasselijke en hervormde systemen van vennootschapsrecht in Frankrijk, Duitsland en Nederland waarbij hij ook rekening houdt met de voortschrijdende Europese wetgeving op dat terrein van het recht. 

“Alcohol consumption as a risk factor for colorectal cancer; An epidemiological study on genetic susceptibility and molecular endpoints”

Binnen de Nederlandse Cohort Studie naar voeding en kanker (NLCS) zijn verschillende aspecten van de relatie tussen alcoholinname en dikke darmkanker onderzocht.

Het blijkt dat een dagelijkse inname van tenminste drie alcoholische dranken leidt tot een verhoogd risico op dikke darmkanker, waarbij niet het type alcoholische drank bepalend leek voor de risicoverhoging maar de totale hoeveelheid geconsumeerde alcohol.

De resultaten van de moleculaire studies suggereren dat de manier waarop alcohol tot dikke darmkanker kan leiden via een meer algemener mechanisme verloopt dan via het veroorzaken van afwijkingen in genen. Ook is onderzocht of de mate van alcoholafbraak in het lichaam (die genetisch bepaald is) een effect heeft op de relatie tussen alcoholinname en dikke darmkanker. Echter, hieruit kwam geen eenduidig resultaat.

De onderzoeksresultaten ondersteunen de huidige richtlijnen voor veilig alcoholgebruik, zoals aanbevolen door de Gezondheidsraad

Trefwoorden:

Alcoholconsumptie, Darmkanker.

“A qualitative study on the effect of lymphatic filariasis on women: experiences, needs, and implications for lymphedema management programs”

“Economic Evaluation of Change in Clinical  Practice: Methods for Informing Decisions  about Guidelines and Implementation Strategies”

Implementatie van klinische richtlijnen om de zorg voor patiënten te verbeteren, vereist economische evaluatie. Deze evaluaties wegen de kosten af tegen de winst in gezondheid.

In dit proefschrift zijn evaluatiemethoden ontwikkeld om te bepalen of er in implementatieactiviteiten moet worden geïnvesteerd en wat de maximale investeringsruimte is. Met behulp van deze methoden kan bovendien worden vastgesteld of verder onderzoek naar zorgverbetering, bijvoorbeeld door de ingebruikname van richtlijnadviezen voor medisch handelen, waardevol is.

Als belangrijkste conclusie geldt daarbij dat het beter is om integraal in plaats van afzonderlijk te beslissen over investeringen in implementatie, onderzoek en patiëntenzorg.

“The principle of numerus clausus in European Property Law”

In dit onderzoek gaat het om de verschillen en overeenkomsten in het goederenrecht in Nederland, Duitsland, Frankrijk en Engeland. Het goederenrecht betreft rechten die bijvoorbeeld een particulier of een bank tegenover iedereen heeft, zoals bijvoorbeeld eigendom en het recht van hypotheek. Centraal staat het numerus clausus beginsel, dat het creëren van deze rechten beperkt. Men is niet vrij om zo maar nieuwe rechten tegenover iedereen te maken.

Deze studie toont aan dat de landen van de Europese Unie dit beginsel allemaal kennen. Ook worden voorstellen gedaan hoe Europese regelgeving op dit terrein er uit zou kunnen zien. Van deze voorstellen zouden onder anderen burgers kunnen profiteren die een huis in een andere lidstaat willen verkrijgen, maar ook bedrijven en banken die grensoverschrijdend opereren.

“Nitrogen metabolism and hepatocellular injury during liver resection”

Na een operatie waarbij een deel van de lever wordt verwijderd vanwege (kwaadaardige) tumoren moet de leverfunctie per gram leverweefsel toenemen om de totale leverfunctie te handhaven. Bij onvoldoende resterende celmassa kan leverfalen onstaan. Een goede voorspeller van het aanpassingsvermogen ontbreekt.

Dit proefschrift laat zien dat de totale hoeveelheid stikstof in het bloed een maat kan zijn voor de functionele capaciteit van de lever. Tevens wordt gedemonstreerd dat zuurstofgebrek van de lever tijdens de operatie geen extra celverlies veroorzaakt als de tijdsduur ervan beperkt wordt. Mogelijk houdt dit verband met de opname van anti-oxidanten en de productie van stress-eiwitten.

Trefwoorden:

leverresectie, aminozuren, celschade, glutamine, arginine

“Tracing Bipolar Disorder to its Developmental Origin in the General Population”

Een bipolaire stoornis (vroeger: manisch-depressieve stoornis) wordt gekenmerkt door het herhaald optreden van episoden met zeer sombere (‘depressieve’) en pathologisch uitgelaten (‘manische’ of ‘hypomane’) stemming.

Dit onderzoek laat zien dat maar liefst 7,6% van de jongeren wel eens manische/hypomane episoden heeft doorgemaakt (waarvan het merendeel niet bekend bij de hulpverlening), terwijl bij 37,9% sprake is van ‘subklinische symptomen’; lichte expressie van abnormale euforie. De stoornis begint meestal voor het 22e levensjaar. Jongeren met subklinische symptomen hebben een groter risico op het krijgen van de stoornis, vooral als ze al langer symptomen hebben. Manie tijdens de adolescentie lijkt dus vaak een “normaal” en voorbijgaand ontwikkelingsfenomeen; patiënt word je pas als je in de manie blijft steken. 

“Pattern Recognition of Brain Signals”

“PREVention of Asthma in genetically Susceptible Children (PREVASC)?”

“Disgust in specific phobias; a dirt road to anxiety disorders”

In dit proefschrift is de rol van walging bij verschillende fobische angsten (met name spin- en bloedfobie) onderzocht. Mensen die snel walgen van allerlei dingen, blijken een grotere kans te hebben om een spin- of bloedangst te ontwikkelen. Bij bloedangst bleek daarnaast de ‘angst voor walging’ een rol te spelen. Omdat walging gepaard gaat met lichamelijke reacties die de mens kunnen beschermen tegen ziektes, is overmatig vermijdingsgedrag mogelijk een manier om (al dan niet ingebeelde) besmetting te voorkomen. De verwachting dat er akelige consequenties zullen volgen bij een confrontatie met een fobische stimulus (spinnen, bloed) blijkt bij fobici niet alleen gerelateerd te zijn aan fysiek letsel maar ook aan besmetting. Hartslagvertraging en bloeddrukdaling bleek overigens geen onderdeel van de fysiologische walgrespons. De heersende opvatting dat het kenmerkende flauwvallen bij het zien van bloed een gevolg zou zijn van de walgreactie, is dus onjuist.

“Assessing Induced Technology: Sombart’s Understanding of Technical Change in the History of Economics”

“Pro-active Medical Information Retrieval”

Centraal in dit onderzoek staat de vraag of het mogelijk is om artsen automatisch te voorzien van relevante, patiënt-gerelateerde literatuur.

In dit kader is het computersysteem Medical Information Retrieval Agent (MIRA) ontwikkeld dat, op grond van elektronische patiëntgegevens, zelfstandig medische vragen formuleert. Vervolgens gebruikt het systeem deze vragen als uitgangspunt voor het doorzoeken van medische literatuur.

Uit evaluatie van MIRA blijkt dat de automatisch geformuleerde vragen in de meeste gevallen inderdaad relevant zijn voor artsen. Dit geldt in beperktere mate ook voor de literatuur die op grond van de vragen gevonden wordt. Door artsen automatisch op de hoogte te houden van recente medische ontwikkelingen zou MIRA bij kunnen dragen aan een verbetering van de medische zorg.
Gefinancierd door NWO in het kader van het ToKeN-project MIA.

Trefwoorden:

information retrieval, medische literatuur

“Risk Management from a Microeconomic Perspective”

Risicomanagement is van cruciaal belang gezien de enorme financiële risico’s waaraan onze economie is blootgesteld. Een onvoldoende risico-inschatting speelde ook een cruciale rol in de actuele ‘subprime’ hypotheekcrisis.

In deze dissertatie onderzoeken we hoe risico op de juiste manier kan worden beoordeeld. Stel voor dat een hoofdkantoor risicolimieten stelt voor bepaalde onderdelen. Wij analyseren hoe de voordelen van risicospreiding kunnen worden toebedeeld door toepassing van de speltheorie. We tonen aan dat het hoofdkantoor risico altijd op een stabiele wijze kan toewijzen en wij laten zien dat naarmate er minder onzekerheid is rond de hele onderneming, het hoofdkantoor meer beslist en bepaalt.

Trefwoorden:

risicometingen, micro-economische theorie

“In Search of the Perfect Citizen ? The intersection between integration, immigration and nationality in the EU”

“Economic aspects of treatment for Borderline Personality Disorder; theory versus practice”

Een borderline persoonlijkheidsstoornis (BPS) is een ernstige psychiatrische aandoening, waarvoor tot voor kort niet echt een goede behandeling voorhanden leek. Recent werd aangetoond dat twee nieuwe ambulante psychotherapieën, de zogenaamde Schematherapie en Transference Focused Psychotherapy (TFP), effectief zijn in het terugdringen van borderline-symptomen.

Dit proefschrift borduurt voort op het eerdere onderzoek, door de kosten die optreden bij beide therapieën, te koppelen aan de effecten. Niet alleen de kosten van de psychotherapie en bijvoorbeeld ziekenhuisopnames en medicijnen worden meegerekend, maar ook niet-medische kosten zoals mantelzorg en productiviteitsverlies bij betaald of onbetaald werk. Het blijkt dat de niet-medische kosten veel hoger zijn dan de kosten binnen het medisch circuit. Hoewel de kwaliteit van leven aanmerkelijk verbeterde bij beide therapieën, was daarin geen verschil tussen de groepen.

De belangrijkste conclusie is dat Schematherapie, in vergelijking met TFP, met grote waarschijnlijkheid de meest kosten-effectieve behandelstrategie is.

Trefwoorden:

borderline, kosten-effectiviteit therapie
 

“Sequential Auctions and Alternating Price Competition”

Een centraal thema binnen de economie is het functioneren van markten. Het vakgebied industriële organisatie bestudeert het strategische gedrag van bedrijven, de structuur van markten, en de interactie tussen beide. Dit proefschrift bevat onderzoek op het gebied van industriële organisatie.

In het eerste deel van dit proefschrift worden opeenvolgende aanbestedingsveilingen bestudeerd. Bieders profiteren van schaalvoordelen indien ze meerdere veilingen winnen en er wordt aangetoond dat dit enkele negatieve gevolgen met zich meebrengt. Bieders lijden mogelijk verliezen en hun gemiddelde winst daalt naarmate de synergiemogelijkheden toenemen.

Het tweede deel van dit proefschrift bestudeert prijscompetitie tussen bedrijven in een oligopolie. De bedrijven kunnen door rigiditeiten hun prijzen om beurten aanpassen. Er wordt, onder andere, aangetoond dat prijzen zich countercyclisch bewegen