Wetenschapsagenda maart 2012

“Personalized computational modeling of vascular access creation”

Om hemodialysepatiënten aan te kunnen sluiten op een kunstnier wordt er chirurgisch een verbinding gemaakt tussen een slagader en ader in de arm (AVF). De exacte locatie van deze nieuwe vaattoegang is cruciaal voor de kans van slagen. Als een AVF niet op de voor de patiënt optimale locatie gemaakt wordt, kan dat resulteren in een te lage bloedstroom, waardoor de vaattoegang niet bruikbaar is voor hemodialyse, of juist in een te hoge bloedstroom met hartproblemen of onvoldoende doorbloeding van de hand tot gevolg. Extra interventies zijn dan nodig om een bruikbare vaattoegang te verkrijgen.

De onderzoekers ontwikkelden een computermodel dat de bloedstroom na aanleg van een AVF kan voorspellen en dus kan helpen bij het selecteren van de optimale locatie. Het computermodel was in staat om voor de operatie in 16 van de 21 patiënten dezelfde vaattoegang te selecteren als een zeer ervaren chirurg. Het model zou van waarde kunnen zijn tijdens het bepalen van de optimale AVF locatie,zeker voor een onervaren chirurg.

Trefwoorden:

hemodialyse, AVF, locatiebepaling, computermodel

“Being” in Pain; the role of self-discrepancies in explaining emotional well-being and activity patterns in chronic pain”

Patiënten met chronische pijn worden niet enkel geconfronteerd met de pijn en de invloed daarvan op hun doen en laten, maar ook met de invloed op hun “zijn”. Kindermans bestudeerde de rol van zelfdiscrepanties bij chronische pijn. Zelfdiscrepanties zijn verschillen die mensen ervaren tussen wie ze zijn en wie ze ideaal gezien willen zijn (ideale zelf), wie ze denken te moeten zijn (opgelegde zelf) en wie ze vrezen te zijn (gevreesde zelf). Deze discrepanties kunnen leiden tot depressie of angstklachten. Het bleek dat naarmate patiënten met chronische pijn grotere discrepanties ervoeren tussen hun werkelijke zelf en de andere zelfbeelden, ze meer depressie en angstklachten hadden. Patiënten die flexibeler konden omgaan met hun doelen, ervoeren minder negatieve emoties ondanks aanwezige zelfdiscrepanties. Naarmate patiënten zich dichter bij hun gevreesde zelf voelden, rapporteerden ze meer vermijdingsgedrag, wat resulteerde in meer beperkingen en een verminderde kwaliteit van leven.

Trefwoorden:

chronische pijn, zelfdiscrepanties, depressie, angst

“Celebral Small Vessel Disease: Endothelial Progenitor Cells and Markers of Vascular Inflammation”

Cerebral Small Vessel Disease (aantasting van de kleine bloedvaten diep in de hersenen; CSVD) leidt tot aantasting van de hersenen, met als gevolg o.a. beroertes, geheugenproblemen en loopproblemen. Tot op heden is er geen specifieke behandeling voor deze ziekte. Uit dit onderzoek blijkt dat hersenschade veroorzaakt door CSVD samenhangt met een slecht functionerende bloedvatwand, een geactiveerd afweersysteem en een slecht functionerend herstelvermogen van de bloedvatwand. Aangezien eerder gedacht werd dat CSVD een slijtageproces zou zijn, zijn deze bevindingen nieuw. Mogelijk kunnen deze in de toekomst leiden tot een specifiekere behandeling voor patiënten die lijden aan CSVD. Gefinancierd door de Nederlandse Hartstichting.

Trefwoorden:

Cerebral Small Vessel Disease, hersenen, bloedvatwand, afweersysteem

“Vascular endothelial function and genetic epidemiology in lacunar stroke subtypes”

Het lacunaire herseninfarct (15% van alle beroertes) wordt veroorzaakt door afsluiting van een klein (perforerend) bloedvat in het brein. Recent onderzoek suggereert dat activering van de bloedvaatwand het ziektebeeld initieert. Dit promotieonderzoek toont verhoogde concentraties van  eiwitten (tissue factor pathway inhibitor en plasminogen activator inhibitor) aan die uitgescheiden worden door de bloedvaatwand, ten teken van activatie van de bloedvaatwand. Verder bleek dat eerstegraads familieleden van patiënten met een lacunair herseninfarct, frequent ook een beroerte doormaakten. Dit wijst op een rol van genetische factoren in het ontstaan ervan. Om de onderliggende mechanismen van het lacunaire herseninfarct verder te ontrafelen zou er gekeken kunnen worden naar genen betrokken bij de functie van de bloedvaatwand.

Trefwoorden:

lacunair herseninfarct, bloedvaatwand, genetica

“Improving Procedural Sedation and/or Analgesia in Children: from practice over evidence to practice”

Zieke kinderen verzetten zich regelmatig tegen medische verrichtingen (‘procedures’) die pijnlijk en/of stresserend zijn, of die vereisen dat het kind stil ligt. Daarom is vaak Procedurele Sedatie en/of Analgesie (PSA), beter bekend als ‘een roesje’, nodig.

Recent werden in Nederland ernstige (soms fatale) incidenten tijdens PSA bij kinderen gerapporteerd. Dit onderzoek bevestigt dat PSA in Nederland slecht is geregeld: de veiligheid is ondermaats en er wordt te weinig gebruik gemaakt van effectieve technieken, waardoor medische verrichtingen onnodig vaak falen en/of oncomfortabel zijn. Op basis van literatuuronderzoek en ethische/juridische afwegingen formuleerden de onderzoekers oplossingen in de vorm van een evidence-based richtlijn. Deze zal vanaf 2012 worden geïmplementeerd waardoor de kwaliteit van de medische zorg voor kinderen zal toenemen.

Trefwoorden:

roesje, kinderen, veiligheid, pijn-en angstvrij, nieuwe richtlijn

“The silence of the Genes”

“BDNF signaling and cellular plasticity implications for depression”

Eén van de mogelijke oorzaken van depressie is een verminderde plasticiteit in het brein als gevolg van een tekort aan neurotrofines. Neurotrofines (zoals brain-derived neurotrophic factor, BDNF) zijn betrokken bij de aanmaak, het overleven en de integratie van nieuwe neuronen in bepaalde hersenstructuren en dragen zo bij aan de plasticiteit hiervan. BDNF wordt daarom beschouwd als een veelbelovend doelwit voor de ontwikkeling van nieuwe antidepressiva. 
In dit promotieonderzoek werd een innovatieve techniek ontwikkeld, in vivo micro-electroporatie, waarmee in specifieke hersenstructuren genen geactiveerd of uitgeschakeld kunnen worden. Deze techniek, die de weg baant voor een veiligere toepassing van gentherapie, werd gebruikt om aan te tonen dat het neurotrofe systeem een essentiële rol speelt in depressie en in de moleculaire werking van antidepressiva. Bovendien blijkt er een sterke wisselwerking te zijn tussen het neurotrofe systeem en andere systemen die eveneens ontregeld zijn bij depressie.

Trefwoorden:

depressie, neurotrofines, gentherapie, electroporatie

“Epigenetics in mental health & psychiatry; bringing the genome to the environment”

“Corporate Social Responsibility Disclosure: Management, Commitment, and Stakeholder Influence”

Steeds meer ondernemingen rapporteren over sociale- en milieuprestaties (Maatschappelijk Verantwoord Ondernemen).

Uit dit onderzoek blijkt dat deze, grotendeels vrijwillige, MVO-verslaggeving geen accuraat beeld geeft van de MVO-prestatie van een onderneming; de verslagen zijn doorgaans positief vertekend, waardoor belanghebbenden bij hun besluitvorming niet over de noodzakelijke objectieve informatie beschikken. Uitvoerige verslaggeving hangt vooral samen met een grote ondernemingszichtbaarheid. Voor wat betreft milieuverslaggeving blijkt dat legitieme  milieugroeperingen een positieve invloed hebben op de uitvoerigheid van de milieurapportage, in tegenstelling tot aandeelhouders. Daarmee wordt de rol van milieugroeperingen in het bewustmaken van zowel ondernemingen als aandeelhouders onderstreept.

Trefwoorden:

Maatschappelijk Verantwoord Ondernemen, verslaggeving, milieugroeperingen

“Immunotherapy in the battle against cancer: David versus Goliath?”

Met de huidige conventionele anti-kankertherapie worden niet alleen kankercellen aangevallen, maar raken ook gezonde cellen beschadigd. Liever zouden we de tumor te lijf gaan op een  geraffineerdere manier, zoals David met zijn slinger de reus Goliath precies op de juiste plek raakte. Immunotherapie maakt het mogelijk om op een specifieke manier tumorcellen te lijf te gaan. In dit onderzoek zijn eiwitten geïdentificeerd die specifiek door tumoren tot expressie worden gebracht. Daarbij werd een vaccin ontwikkeld, dat eiwit-presenterende cellen zodanig stimuleert dat ze killercellen kunnen activeren, die op hun beurt de kankercellen kunnen doden.  Het hele immuunsysteem zal samen moeten werken om tumoren op hun zwakke plek te raken en uiteindelijk net als David te kunnen zegevieren.

Trefwoorden:

immunotherapie, Mucine 1, Kanker , tumor-specifieke eiwitten, vaccin. 

“New Developments in the Field of Retinal Detachment”

Proliferatieve vitreoretinopathie (PVR), dat gekenmerkt wordt door de vorming van littekenweefsel op en onder het netvlies, is de belangrijkste reden voor het falen van chirurgie voor netvliesloslating (rhegmatogene ablatio retinae). Het herstel van het gezichtsvermogen is daardoor vaak zeer gering, zelfs na een succesvolle oogoperatie.

Dit promotieonderzoek laat zien dat al in een zeer vroege fase van PVR – nog voordat het littekenweefsel gevormd is – allerlei eiwitten verhoogd aanwezig zijn in oogvochten van patiënten met een netvliesloslating. Hierdoor hebben we meer inzicht in de vroege ontstaansmechanismen van dit ziektebeeld en kunnen we voorspellen welke patiënten PVR gaan ontwikkelen. Bovendien is een medicamenteuze behandeling ter voorkóming van het littekenweefsel dichterbij gekomen.

Trefwoorden:

PVR, littekenweefsel, netvliesloslating

“PEPPER: Persistent Ear Problems, Providing Evidence for Referral”

Dit promotieonderzoek beschrijft de eerste stappen om een instrument te ontwikkelen voor kinderen met lijmoren (otitis media) en slechthorendheid die verwijzing en eventueel behandeling met trommelvliesbuisjes nodig hebben. Hiervoor wordt een vragenlijst gebruikt met risicofactoren voor lijmoren (de bestaande PEPPER - vragenlijst, 'Persistent Ear Problems, Providing Evidence for Referral'). Een scoreformulier is ontwikkeld dat op basis van een model met tien risicofactoren voorspelt welke kinderen in de PEPPER studie behandeld zijn met buisjes. Het scoreformulier lijkt veelbelovend, maar verder onderzoek moet onder andere de praktische toepasbaarheid in kaart brengen.

Trefwoorden:

slechthorendheid, kinderen, trommelvliesbuisjes, scoreformulier

“The value of catheter-based cryoablation for the management of cardiac arrhytmias”

“Osteoporosis in Chronic Obstructive Pulmonary Disease”

Patiënten met chronisch obstructieve longziekten (COPD) hebben niet alleen een ziekte die ervoor zorgt dat de longfunctie verstoord is, maar ook een grotere kans op andere ziektes, zoals botontkalking. De helft van alle COPD-patiënten die onder controle zijn bij een longarts blijken botontkalking te hebben, dit is onafhankelijk van de ernst van het COPD. De meeste COPD-patiënten met osteoporose gebruiken echter geen medicijnen om het risico op botbreuken te verkleinen, wat duidt op onbekendheid met het fenomeen bij (long)artsen. Dit bewustzijn moet worden gewekt. De onderliggende factoren die het risico op botontkalking bij COPD-patiënten vergroten zijn nog niet opgehelderd.

Dit proefschrift wijst onder andere in de richting van een lager lichaamsgewicht en lagere vetvrije massa, vitamine D tekort en een lagere botdichtheid van de heup. Nader onderzoek moet dit echter bevestigen of ontkrachten.

Trefwoorden:

Chronisch Obstructieve longziekten (COPD), botontkalking

“Multidisciplinary treatment of anal leakage”

“Gekkenwerk. De ontwikkeling van het beroep ‘psychiatrisch verpleegkundige’ in Nederland 1830-1980”

Dit historische proefschrift behandelt de ontwikkeling van het beroep ‘psychiatrisch verpleegkundige’ in Nederland tussen 1830 en 1980, inclusief de vroege opkomst van de sociaal-psychiatrische verpleegkunde. Alle handboeken die verschenen vóór 1980 komen aan de orde, evenals de wet- en regelgeving rond het beroep en de aantallen beroepsbeoefenaren. Daarnaast vertellen voormalige verplegers en verpleegsters over hun opleiding en hun omgang met psychiatrische patiënten, vooral inzake seksualiteit, dwangmiddelen en zelfmoord. De auteur verklaart waarom verplegen in de psychiatrie vaak is geassocieerd met ongeletterdheid of armoede en bewijst dat psychiatrisch verplegenden (én psychiaters) verrassend veel hebben bijgedragen tot de emancipatie van ‘de’ verpleegkunde.

Trefwoorden:

psychiatrisch verpleegkundige, historie

“Internal quality management and organisational values in higher education”

“Towards personalized antiplatelet therapy”

“Palliative care needs of patients with advanced chronic organ failure”

Het aantal patiënten met chronische levensbedreigende ziekten, zoals chronische longziekten, hartfalen of nierfalen neemt toe. De huidige gezondheidszorg komt onvoldoende tegemoet aan de zorgbehoeften van deze patiënten, zowel op lichamelijk als op psychisch gebied. Patiënten hebben duidelijke voorkeuren voor reanimatie en beademing, maar artsen vragen zelden naar deze voorkeuren. Patiënten beoordeelden de kwaliteit van communicatie over zorg in de laatste levensfase met hun medisch specialist als onvoldoende. Dit onderzoek heeft vele zorgbehoeften van patiënten met gevorderd chronisch orgaanfalen geïdentificeerd, waar aandacht aan besteed dient te worden in de zorg voor deze patiënten.

Trefwoorden:

Palliatieve zorg, behandelvoorkeuren, communicatie

“The renal cell cancer methylome: tumor biology and clinical applications”

Niercelkanker heeft een onvoorspelbaar beloop. Ondanks de wetenschappelijke vooruitgang de afgelopen jaren blijft de behandeling van niercelkankerpatiënten verre van volmaakt en is er veel ruimte voor verbetering.

Het werk beschreven in dit proefschrift biedt nieuwe inzichten in de manier van epigenetisch DNA-onderzoek doen, in de biologie van de heldercellige nierceltumor en heeft geleidt tot de identificatie van veelbelovende biomarkers die de prognose van patiënten met een heldercellige nierceltumor kunnen voorspellen. In de toekomst zullen deze markers gevalideerd dienen te worden om hun waarde voor de kliniek te bevestigen.

Trefwoorden:

niercelkanker,epigenetisch DNA-onderzoek, biomarkers

“Antithrombotic management of patients with atrial fibrillation”

Boezemfibrilleren is ’s werelds meest voorkomende ritmestoornis en een gevreesde cardiovasculaire seriemoordenaar, onder andere vanwege het optreden van een herseninfarct. In dit promotieonderzoek werden twee praktische systemen ontwikkeld om enerzijds de kans op een beroerte en anderzijds het risico van bloeden bij patiënten met boezemfibrilleren te voorspellen. Door de wetenschappelijke erkenning voor beide modellen en de daaruit volgende prominente plaats in de meest recente internationale richtlijnen voor de behandeling van boezemfibrilleren, zijn ze nu de standaard. Daarnaast is onderzocht hoeveel patiënten met boezemfibrilleren onnodig overlijden ten gevolge van een beroerte vanwege onderbehandeling, en hoe sterke bloedverdunners als guerrillastrijders ingezet kunnen worden om de behandeling – en daarmee potentieel het leven –  van deze patiënten sterk te verbeteren.

Trefwoorden:

atriumfibrilleren, bloedverdunners, behandeling

“The graphity of cognitive problems in epilepsy” 

“New Developments in Peritoneal Dialysis”

“Cross-retaliation in IP rights: addressing member assymmetries and compliance at the WTO”

“Sports nutrition to promote post-exercise recovery”

De inname van sportvoeding tijdens de herstelperiode na intensieve inspanning is belangrijk voor het aanvullen van de energievoorraden in het lichaam en om spiergroei te stimuleren. In dit proefschrift worden de effecten van koolhydraat- en eiwitinname op spierherstel onderzocht. De conclusies zijn dat duursporters het meeste baat hebben bij hersteldranken die zowel koolhydraten als eiwit bevatten. Hiermee wordt de koolhydraatvoorraad in de spier aangevuld en de spiergroei gestimuleerd. Krachtsporters moeten zich voornamelijk richten op de inname van eiwitten om de spiergroei te bevorderen, maar kunnen door de toevoeging van een kleine hoeveelheid koolhydraten de eiwitafbraak remmen en de koolhydraatvoorraad in de spier aanvullen. Beide type sporters kunnen daarnaast de herstelperiode mogelijk verlengen door de hersteldrank al tijdens inspanning en/of vlak voor het slapen in te nemen.

Trefwoorden:

sportvoeding, spieropbouw, duurtraining, krachttraining 

“Doctor-patient communication in a culturally hierarchical context of Southeast Asia: A partnership approach”