Wetenschapsagenda maart 2011

“Visual Vestibular Mismatch: A poorly understood presentation of balance system disease”

Het evenwichtssysteem in het inwendige oor stabiliseert de ogen en het lichaam in de ruimte. Het gezichtsvermogen analyseert ook beweging in de omgeving. Ziekte van of schade aan het evenwichtssysteem kan slechte overeenstemming of ‘mismatch’ veroorzaken tussen de informatie van het evenwichtssysteem en visuele informatie over de omgeving. Als de hersenen zich dan beroepen op visuele informatie kan dit leiden tot een gebrek aan evenwicht, maar een kopie van de mismatch wordt ook verzonden naar de misselijkheid- en angstcentra van de hersens. Deze mismatch (dus niet de ziekte zelf) kan bij sommige patiënten ernstige symptomen veroorzaken (misselijkheid, overgeven, angst, nieuw ontwikkelde bewegingsziekte, paniekstoornis en transpireren); deze symptomen zijn echt en suggereren geen psychiatrische ziekte. Astronauten vertonen vaak vergelijkbare symptomen tijdens en direct na een ruimtevlucht, omdat het evenwichtssysteem verward is door het gebrek aan zwaartekracht in de ruimte.

Trefwoorden:

ziekte van het evenwichtssysteem, visuele informatie over de omgeving

“Cardiovascular prevention; nurses and doctors working together”

Preventie van hartvaatziekten is van groot belang. Hoogrisicopatienten dienen opgespoord en begeleid te worden. De huisartsenpraktijk is daarvoor de primaire plaats, bij complicerende problematiek worden patiënten naar de specialist verwezen. De preventie van hartvaatziekten wordt verbeterd wanneer praktijkverpleegkundigen in de huisartsenpraktijk de reguliere geprotocolleerde controle uitvoeren bij patiënten. Vrijwel alle patienten zijn hierover tevreden; een uitzondering hierop zijn rokers; zij ervaren minder begrip voor hun situatie en voelen zich vaker op de vingers getikt dan niet rokers. Motiverende gesprekken, zelfmanagementprogramma’s en geautomatiseerde risicoprofielen zouden de preventie door praktijkverpleegkundigen nog verder kunnen verbeteren. Ditzelfde geldt voor het nazorgtraject  door gespecialiseerde verpleegkundigen in het ziekenhuis.

Trefwoorden:

hartvaatziekten, preventie, praktijkverpleegkundigen

“Nuclear Structure at the Crossroad of Premature Aging and Lipodystrophy”

“Food intake meeting ENERGY AND REWARD HOMEOSTASIS”

De huidige obesitas epidemie wordt voornamelijk veroorzaakt door een sterke toename in de voedselconsumptie. Voorbeelden van factoren die voedselinname beïnvloeden zijn veranderingen in concentraties van hormonen gerelateerd aan eetlust en verzadiging, maaltijdpatroon, ‘belonende waarde’ van voedsel, en stress. Resultaten van de in dit proefschrift beschreven studies laten zien dat de relatie tussen hormoonconcentratieveranderingen en eetlust/verzadiging te beperkt is (30-70%) om hormoonconcentratieveranderingen het predikaat ‘biomarker’ voor verzadiging te geven. Verder blijkt dat beheersing van de voedselinname groter zou moeten zijn wanneer de maaltijd langer duurt; de verhoogde voedselinname bij het uit eten gaan, moet dus aan omgevingsfactoren te wijten zijn. Vaak blijkt men te eten terwijl men geen honger heeft; men eet om de ‘belonende waarde’ daarvan te ervaren. Dit wordt versterkt in condities van acute stress. Acute stress stimuleert voedsel- en energie-inname vooral bij overgewichtigen met een ‘appel’ figuur. Mogelijk functionele voeding die de stress respons zou kunnen beïnvloeden werd nog niet gevonden. Integendeel, stress bleek zelfs het bijvoorbeeld zeer verzadigende effect van eiwit te domineren.

Trefwoorden:

Obesitas, voedselinname, eetlust, hormonen, belonende waarde, stress

“Circulating Matrix Gla-protein: a biomarker for vascular disease”

MGP is een eiwit dat de vaatwand beschermt tegen verkalking. Om het te activeren is vitamine K nodig. Dit proefschrift beschrijft de ontwikkeling van testmethodes om MGP te meten in bloed, en we laten zien dat deze tests gebruikt kunnen worden voor de diagnostiek van hart- en vaatziekten. Met één test (t-ucMGP) kun je snel patiënten herkennen met verkalkte bloedvaten. Een andere test (dp-ucMGP) kan gebruikt worden om de vitamine K- status van de bloedvatwand in te schatten en daarmee het risico op vaatverkalking. Vitamine K-supplementen kunnen deze test gunstig beïnvloeden en mogelijk ook de ontwikkeling van vaatverkalking remmen.

Trefwoorden:

Vaatziekte, vitamine K, vaatverkalking

“Perception and action in nicotine addiction; fMRI and behavioral studies of sensorimotor and multisensory processes in smokers and non-smokers”

Deze dissertatie gebruikt functional magnetic resonance imaging (fMRI) en gedragsexperimenten voor het onderzoeken van perceptuele en handelingsgerelateerde processen in nicotineverslaving. Als gevolg van de ervaring van rokers met de sensorimotorische en multisensorische activiteiten van het zien, de hand uitsteken naar en in gebruik nemen van rookattributen zijn de daarmee samenhangende perceptuele representaties en actierepresentaties in het bijzonder geïntensiveerd op het neurale niveau en het gedragsniveau. De correlaties tussen rokengerelateerd geautomatiseerd gedrag, testscores die de individuele ernst van nicotineverslaving aangeven, en de respons van aan rokershandelingen gerelateerde hersenregio’s op cues om te roken tonen de relevantie aan van deze bevindingen voor zowel toekomstig onderzoek als de klinische praktijk. 
De gedrags- en hersenresponsen op cues om te roken die in deze dissertatie warden bestudeerd kunnen de ontwikkeling initiëren van een index voor de mate van nicotineverslaving, behandelingssucces of terugvalrisico voor rokers die proberen te stoppen.

Trefwoorden:

fMRI, gedragsexperimenten, nicotineverslaving

“Nutritional Modulation of Intestinal Inflammation”

Miljoenen mensen wereldwijd lijden aan een chronische ontsteking van het maag-darmkanaal (inflammatoire darmziekte: ziekte van Crohn & colitis ulcerosa).

In dit proefschrift is onderzocht of bepaalde voedingsstoffen de darmontsteking kunnen beïnvloeden. De belangrijkste bevinding is dat toevoeging van calcium aan voeding de darmontsteking in ratten kan verminderen. Calcium remt de diarree, verlaagt de darmdoorlaatbaarheid en verlicht een aantal ontstekingsprocessen in de darmwand van de ratten. Mogelijk speelt beïnvloeding van de darmslijmlaag en darmbacteriën een rol in dit beschermende effect van calcium. Aangezien dezelfde mechanismen ook bij de mens kunnen werken, zijn calciumsupplementen hiermee veelbelovend als aanvullende therapie voor patiënten met een chronische darmontsteking.

Het promotieonderzoek is uitgevoerd onder de vlag van TI Food and Nutrition.

Trefwoorden:

inflammatoire darmziekte, voeding, calcium

“Polymorphisms in interstitial lung diseases; Friend or foe ?”

Naast bekende longaandoeningen, zoals astma en COPD, bestaan er ook zogenaamde diffuse of interstitiële longaandoeningen. Mogelijke oorzaken van het ontstaan van interstitiële longaandoeningen zijn genetische factoren en contact met lichaamsvreemde stoffen via de ingeademde lucht of bloedbaan. Zo kunnen geneesmiddelen een schadelijk effect op de longen hebben.

Uit dit onderzoek blijkt o.a. dat het vooraf vaststellen van bepaalde genetische kenmerken zeer waardevol is om geneesmiddelentoxiciteit te voorkomen. In de toekomst kan deze informatie in de vorm van een soort ‘medisch paspoort’ worden vastgelegd zodat er individuele zorg op maat kan worden geleverd.

Trefwoorden:

interstitiële longaandoeningen, genetische kenmerken, geneesmiddelentoxiciteit

“Can we account for individual productivity differences in scientific research? An illustrative analysis of publication records of French university and CNRS physicists”

“Modulators of bleeding tendency in severe factor V deficiency”

“The origins, evolution and functions of p53”

“Beyond Booms: Fundamentals and Mechanisms of Housing Markets in Decline”

Woningmarkten zijn risicovoller dan ze op het eerst gezicht lijken. Bij de start van dit promotieonderzoek in 2007 werden woningmarkten als een veilige belegging ervaren. De daaropvolgende jaren weerlegden deze perceptie, net als dit proefschrift. Over- en onderwaardering van huizenprijzen komt vaak voor en houdt vaak lang aan. Reële opties (mogelijkheden die de huiseigenaar heeft om de woning te veranderen, bijvoorbeeld door het toevoegen van een aanbouw) versterken deze afwijkingen van de fundamentele waarde en daardoor de volatiliteit van woningprijzen. Geheel tegen algemene veronderstellingen in leidt vergrijzing niet per definitie tot een afnemende vraag naar woningen. Menselijk kapitaal is de bepalende factor, niet leeftijd. In een woningmarkt gekarakteriseerd door prijsdalingen, gecombineerd met bevolkingskrimp, neemt het verschil in woningprijzen tussen arme en rijke wijken toe. Gezien de demografische vooruitzichten in Europa, is dit een verontrustende bevinding.

Trefwoorden:

woningmarkten, volatiliteit van woningprijzen, menselijk kapitaal

“Prevention of anxiety disorders; Is screening and offering a child-or-parent-focused intervention (cost-)effective?”

Deze studie wijst uit  dat preventieve interventies bij angststoornissen werkzaam en kosten-effectiefzijn Het toepassen van een screeningsprocedure gevolgd door het aanbieden van een interventie blijkt tevens nuttig en kosten-effectief. Daarnaast blijkt dat het toepassen van de screeningsprocedure en het aanbieden van de ouder-interventie het meest kosten-effectief is als ten minste één van de ouders angstig was. De sterkte van deze bevindingen was echter bescheiden en de resultaten moeten bevestigd en verder ondersteund worden door toekomstige longitudinale angstpreventie studies, waarbij de effecten over langere tijdspannes bestudeerd worden. 

Trefwoorden:

angststoornissen, preventieve interventie

"From settings limits to shaping practices; Trust and accountability in health care for older people”

In dit proefschrift is de rol van leeftijd als waarde-oordeel in het medische besluitvormingsproces onderzocht. Het debat over de rol van leeftijd vormt de basis voor deze studie. Het doel was niet het stellen van grenzen, maar het bevorderen van een ouderen-gevoelige-geneeskunde, waarbij we ons bewust zijn dat meer gezondheidszorg niet altijd beter is. Ook is de discussie op een maatschappelijk niveau geplaatst. Bij het vormen van gezondheidszorgpraktijken willen we artsen niet de resultaten van een ethisch debat opdringen, maar juist hun praktijken en inzichten gebruiken. Daarom hebben we zowel de besluitvormingspraktijken als de argumenten onderzocht. De belangrijkste vraag is of we artsen kunnen vertrouwen en of hun beslissingen de toets kunnen doorstaan. Daarom hebben we een kader ontwikkeld gebaseerd op ‘accountability’ van en ‘trust’ in artsen in de zorg voor ouderen.

Trefwoorden:

ouderenzorg, leeftijdsdiscriminatie, vertrouwen, ouderen-gevoelige-geneeskunde

“ARE YOU BEING SERVED?”

“Connectivity and Growth in Sub-Saharan Africa: the role of communication satellites”

Deze dissertatie onderzoekt het belang van de strategische toepassing van Informatie- en Communicatietechnologieën (ICT’s) in de economieën van Sub-Saharisch Afrika (SSA) voor het verbeteren van de groeimogelijkheden in de regio. 
Wij concluderen dat het voor een betekenisvolle bijdrage van ICT’s aan economische groei in Afrika nodig is dat middelen in deze sector op het continent moeten worden behouden en opnieuw worden geïnvesteerd. Afrikaanse dienstverleners moeten het verlies van povere middelen aan buitenlandse satelliet- of glasvezelproviders afremmen, zodat zij gunstig kunnen concurreren in de internationale prijsvorming voor telefonie en hun diensten kunnen uitbreiden naar moeilijk te bereiken plattelandsgebieden, waar diensten als telegeneeskunde niet van de grond konden komen en geen positieve bijdrage konden leveren, deels vanwege hoge aansluitingskosten.

Trefwoorden:

informatie- en communicatietechnologieën, economische groei, Sub-Saharisch Afrika