Wetenschapsagenda juni 2012

“Is the gut the key to obesity? The involvement of the intestine in obesity, type 2 diabetes mellitus and fatty liver disease in man”

De toename van het aantal mensen met overgewicht en hiermee gepaard gaande aandoeningen zoals suikerziekte en vette leverziekte is wereldwijd een groot probleem.

In de studies gebundeld in dit proefschrift wordt de rol van de darm benadrukt bij zowel overgewicht als suikerziekte en vette leverziekte. Zo toonden we aan dat mensen met overgewicht een specifieke samenstelling van darmbacteriën hebben die gepaard gaat met lokale ontsteking in de darm en systemische ontsteking meetbaar in het bloed. Bovendien vonden we aanwijzingen dat mensen met overgewicht en suikerziekte meer dunne darmcellen hebben.

Tot slot bestudeerden we vette leverziekte, een aandoening die begint met relatief onschuldige leververvetting, maar kan leiden tot ernstige leverontsteking, falen van de lever, en leverkanker. Het bloed van mensen met leverontsteking bevat hogere concentraties van antilichamen gericht tegen bacteriële producten die voorkomen in de darm. Tot slot hebben we gevonden dat de diagnostiek van deze vette leverontsteking vereenvoudigd kan worden met behulp van ademanalyse.

Trefwoorden:

obesitas, darm, type 2 diabetes, vette leverziekte

“Tailoring Hemodialysis Vascular Acces. Preoperative imaging techniques and computational modeling”

Patiënten met terminaal nierfalen zijn voor adequate hemodialyse afhankelijk van een goed functionerende vaattoegang. Ondanks uitgebreid preoperatief echo-onderzoek doen zich frequent complicaties voor die het gevolg zijn van de aanleg van een vaattoegang op een verkeerde locatie. Dit komt neer op een te hoge, dan wel te lage bloedstroom.

In dit proefschrift zijn een drietal methoden beschreven die deze complicaties kunnen beperken: 1) het preoperatieve onderzoek uitbreiden met een scan die alle bloedvaten in de arm in zijn geheel in beeld brengt, 2) het uitvoeren van elasticiteitsmetingen van de bloedvaten in de bovenarm, en 3) het preoperatief voorspellen van de hoogte van de bloedstroom na de operatie voor vaattoegangen op verschillende plekken in de arm met behulp van een computer simulatiemodel.

Trefwoorden:

nierfalen, hemodialyse, vaattoegang

“(Epi-) Genetic Profiling of Colorectal Cancer: Prognostic and Biological Relevance, with emphasis on tumor hypoxia”

“De waarheid ten tonele: Harold Pinter over kunst, waarheid en politiek”

“Lobbying for the Ear. The Public Fascination with and Academic Legitimacy of the Sonification of Scientific Data”

“The endothelial glycocalyx in early atherogenesis. Roel in platelet adhesion?”

“Advanced glycation and type 1 diabetes”

In dit proefschrift wordt gekeken naar de relatie tussen het versuikeren van eiwitten en type 1-diabetes gerelateerde complicaties, waaronder hart- en vaatziekten. Verschillende determinanten van het versuikeren van eiwitten werden gerelateerd aan hart- en vaatziekten bij type 1-diabetes.

De belangrijkste conclusie  is dat het versuikeren van eiwitten een mechanisme is dat in type 1-diabetes kan leiden tot complicaties. Door de geobserveerde verbanden, biedt het onderzoek perspectieven voor preventie danwel behandeling van type 1-diabetes gerelateerde complicaties.

Trefwoorden:

diabetes 1, versuikerde eiwitten, hart- en vaatzieken

“Nobelprijs voor onderwijs?”

“Relocation, Mobility and Migration; the Dynamics of the Workers and Firms in the Netherlands”

“Pricing and Scheduling under Uncertainty”

“Can the University save Europe?”

“Effect of Flavonoids on Fetal Programming. Implications for Cancer Susceptibility”

Chronische ziektes die op volwassen leeftijd optreden, zoals kanker, bedreigen de gezondheid van de mens. De in utero periode, de periode in de baarmoeder, lijkt een rol te spelen bij de ontwikkeling van kanker en wordt onder andere bepaald door de voeding van de moeder. Muizen die tijdens de zwangerschap blootgesteld waren aan flavonoïden, voedingsstoffen met een antioxidante werking, waarvan vermoed wordt dat ze bescherming bieden tegen het ontstaan van kanker, bleken op volwassen leeftijd beter beschermd te zijn tegen het ontstaan van kanker. Dit kwam onder andere doordat hun antioxidante verdedigingssysteem verhoogd was.

Trefwoorden:

kanker, voeding, baarmoeder, antioxidanten

“Ultrasound Guidance for Interventional Pain Management of Cervical Pain Syndromes”

“Growing up getting drunk; development and prevention of adolescent alcohol use”

Alcoholgebruik is de voornaamste oorzaak van ziektelast en sterfte onder adolescenten in Europa. Dit is het eerste Nederlandse onderzoek dat heeft onderzocht wat de effecten zijn van geïntensiveerde handhaving van de leeftijdgrenzen van alcoholgebruik (formele controle) en van het minder beschikbaar stellen van alcohol voor jongeren via de sociale omgeving (informele controle via ouders en scholen). Het verhogen van formele en informele controle bleek de kans op dronkenschap voor jongeren die drinken te verminderen. Gezien de aankomende decentralisatie van handhaving naar gemeenten, betekent dit dat Nederlandse gemeenten formele en informele controle actief moeten verhogen om dronkenschap onder jongeren te verminderen.

Trefwoorden:

Alcoholgebruik jongeren, dronkenschap, handhaving, formele controle, informele controle

“Socioeconomic inequalities in health: Exploring new psychosocial pathways in middle-aged and older people”

Sociaaleconomische gezondheidsverschillen, dat wil zeggen verschillen in gezondheid tussen hoger en lager opgeleiden of tussen rijkere en armere mensen, vormen wereldwijd een groot probleem. Ongezond gedrag, dat vaker voorkomt in lagere sociaaleconomische klassen, verklaart de verschillen slechts ten dele. Opgroeien in ongunstige sociaaleconomische omstandigheden vormt een individu. Zijn persoonlijkheid, zijn coping stijlen en zijn sociale relaties (psychosociale kenmerken) worden sterk door de omstandigheden beïnvloed. In dit proefschrift wordt aangetoond dat een ongunstig psychosociaal profiel vaker voorkomt in lagere sociaaleconomische klassen en dit leidt tot grotere ongezondheid, zelfs tot op middelbare en oudere leeftijd.

Trefwoorden:

sociaaleconomische gezondheidsverschillen, omstandigheden

“Quantitative assessment of sustainable development and growth in Sub-Saharan Africa”

De relatief zwakke prestaties op het gebied van alle ontwikkelingsaspecten (economisch, sociaal en milieutechnisch) van Afrikaanse landen in vergelijking met landen in andere delen van de wereld, suggereert dat deze aspecten niet los van elkaar staan. De centrale onderzoeksvraag was: hoe zijn de verschillende aspecten van duurzame ontwikkeling onderling gerelateerd? Deze dissertatie beschrijft de ontwikkeling en toepassing van verscheidene kwantitatieve economische methoden voor een uitgebreide analyse van de onderlinge afhankelijkheid tussen verschillende ontwikkelingsaspecten: levensstandaard/inkomen, onderwijs en gezondheid. De belangrijkste bevinding is dat onderwijs- en gezondheidsresultaten elkaar wederzijds versterken. Bovendien zijn goed onderwijs en goede gezondheid noodzakelijke voorwaarden voor economische ontwikkeling en dientengevolge voor algemeen duurzame menselijke ontwikkeling.

Trefwoorden:

Sub-Sahara Afrika, kwantitatieve economie, duurzame ontwikkeling

“Risk- and Social Preferences of Individual Investors”

In dit proefschrift werd het gedrag van een grote groep particuliere beleggers van Robeco, ASN Bank en Triodos Bank onderzocht. Zijn onderzoek laat zien dat duurzame beleggers zich ook in andere contexten dan beleggen socialer gedragen dan gewone beleggers.

Zo doneren duurzame beleggers substantieel meer geld aan goede doelen, doen zij vaker vrijwilligerswerk en zijn zij vaker geregistreerd als orgaandonor. Verder toont het proefschrift aan dat er twee typen duurzame beleggers bestaan. Een grote groep beleggers koopt duurzame fondsen vanwege hun innerlijke overtuiging om bij te dragen aan een betere wereld. De andere belangrijke groep beleggers koopt duurzame fondsen met een financiële reden, zoals belastingvoordeel of een hoger verwacht rendement. Ten slotte toont het proefschrift aan dat duurzame banken als ASN Bank en Triodos Bank profiteren van de loyaliteit van duurzame beleggers, omdat deze beleggers niet alleen kijken naar financieel rendement, maar ook naar sociaal rendement.

Trefwoorden:

gedrag, particuliere beleggers, duurzaam

“Dominant Mothers, Queer Sons. (Un)doing Momism in Postwar American Culture”

“Big Boys Don’t Cry! Or Do They? Can forensic patients change?”

“Bacterial and fungal infections: evolving towards molecular pathogen diagnostics”

Een snelle diagnose van infectieziekten kan de efficiëntie van behandeling bevorderen, en op die manier bijdragen tot een gunstiger ziekteverloop.

In dit proefschrift werd de focus gelegd op het verbeteren van huidige diagnostische methoden die toegepast worden ter herkenning van bacteriële en fungale ziekteverwekkers in patiëntstalen zoals bloed en urine. De polymerase kettingreactie (PCR) werd gebruikt als moleculaire techniek voor de detectie en identificatie van klinisch relevante bacteriën en schimmels uit verschillende patiëntmaterialen waaronder positieve bloedkweken. Het implementeren van dergelijke nieuwe testen maakt een snelle analyse (binnen één werkdag) mogelijk, dit in tegenstelling tot conventionele kweekgebaseerde methoden.

Trefwoorden:

diagnose infectieziekten, polymerase kettingreactie

“Propositional knowledge for conceptual understanding of statistics”

De toepassingen van statistiek in dagelijkse en professionele context zijn legio, maar er zijn nog meer voorbeelden van foutieve toepassingen van de statistiek in dergelijke context. Gezien de belangrijke rol die statistiek speelt in onderzoek, politiek, beleid et cetera is het van groot belang dat studenten en professionals een goed begrip van de statistiek ontwikkelen. Dit vereist een gestructureerde en gefaseerde aanpak. Kenmerkend voor die aanpak is een afnemende mate van sturing door de docent in opeenvolgende fasen, terwijl de mogelijkheid tot het krijgen van feedback op leeruitkomsten blijft bestaan.

Trefwoorden:

statistiek, toepassing, leren

“Paternal impact on genetic integrity in newborns”

De kwaliteit van het DNA in sperma van potentiële vaders staat voortdurend onder druk door blootstelling aan een grote verscheidenheid aan schadelijk stoffen. Dit kan er toe leiden dat DNA schade wordt overgedragen aan het nageslacht met langdurige gevolgen voor de gezondheid. In het onderzoek beschreven in dit proefschrift is aangetoond dat een levensstijl met slechte gewoontes, zoals roken, inderdaad een schadelijk effect heeft op het DNA in het sperma. Nog belangrijker is dat er vervolgens een indicatie gevonden is voor overerfelijke effecten van deze schade in de nakomelingen.

Trefwoorden:

DNA, sperma, gezondheid

“Strong Organisations in Weak States; Atypical Public Sector Performance in Dysfunctional Environments”

“Understanding regulation of gene transcription through epigenomics and cistromics. Unfolding ones and zeros into (un)folding chromatin”

Moderne meettechnologie zoals microarray en sequencing technologie, heeft geresulteerd in een explosie van informatie in biomedisch onderzoek. De grote uitdaging voor een bioinformaticus is om computerprocedures te ontwikkelen om uit deze soep van enen en nullen, biologie te destilleren.

In dit proefschrift is bioinformatica “gekruist” met epigenetica, het vakgebied dat zich bezighoudt met de vorm, niet de inhoud, van het erfelijk materiaal dat wij bij ons dragen, en de invloed die deze vorm heeft op de manier waarop het erfelijk materiaal tot uiting komt. De resultaten hebben onder meer geleid tot nieuwe analysemethoden en bijgedragen aan nieuwe therapeutische inzichten in de strijd tegen kanker.

Trefwoorden:

bioinformatica, epigenetica, microarray en sequencing technologie

“Surgery in metastatic breast cancer”

Ten tijde van de diagnose heeft ongeveer 5% van de patiënten met borstkanker uitzaaiingen elders in het lichaam. Dit wordt aangeduid als primair gemetastaseerd mammacarcinoom. Momenteel ondergaat het merendeel van deze patiënten geen borstoperatie. Gedurende de laatste 10 jaar zijn er verschillende observationele studies gepubliceerd waarin het verwijderen van de borsttumor geassocieerd leek te zijn met een overlevingsvoordeel. Dit is meer in detail bestudeerd en bevestigd in dit proefschrift. Daarnaast is het mogelijke voordeel van een chirurgische behandeling van de uitzaaiingen bij patiënten die deze later ontwikkelden bestudeerd, in het bijzonder van lever- en longmetastasen.

Trefwoorden:

Borstkanker, Uitzaaiingen, Chirurgie

“De doorwerking van algemene rechtsbeginselen in de BTW (als uitgelegd door het Hof van Justitie EU)”

Het onderzoek richt zich op de toepassing van de algemene rechtsbeginselen (gelijkheidsbeginsel, evenredigheidsbeginsel rechtszekerheidsbeginsel) in de BTW-jurisprudentie van het Hof van Justitie EU. Aan de orde komen leerstukken die in de jurisprudentie zijn ontwikkeld en waar de overheid zich aan dient te houden. Verder komt de werking van de algemene rechtsbeginselen als ‘interpretatiebeginsel’ aan bod op het hele veld van het materiële belastingrecht, zoals dit een plaats heeft gekregen in de BTW-richtlijn (wie en wat is belast en waarover, etc.). Er blijkt een relatie te bestaan tussen de algemene rechtsbeginselen en het rechtskarakter van de BTW.

Trefwoorden:

BTW, algemene rechtsbeginselen

“Kanker in context”

“Clinical and therapeutic aspects of Cerebral Palsy”

“Talking to Chromatin. Polycomb function in gene environment interactions”

Een cel gebruikt epigenetische regelmechanismen om erfelijke eigenschappen, dwz genen, te activeren of uit te schakelen. Epigenetische regulatoren behorende tot de Polycomb groep eiwit complexen zijn belangrijk tijdens normale ontwikkeling en fysiologische regulering, maar zijn eveneens betrokken bij het ontstaan van kanker. Over de exacte manier waarop de Polycomb functie wordt aangestuurd door de omgeving van een cel is nog maar weinig bekend.

In dit proefschrift laten we zien dat de Polycomb-functie dynamisch wordt gereguleerd door omgevingsfactoren (zoals groeifactoren, celstress en zuurstof) en dat leidt weer tot een veranderd gebruik van genen. Deze bevindingen zijn zeer relevant voor een beter begrip van normale ontwikkeling en stamcelbiologie en bieden tevens aanknopingspunten voor het ontwikkelen van selectieve therapieën tegen kanker en toepassingen in de regeneratieve geneeskunde.

Trefwoorden:

epigenetische regulatoren, Polycomb, erfelijke eigenschappen, omgevingsfactoren

“Magnetic Resonance Imaging for Evaluation of Gastric Motor Function”

“Ceramide transporters in neuroinflammation and neurodegenerative diseases”

“Treatment adherence in hypertension. Methodological aspects and new strategies”

“A ray of light. Evaluating the feasibility and effectiveness of routine psychosocial screening in cancer patients receiving radiotherapy”

Ongeveer één op de drie kankerpatiënten ervaart psychosociale problemen, zoals gevoelens van angst en depressie. Het gebruik van screeningsinstrumenten kan nuttig zijn bij het identificeren van psychosociale problemen. Het onderzoek richtte zich op de effecten van het gebruik van de Nederlandse Screening Inventory of Psychosocial Problems (SIPP) voor het identificeren van psychosociale problemen bij kankerpatiënten die een radiotherapeutische behandeling kregen. Het onderzoek toont aan dat het gebruik van een screeningsinstrument op zichzelf onvoldoende is. Door het gebruik van de SIPP was het aantal verwezen patiënten naar psychosociale hulpverleners niet toegenomen en de communicatie tussen patiënt en radiotherapeut was niet verbeterd. Echter, de resultaten laten wel zien dat patiënten in een vroeger stadium naar een maatschappelijk werker werden verwezen en dit lijkt een gunstig effect te hebben op enkele gezondheidsgerelateerde uitkomsten. Het leveren van succesvolle psychosociale zorg binnen de radiotherapeutische instellingen is complex en vergt een multidisciplinaire aanpak.

Trefwoorden:

psychosociale screening, screeningsinstrument, psychosociale zorg, kankerpatiënten en radiotherapie

“Innoveren om beter te leren”

“Does Assessment Drive Students’ Learning? Clinical Context Assessment and Students’ Approaches to Learning”

Het doel van dit onderzoek is te begrijpen hoe studenten reageren op summatieve of formatieve beoordelingen binnen een klinische omgeving en de factoren te onderzoeken die  studenten aanzetten tot een grondige aanpak van leren. Hieronder valt kennisintegratie, het schrijven van samenvattingen, zelftests, het oplossen van klinische problemen en veilig patiëntmanagement. De conclusie is dat verschillende intrinsieke en extrinsieke beoordelingsfactoren het leren en de leeraanpak van studenten beïnvloeden. Veel van deze factoren zijn theoretisch al voorgesteld, maar weinig factoren zijn echt onderzocht.

Trefwoorden:

leren, assessment, leerstrategieën, klinische training

“Part-Time Employment and Human Capital Development”

Het doel van dit proefschrift is het analyseren van de relatie tussen deeltijdwerk en de ontwikkeling van menselijk kapitaal op drie niveaus: werknemers, bedrijven en kinderen. Deeltijders blijken vaak minder training te volgen omdat werkgevers minder bereid zijn in hen te investeren. Dit patroon geldt vooral voor laagopgeleiden en voor hen leidt deeltijdwerk dan ook vaker tot een lager uurloon. Bedrijven in de dienstensector blijken juist van deeltijdwerk te profiteren. De bedrijfsproductiviteit lijkt hoger te zijn door een efficiënte inzet van deeltijdpersoneel. Ook voor de cognitieve ontwikkeling van kleuters lijkt deeltijdwerk onder moeders geen nadelen te hebben.

Trefwoorden:

deeltijdwerk, menselijk kapitaal

“Social Citizenschip Rights – Inequality and Exclusion”

Dit onderzoek gaat over de rechten van sociaal burgerschap en bestudeert de omstandigheden die ongelijkheid en de sociale uitsluiting kunnen verklaren van groepen migranten/vluchtelingen die nieuw aankomen in een gastland door te kijken naar het sociaal beleid tegenover deze groepen. Zo zijn Palestijnse vluchtelingen in Jordanië onderzocht en de is er een analyse gemaakt van de impact van beleid naar aanleiding van hun binnenkomst. Dit onderzoek verbindt de concepten van stratificatie, ongelijkheid, uitsluiting en burgerschap en past deze toe in niet-Westerse en geïndustrialiseerde samenlevingen, maar maakt wel gebruik van de kennis die bij het bestuderen van deze samenlevingen is vergaard. Voor wat betreft de Palestijnse vluchtelingen in Jordanië geven de resultaten aan dat de groepen die geen nationaliteit kregen en de groepen die leefden in vluchtelingenkampen, er veel slechter aan toe zijn dan iedere andere groep in die samenleving.

Trefwoorden:

sociaal burgerschap, ongelijkheid, sociale uitsluiting

“Patient and visitor violence in general hospitals”

Het gebruik van geweld door patiënten en bezoekers in algemene ziekenhuizen is een onderschat probleem. Deze dissertatie onderzoekt hoe vaak geweld op de werkplek voorkomt en welke factoren een rol spelen. Meer dan de helft van de aan het onderzoek deelnemende 2495 zorgverleners kwam in het afgelopen jaar in aanraking met geweld door patiënten en bezoekers. Risicofactoren zijn gerelateerd aan de persoonlijke karaktereigenschappen van de betrokkenen, de interactie en de situatie. Artsen ervoeren minder geweld dan andere zorgverleners. Jonge of onervaren medewerkers in eerste-hulp-settings kwamen er vaker mee in aanraking. In 15% van de gevallen kwam het tot lichamelijke verwondingen. Verbaal geweld was emotioneel aangrijpend voor bijna alle deelnemers, maar het meest voor hen die lichamelijk geweld hadden ervaren. De onderzoeksresultaten toonden aan dat streng institutioneel beleid en procedures tegen geweld door patiënten en bezoekers belangrijk zijn voor het verhogen van het veiligheidsgevoel van de medewerkers en voor het terugdringen van geweld door patiënten en bezoekers. Gerichte training voor specifieke groepen medewerkers, werkplekken en interdisciplinair teamwork kunnen ook tot verbetering leiden.

Trefwoorden:

geweld door patiënten en bezoekers, algemene ziekenhuizen