Wetenschapsagenda december 2009

“The regulation of protein synthesis by mTOR signaling: a potential target for cancer treatment?”

De ontwikkeling van kanker gaat vaak gepaard met verhoogde activiteit van enzymactivator mTOR, met toegenomen celdeling (woekering) en overleving van tumorcellen tot gevolg.

Dit proefschrift beschrijft de regulering van de eiwitsynthese door mTOR bij zuurstoftekort, een conditie die vaak voorkomt bij tumoren. Het onderzoek toont aan dat het blokkeren van mTOR-activiteit met het medicijn rapamycine de tumorgroei remt, maar dat de hoeveelheid hypoxisch tumorweefsel toeneemt. Deze ongewenste bijwerking van het medicijn kan ertoe leiden dat tumoren agressiever worden en resistent tegen conventionele behandelingsmethoden.

Trefwoorden:

kanker, mTOR, hypoxie, rapamycine

“Respiratory tract infections in general practice – enhanced communication skills and C-reactive protein testing to optimize management”

Veel Nederlanders komen jaarlijks bij hun huisarts met ernstige hoestklachten die de dagelijkse bezigheden kunnen beperken. Antibiotica werken meestal niet bij hoestklachten die veroorzaakt worden door luchtweginfecties. Toch worden ze veel voorgeschreven en gebruikt.

In dit proefschrift werden de behandelingsmethoden onderzocht bij 659 patiënten van 70 huisartsen met als doel het antibioticagebruik voor hoestklachten adequater te maken. Wanneer huisartsen gebruik maakten van een sneltest om ernstige infecties uit te sluiten (de zogenoemde C-reactief proteïne test uit één druppel bloed) of hun patiënten na een training in communicatieve vaardigheden de nodige uitleg gaven, schreven ze aanmerkelijk minder antibiotica voor, terwijl de patiënten net zo snel herstelden

(financiering: ZonMW)

Trefwoorden:

luchtweginfecties, hoest, antibiotica, huisartsgeneeskunde, alledaagse klachten

“The realities of life for people with severe and profound intellectual disabilities and mental health problems”

Faculty of Health, Medicine and Life Sciences.

“The role of haptoglobin phenotype and 24-hour blood pressure characteristics in cerebral small vessel disease”

“Exercise training in cancer survivors”

Eind jaren negentig werd rust gezien als de beste aanpak voor patiënten die herstelden na een behandeling voor kanker.

In haar proefschrift toont Ingrid De Backer aan dat juist een intensief trainingsprogramma de lichamelijke conditie en kwaliteit van leven bij deze patiënten sterk verbetert. Zulke trainingsprogramma’s moeten individueel aangestuurd worden door middel van betrouwbare en valide inspanningstesten. Een hoog intensief kracht- en interval trainingsprogramma blijkt voor vrijwel alle patiënten mogelijk, mits zij goed begeleid worden. Het resultaat is een substantiële verbetering in spierkracht, conditie, vermoeidheid en kwaliteit van leven. Deze positieve effecten blijven tot een jaar na afloop van het trainingsprogramma behouden. In vergelijking met een groep patiënten die geen training kregen, was er circa anderhalf jaar na behandeling een verschil in spierkracht van circa 65%. Een aanzienlijk gedeelte (20%) van kwaliteit van leven van kankerpatiënten kan tenslotte verklaard worden door fysieke variabelen waaronder spierkracht en duurconditie.

“WIRED for learning. How computers can support interaction in small Group learning in higher education”

“The Tension between Rules Regulating the (Liberal) Professions and EC Competition Law – Reason and Passion in discussing professional regulation in EC competition law”

Dit proefschrift behandelt de klassieke vrije beroepen, d.w.z. de juridische, medische, technische en accountant beroepen. Ondanks dat de modus operandi van de vrije beroepen de toegang ertoe en de uitoefening ervan beperkt, worden deze beroepen traditioneel beschouwd als zijnde in het algemene belang omdat zij – naast hun economische belang – een publieke rol aannemen.

In dit proefschrift wordt gekeken naar het maatschappelijke belang om een effectief systeem te hebben voor bijvoorbeeld de gezondheidszorg en de rechtsbedeling, en houdt deze tegen het licht van het Europees mededingingsrecht met zijn waarborgen voor het functioneren van de rechtstaat.

Trefwoorden:

vrije beroepen, mededingingsrecht

“Knowledge, Learning, and Teaching: Studies on the application of constructivist principles in higher education”

“The interstitial cells of the urinary bladder”

“Why stress causes psychosis and psychosis causes stress”

Stress speelt een belangrijke rol bij het ontstaan van een psychose.

In dit proefschrift worden de onderliggende mechanismen van deze stressgevoeligheid onderzocht. Zo blijkt dat trauma in de kindertijd leidt tot grotere stressgevoeligheid als men volwassen is, wat weer een risico is voor het ontstaan van psychose. Ook blijken mensen met een kwetsbaarheid voor psychose afwijkingen te vertonen in het stresshormoon cortisol. Daarnaast veroorzaken psychotische symptomen zelf ook stress waar patiënten niet altijd goed mee kunnen omgaan. Op basis van deze resultaten lijkt het belangrijk om de behandeling van psychose meer af te stemmen op deze onderliggende stressgevoeligheid.

Trefwoorden:

psychose, stress, stressgevoeligheid, trauma, cortisol, coping

“Evaluation of the Primary Mouse Hepatocyte Model for the Prediction of Genotoxicity”

“New approaches for immune modulation in Myasthenia Gravis”

“Biomechanical Analysis for Abodominal Aortic Aneurysm Risk Stratification”

De aorta is de grootste lichaamsslagader. Door ontstekingen en verzwakking van de aortawand kan een verwijding in de aorta optreden, een zogenaamd aneurysma. Aneurysma’s komen het meest voor in de abdominale aorta, ter hoogte van de navel (we spreken dan van een AAA). Ongeveer 4% van de mannen boven 55 jaar heeft een AAA, bij vrouwen is dit 1%.  AAA’s  worden steeds wijder en het risico op het scheuren van de aortawand neemt ook toe. Of de wand zal scheuren is niet alleen afhankelijk van de maximale diameter, zoals in de huidige diagnosestelling wordt aangenomen. Een betere risico voorspelling kan worden gedaan door de wandspanning te berekenen. In dit proefschrift zijn deze berekeningen geoptimaliseerd en gestandaardiseerd voor toekomstige diagnosestellingen.

“Quality of life and criminal recidivism in forensic outpatients with personality disorders. A good live approach”

In de behandeling van patiënten met een persoonlijkheidsstoornis die een delict hebben gepleegd ligt de nadruk op het terugdringen van de kans op delictherhaling. Tot recent was er nauwelijks aandacht voor risicofactoren die beschermend kunnen werken.

Dit proefschrift richt zich op de mogelijk protectieve werking van een aantal factoren, namelijk de levensomstandigheden van de patiënt en de mate van tevredenheid daarover, samengevat in het concept: kwaliteit van leven. De resultaten laten zien dat deelname aan sociale instituties, en met name georganiseerde vrijetijdsbesteding, protectief kan werken. Daarnaast bleek tevredenheid met diverse domeinen en in het algemeen en hoe iemand in het leven staat beschermend te werken voor delictgedrag. Kwaliteit van leven is een onderwerp wat aandacht verdient in de behandeling van forensische patiënten, met als doel het verkleinen van de kans op delictherhaling.

Trefwoorden:

forensische psychiatrie, kwaliteit van leven, protectieve factoren.

“Use of tacrolimus in Chinese renal transplant recipients”

“Dietary Determinants of Obesity”

In deze dissertatie wordt de samenhang bestudeerd tussen de glycemische index van voedingsmiddelen (GI), de glycemische lading (GL), de energiedichtheid (ED) en vezelinname, en de verandering van lichaamsgewicht en buikomvang. Hiervoor werd gebruik gemaakt van gegevens uit een brede cohortstudie met deelnemers uit vijf Europese landen. We ontdekten een gunstig effect van een laag GI, vezelrijk, laag ED dieet op het voorkomen van gewichtstoename en vergroting van de buikomvang, ook al was het effect klein. Daarnaast observeerden we aanzienlijke interactie tussen GI voedingsmiddelen en een genetische variant. Onze resultaten suggereren dat het zinvol kan zijn een laag ED, vezelrijk en laag GI dieet te volgen voor de preventie van (buik)overgewicht.

Trefwoorden:

obesitas, dieet, glycemische index, glycemische lading, energiedichtheid

“Mechanisms of Vasidilation in early pregnancy. Studies in instrumented consciousrats and isolated rat arteries”.

“A molecular basis for the loss of muscle oxidative phenotype: Implications for COPD”

Chronisch obstructieve longziekte (COPD), geassocieerd met jarenlang rookgedrag wordt, naast een verlies aan longfunctie, gekenmerkt door afwijkingen in het metabolisme van de beenspieren waardoor de spieren sneller verzuren. Hierdoor raakt de patiënt snel vermoeid en wordt hij beperkt in zijn dagelijks functioneren.

Dit proefschrift toont aan dat belangrijke regulatoren van spiermetabolisme verminderd aanwezig zijn in de beenspieren van COPD patiënten. Deze verlaging van de eiwitinhoud is omgekeerd gerelateerd aan de hoeveelheid ontstekingstoffen in het bloed. Daarnaast tonen we aan dat ontstekingen in de spier rechtstreeks betrokken kunnen zijn bij afwijkingen in het spiermetabolisme. Dit opent nieuwe perspectieven voor het gebruik van ontstekingsremmende stoffen in behandeling van deze afwijkingen.

Trefwoorden:

COPD, spiermetabolisme, ontsteking

“Toddling ‘long the River Meuse. Integrated Assessment and participatory Agent Based Modelling to support River Management”

“Role of Neutrophils in Pulmonary DNA damage and repair”

Chronische longontsteking is een belangrijke risicofactor voor de ontwikkeling van longkanker. In dit proefschrift is de infiltratie van neutrofielen in de luchtwegen onderzocht als een mogelijk kankerbevorderend mechanisme van ontsteking. Neutrofielen vormen een grote bron van zuurstofradicalen (RZS) in de ontstoken long. Het vrijkomen van deze RZS verhoogt de beschadiging van het genetisch materiaal (DNA) in de long en verhindert het herstel ervan. Door de remming van het DNA-herstel kan de DNA-schade verankeren en aldus de aanzet geven tot kanker. Uiteraard zijn deze bevindingen ook van belang voor andere organen waarin de ontwikkeling van kanker wordt geassocieerd met een vooraf bestaande ontsteking.

Trefwoorden:

longkanker, neutrofielen, zuurstofradicalen, DNA

“Monotonicity and Bayes-Nash Implementation”

“A wavelet approach to cardiac signal processing for low-power hardware applications”

Het aantal sterfgevallen door hartaandoeningen is onder andere teruggebracht door implanteerbare apparaten zoals pacemakers. Hoe beter we de pacemaker kunnen laten weten wat er in het hart gebeurt, hoe beter ze hun werk kunnen doen. Door het gebruik van zogenaamde wavelets worden gemeten hartsignalen op een andere manier weergegeven zodat ze kunnen worden gefilterd en specifieke eigenschappen van het hart laten zien, bijvoorbeeld de hartslag.

Het proefschrift beschrijft een ontwerpprocedure voor wavelets gekoppeld aan een bepaalde taak. Ook wordt beschreven hoe deze wavelets in analoge chips kunnen worden ingebouwd, waardoor ze weinig stroom verbruiken en ze geschikt zijn voor gebruik in implanteerbare apparaten.

Trefwoorden:

hart, signaalverwerking, analoog , wavelet, wavelet ontwerp, ECG, L2 benadering, analoog

“Cerebral microembolic signals in cardiac interventions”

De hoeveelheid micro-embolieën in de hersenen is een aanwijzing voor mogelijke neurologische complicaties. Een vergelijking in de hoeveelheid cerebrale micro-embolieën laat zien dat er bij een minimaal invasieve chirurgische ingreep voor hartritmestoornissen (pulmonaal venen ablatie (PVI)) minder kans op postoperatieve neurologische complicaties is dan bij de standaard cardiologische therapie. Bij de cardiologische therapie, waarbij een katheter in het hart wordt gebracht, is de hoeveelheid cerebrale micro-embolieën afhankelijk van welke katheter gebruikt wordt. Tijdens een open-hart operatie is de vorming van  micro-embolieën onvermijdbaar. Een nieuwe technologie kan voorkomen dat ze in de hersenvaten terechtkomen. Door een ultrageluid transducer op de aorta te plaatsen tijdens de open-hartoperatie, kunnen onder uitzending van ultrageluid micro-embolieën worden afgebogen richting de aorta descendens.

Trefwoorden:

cerebrale micro-embolieën, hartritmestoornissen, neurologische complicaties

“Hormone-induced changes in the coagulation system”

Hormonale veranderingen tijdens zwangerschap en door gebruik van anticonceptiemiddelen zijn risicofactoren voor veneuze trombose.

In deze dissertatie werden de effecten van orale anticonceptiemiddelen op coagulatie vergeleken met die van hormonale anticonceptiemiddelen die op een andere manier worden ingenomen (transdermaal, vaginaal, intra-uterien). Ook werden de onderliggende mechanismen van de door hormonen veroorzaakte protrombotische veranderingen in een muismodel bestudeerd. De resultaten van het onderzoek laten zien dat het door hormonen veroorzaakte risico van veneuze trombose gedeeltelijk kan worden verklaard door een afname van de plasmawaarden van natuurlijke anticoagulanten: ‘tissue factor pathway inhibitor’ (TFPI) en proteïne S. Beter inzicht in de door hormonen veroorzaakte veranderingen in coagulatie kunnen bijdragen aan het verminderen van het aantal gevallen van trombose tijdens hormonale anticonceptie of zwangerschap.

Trefwoorden:

hormonale anticonceptie, veneuze trombose, coagulatiesysteem

“VEGFR-1 function and dysfunction in monocytes”

Monocyten zijn witte bloedcellen die betrokken zijn bij wondgenezing en de groei van bloedvaten. Monocyten migreren naar de locatie waar nieuwe bloedvaten worden gevormd omdat zij worden aangetrokken door de groeifactoren VEGF-A and PlGF (via stimulatie van VEGF receptor-1). Deze ‘chemotactische’ respons is verzwakt bij diabetespatiënten.

In dit proefschrift is de monocyt-migratie bestudeerd op moleculair niveau en onderzocht hoe dit proces verstoord is bij diabetici. In dit onderzoek zijn aanwijzingen gevonden dat de verzwakte chemotactische respons wordt veroorzaakt door een verhoogde RAGE-expressie en verhoogde oxidatieve stress, die leidt tot de desensitisatie van de VEGFR-1 responsen. Deze bevindingen kunnen beschouwd worden als nieuw moleculair concept voor diabetes-gerelateerde cellulaire dysfunctie.

Trefwoorden:

monocyten, diabetes

“Gait and balance characteristics in patients with diabetes type 2. Evalaution and treatment efficacy”

De Wereldgezondheidsorganisatie beschouwt type 2 diabetes als een internationale epidemie.

Dit promotieonderzoek toont aan dat het loopvermogen van diabetici afneemt en het valrisico toeneemt in een vroeg stadium van de ziekte. Daarnaast werd het effect van een specifieke training (fysiotherapeutische groepstraining met o.a. loop- en evenwichtoefeningen met functiegerichte versterking) gemeten op het lopen en het evenwicht van patiënten. De specifieke training kon de loopsnelheid en het evenwicht van diabetische patiënten verbeteren en de spiersterkte en gewrichtsmobiliteit doen toenemen. Er is meer onderzoek nodig naar de invloed van deze verbeteringen op het aantal gerapporteerde valincidenten, het niveau van fysieke activiteit van de patiënten en de levenskwaliteit.

“Epidemiological studies into prodromes and risk factors for cognitive decline and dementia”

“Doing Artworks”

De laatste decennia hebben veel musea installatiekunstwerken aangekocht. Eenmaal in het museum worden conservatoren en restauratoren geconfronteerd met verouderde technologieën, vergankelijke materialen en andere problemen betreffende het beheer en behoud van deze kunstwerken. Installatiekunst daagt traditionele museumpraktijken van verzamelen en conserveren uit. Hoe gaan musea om met deze uitdagingen en wat is hierin de rol van conserveringstheorie en -ethiek?

Dit proefschrift bestudeert, aan de hand van verschillende casestudies in Europese musea, hoe concepten als authenticiteit en kunstenaarsintentie vorm krijgen in de dagelijkse museumpraktijk. Het onderzoek laat bovendien zien dat werkzaamheden achter de schermen van grote invloed zijn op het kunstwerk en betoogt dat het gangbare onderscheid tussen wat achter de schermen gebeurt (conserveringactiviteiten) en wat voor de schermen gepresenteerd wordt (het tentoongestelde kunstwerk), in het geval van installatiekunst, niet meer eenduidig van elkaar gescheiden kan worden.

Trefwoorden:

hedendaagse kunst, conservering en restauratie, musea, cultureel erfgoed

“Lumbar extensor training in low back pain management”

“A dynamic Model of the Qnset of Clinical Psychosis from an Epidemiological Perspective”

Hoewel psychose vaak wordt beschouwd als een zeldzaam verschijnsel dat ver af staat van normale menselijke ervaringen, blijken psychotische ervaringen ook in lichtere mate voor te komen bij circa tien procent van de algemene populatie.

In dit proefschrift wordt in een grote steekproef van adolescenten en jong-volwassenen onderzocht welke processen een rol spelen bij de overgang van lichte psychotische ervaringen naar een klinische psychotische stoornis. Gewoonlijk zijn de subklinische psychotische ervaringen van voorbijgaande aard. Onder invloed van stressgerelateerde omgevingsfactoren kunnen deze ervaringen echter blijven bestaan en evolueren tot een klinische, psychotische stoornis.

Op basis van deze resultaten is een dynamisch model ontwikkeld dat beschrijft hoe individuele kwetsbaarheid, omgevingsfactoren en emotionele ontregeling interacteren in de overgang van lichte psychotische ervaringen naar psychotische stoornis.

Trefwoorden:

psychose, emotionele ontregeling, adolescenten

“Modulation and Adaption in the Normal and Obstructed Urinary Bladder”

Patiënten met een Overactieve Blaas (OAB) syndroom hebben last van onbedwingbare aandrang tot plassen, incontinentie en veelvuldig plassen. In Nederland heeft 12% te maken met het OAB syndroom. Het komt onder andere voor bij mannen met een vergrote prostaat. In dit proefschrift worden blaasafwijkingen besproken als gevolg van een vernauwing van de cavia plasbuis, een simulatiemodel voor vergroting van de prostaat. Onze hypothese is dat een verhoogde blaasspier activiteit gevoelszenuwen in de blaaswand prikkelt waardoor plasklachten kunnen ontstaan. Er werd speciaal gekeken naar de rol die interstitiële cellen, prostaglandines en oxidatieve stress hierbij spelen. Een beter begrip van veranderingen in de blaaswand draagt bij aan effectievere behandelingsmogelijkheden voor patiënten met overactieve plasklachten.

Trefwoorden:

blaas, obstructie, incontinentie.

“Embryological and surgical aspects of the tethered cord”

In geval van een gekluisterd ruggenmerg (tethered cord) is het ruggenmerg door een ontwikkelingsstoornis, die altijd onderdeel uitmaakt van het spina bifida spectrum, op een bepaald punt gefixeerd in het wervelkanaal. In veel gevallen leidt dit tot neurologische uitval.

Dit proefschrift beschrijft de neurochirurgische behandeling van een aantal zeldzame aangeboren afwijkingen van het centraal zenuwstelsel, geassocieerd met een tethered cord. Hierbij ligt de nadruk op de embryologische ontstaanswijze, de klinische en radiologische diagnostiek en de neurochirurgische behandeling. De nieuwe inzichten in de embryologische ontwikkeling en gedetailleerde beschrijvingen van de chirurgische anatomie, vormen een leidraad voor de behandeling van patiënten met deze zeldzame afwijkingen. Enkele van deze nieuwe inzichten zijn recent in een internationaal leerboek kinderneurochirurgie overgenomen.

Trefwoorden:

spina bifida, tethered cord, neurochirurgie, embryologie

“On Regional Differences in Sick Leave. The role of work, individual and health characteristics and socio-cultural environment”

Dit proefschrift concludeert dat – naast ziekte of soort werk – regiogebonden sociaal-culturele factoren ziekteverzuim beïnvloeden. Wanneer men op nationaal niveau ziekteverzuim in bepaalde regio’s wil terugdringen, moet rekening worden gehouden met regionale sociaal-culturele verschillen, die ertoe kunnen leiden dat uit de literatuur bekende verzuimdeterminanten per regio een verschillend effect kunnen hebben, in dit onderzoek is dat bijvoorbeeld de verzuimdeterminant autonomie op de werkplek. Onder andere (inter)nationaal opererende bedrijven en Arbodiensten zullen zich hiervan bewust moeten zijn. In de stellingen bij het proefschrift wordt onder meer ingegaan op het gemis aan een wettelijke regeling voor de beoordeling van aanvragen in het domein ‘zorg en welzijn’ (AWBZ en Wmo), waardoor de kwaliteit van de uitvoering van deze wetten onder druk staat.

Trefwoorden:

ziekteverzuim, regiogebonden

“More bang for your Buck. The effects of consumer experience, multiple brand association types, and brand alliance form on the perceived value of education”