Natuurlijk zijn er allerlei inhoudelijke argumenten te geven die rechtvaardigen waarom het onderwijs in de psychologie in het Engels kan, mag en misschien wel moet. Daar maakt Verbrugge wat denkfouten. Maar belangrijker: dit debat gaat helemaal niet over de inhoud en kwaliteit van ons universitaire onderwijs. Dit debat maakt deel uit van de rechtspopulistische strijd van volksnationalist Ad Verbrugge. De kwestie beperkt zich niet tot Maastricht en ook niet tot de psychologie, niet eens tot het onderwijs. Het gaat hier over de ‘bescherming’ van onze natie en over het weren van buitenlanders en andere culturen, onder het mom van beter onderwijs, want wie kan er tegen beter onderwijs zijn. Iedereen wil beter onderwijs. Maar voordat we dit verhulde volksnationalisme onder de loep nemen, zal ik enige duidelijkheid scheppen over wat psychologie nu eigenlijk is en waarom psychologie heel goed in het Engels onderwezen kan worden.

Jammer voor Verbrugge, maar er bestaat helemaal geen Nederlandse psychologie. Veel psychologische ontdekkingen komen uit het buitenland en psychologische kennis houdt niet op aan de grens: gedragswetten en hersenen werken niet anders in Nederland, Duitsland, Rusland, Australie, of welk land dan ook. Natuurlijk hebben cultuurverschillen invloed op wat mensen denken en voelen en hoe ze zich gedragen, maar ook die invloeden zijn onderhevig aan algemene wetmatigheden. Een treffend voorbeeld is het volksnationalisme; of zich dat nu tussen Duitse, Amerikaanse of Nederlandse oren en grenzen afspeelt, het uit zich in vergelijkbaar gedrag, en de effecten zijn overal even desastreus.

Het is ook duidelijk dat de intellectueel Verbrugge niet zo goed weet wat de discipline psychologie inhoudt. Psychologen bestuderen gedrag van mensen in de breedste zin des woords. Gedrag hangt samen met de manier waarop informatie verwerkt wordt (cognitieve processen) en ook emoties zijn met gedrag en informatieverwerking vervlochten. Psychologen proberen gedrag van individuen en groepen te verklaren en te voorspellen. Dat gaat ze best goed af. Ze houden zich met van alles en nog wat bezig: hersenonderzoek, waarnemen, geheugen, taal, persoonlijkheid, de ontwikkeling van mensen gedurende de hele levensloop, beleidsbeslissingen, sociale processen, gedragsverandering, prestaties, leerprocessen, de samenhang tussen lichaam en geest, psychische problemen, emoties en nog veel meer. Dit is meer dan belangrijk, want veel buitenstaanders, waaronder dus ook Verbrugge, denken bij psychologie aan een studie die exclusief hulpverleners opleidt. Zij denken dat alle studenten psychologie worden opgeleid tot ‘klinisch psychologen’ die mensen met psychische problemen behandelen. In werkelijkheid wordt slechts een kleine fractie van alle studenten psychologie hulpverlener. Aan de Maastrichtse psychologie faculteit bestaat er niet eens de mogelijkheid om in de klinische psychologie af te studeren, terwijl Verbrugge denkt dat alle Maastrichtse psychologiestudenten in de toekomst mensen gaan behandelen en daarom fatsoenlijk Nederlands moeten (leren) praten. Weer een faliekante misser.

Dat ons vak internationaal is, wordt pas echt duidelijk als we gaan lezen. Wie over psychologie wil lezen, komt wel eens een Nederlandstalig boek tegen, maar dat is dan óf een vertaling uit het Engels, óf een onwetenschappelijk verhaal van een pseudopsycholoog, óf populaire wetenschap geschreven door een Nederlandse psycholoog want we vinden het ook belangrijk om onze kennis naar het grote publiek te vertalen. Leuk voor de leek, maar van weinig belang voor de academische psychologie. Wetenschappelijke ontwikkelingen in de psychologie worden in het Engels gepubliceerd, in wetenschappelijke tijdschriften, en juist die artikelen worden gelezen door onze studenten. Psychologie kun je dus maar beter niet gaan studeren als je van Engels geen kaas gegeten hebt: alle wetenschappelijke literatuur is sinds jaar en dag geschreven in het Engels. Gelukkig spreken de meeste jonge Nederlanders tegenwoordig uitstekend Engels. Vaak genoten onze studenten al tweetalig onderwijs op de middelbare school en vrijwel alles op telefoon, tablet en computer doet de jeugd in het Engels. Heel handig in de huidige globaliserende wereld.

In Maastricht kiest ongeveer 40% van de Nederlandse psychologen in spe vrijwillig voor de Engelstalige variant van onze Maastrichtse psychologie bachelor (zij kunnen ook voor Nederlands kiezen). Onze studenten zijn zeer tevreden over het Engels van hun docenten, zo blijkt uit evaluaties, en een steekproef van ons talencentrum laat zien dat 95% van onze Nederlandse docenten Engels op Common European Framework of Reference C1 niveau beheerst. Dat is heel behoorlijk. Niet alleen ons onderwijs, ook ons onderzoek gebeurt veelal in het Engels. Tijdens onderzoeksbesprekingen praten we meestal Engels, want er zijn altijd wel buitenlandse gastonderzoekers op de werkvloer aanwezig en: vrijwel de helft van onze wetenschappelijke staf is internationaal. Waarom willen al die buitenlandse toppers eigenlijk zo graag in Nederland komen werken (en hier belasting betalen)? De belangrijkste reden is dat ons onderzoek, net als ons onderwijs, internationaal een uitstekende reputatie heeft. Het Nederlandse psychologische onderzoek staat derde op de wereldranglijst; alleen Amerika en Engeland gaan Nederland voor. Die reputatie trekt toppers uit het buitenland aan waardoor ons onderwijs en onderzoek nog beter worden. Wie denkt dat wetenschapscommunicatie, en dus onderwijs en onderzoek, ophoudt bij de grenzen van een land, die heeft toch al enige tijd onder een steen gelegen. Brons winnen we heus niet met “Nederlandse psychologie” hoor, wat dat dan ook mag zijn.

Het zal inmiddels wel duidelijk zijn dat Engels voor het moderne universitaire onderwijs en onze toekomstige academici buitengewoon heilzaam en onontbeerlijk is. Maar, zoals gezegd, deze discussie gaat helemaal niet over beter onderwijs. Verbrugge, die sympathiseert met Baudet en diens Forum voor Democratie, is tegen de Europese Unie, tegen migranten en tegen een multiculturele samenleving. Verbrugge vecht voor behoud van een eigen Hollandse ‘cultuurgemeenschap’.

Een van de bekendste psychologsche wetensaardigheden is dat mensen zien wat ze verwachten. Proef op de som: u las wetenswaardigheden in de vorige zin. En psychologische. Wie bang is voor buitenlanders ‘ziet’ ellende waar geen ellende is. Die gaat hard om zich heen slaan. Maar Verbrugge is slim: hij roept niet dat buitenlanders weg moeten, hij verpakt zijn rechtspopulistische idealen in gekwaak over beter onderwijs. En wie goed kijkt, ziet dat dit ‘beter onderwijs’ exclusief voor en door Nederlanders is, zonder invloeden van andere culturen. Eigen student eerst, want Nederland is van Nederland. Verbrugge, die zich voordoet als intelligent, wijs, muzikaal en erudiet, is gewoon een hele goedkope Enge Man.

Anita Jansen
Hoogleraar psychologie Maastricht University
Decaan Faculteit Psychology & Neuroscience