Alumna voor het voetlicht: Julia Shaw

Ik spreek Julia Shaw via zoom, in Londen. De sprankelende jonge vrouw staat in een kamer, die er speciaal voor lijkt ingericht. Er is niets dat je afleidt. De kamer is redelijk donker, een spotje zorg ervoor dat Julia mooi wordt uitgelicht. Daar is goed over nagedacht. Ze spreekt snel, haar handen ondersteunen haar verhaal. Ze luistert goed, stelt korte vragen als ze het niet snapt en is heel toegankelijk.

Een grote glimlach verschijnt op haar gezicht als ze terugdenkt aan Maastricht. Ze herinnert zich de prachtige stad en de vrienden die ze er maakte, haar kleine appartement aan de Capucijnengang en de frieten die ze at na een avondje stappen. “Het was een opwindende tijd. Ik denk dat het voor veel studenten om me heen ook zo was. Omdat je beslist wat je met je leven gaat doen en op welk gebied je gaat werken. De toekomst lag voor ons open.” 

Academische wereld
Dat de toekomst zoveel voor haar in petto had, kon ze toen nog niet bevroeden. “Ik heb er nooit van gedroomd om in de academische wereld te werken. Mijn familie is niet hoogopgeleid. Mijn moeder heeft zelfs de middelbare school niet afgerond. Ik overwoog na de highschool om kunstacademie te gaan doen. Ik had zelfs al een portfolio gemaakt, maar op het laatste moment veranderde ik van gedachten en koos voor een studie psychologie.”

Ze voelde zich aangetrokken tot het onderwerp van de studie, psychologie.  Maar wilde niet per sé een therapeut worden. Na haar bachelor aan de Simon Fraser University in Canada adviseerde haar supervisor om in Maastricht Psychology and Law te gaan studeren.  Julia: “In eerste instantie zag ik criminele psychologie niet als een carrière-optie. Tot ik mensen tegenkwam die in dat vak zaten. Dat waren coole mensen, met hetzelfde soort donkere humor als ik heb. Ze namen zichzelf niet te serieus. Ik paste goed bij hen.”

Netwerken
Als je naar het verhaal van Julia luistert valt op dat ze nieuwsgierig is, niet bang om een stap te zetten en altijd aansluiting zoekt bij mensen die haar kunnen ondersteunen. Ze is vasthoudend, een eigenschap die volgens haar belangrijk is om je doel te bereiken. Netwerken gaat bij haar schijnbaar vanzelf, het lijkt nauwelijks moeite te kosten. Julia: “Misschien komt het omdat ik van jongs af aan regelmatig ben verhuisd. Ik was altijd de nieuwe persoon. Je moet dan zelf contact leggen anders kom je er niet.”

“We navigeren in deze wereld samen door het leven, je maakt vrienden, je vraagt dingen aan elkaar. Ik denk dat ik nooit erg hiërarchisch heb gedacht. Ik dacht altijd dat iedereen hetzelfde was; in ieder geval in termen van waarde, niet in termen van kennis natuurlijk. Ik vond het daarom altijd al gemakkelijk om mensen te benaderen, waarvan andere mensen denken dat ze moeilijk te benaderen zijn.”

Wederkerigheid
De Maastrichtse manier van studeren beviel haar.  Het probleem gestuurd onderwijs, waar je veel vragen kon stellen en van elkaar kon leren. Maar vooral de manier waarop studenten worden begeleid. “Er is in Nederland geen grote afstand tussen hoogleraren en studenten, er is minder hiërarchie dan bijvoorbeeld in Canada en Groot-Brittannië. In Maastricht worden jonge wetenschappers ondersteund. Docenten zien studenten als de volgende generatie en niet als goedkope arbeidskrachten. Er is meer wederkerigheid.” 

Julia voelde zich daar als een vis in het water en had regelmatig contact met haar docenten, en dat raadt ze studenten, maar ook alumni aan.  “Praat met de mensen om je heen. Dat heb ik altijd gedaan, en dat heeft altijd goed uitgepakt. Jij weet vaak zelf niet wat je bij je carrière kan helpen. Maar begeleiders of docenten weten dat vaak onmiddellijk. Bijvoorbeeld hoe je terecht kan komen in het werkveld dat bij je past. En soms verrassen ze je, en zeggen ze: ik heb een heel leuk project en we zijn op zoek naar een research assistent. Dat leidt dan bijvoorbeeld tot een publicatie, die je helemaal niet had verwacht.”

Het is deze steun die haar verder hielp om het begin van haar carrière vorm te geven. Niet alleen toen, maar ook nu nog heeft ze contact met de mensen die haar tijdens haar master in Maastricht hebben begeleid. “Zonder hun steun was ik misschien nooit op het terrein van de criminele psychologie beland.”  Die steun wil ze ook aan haar eigen studenten geven, al merkt ze wel dat die het soms moeilijk vinden om de stap naar een docent te maken. “Ik voer een open deur beleid, en wil graag met ze praten. Ik had zelfs een mooie koffiemachine in mijn kamer staan, in de hoop dat dit hen zou aanmoedigen om met mij te komen praten.”

Boeken en podcasts
Inmiddels is haar publiek nu veel groter dan een groep studenten in de collegezaal. Dat komt onder meer door de twee boeken die ze op haar naam heeft staan. De illusie van het geheugen, dat in 20 talen is verschenen, en Het kwaad: De psychologie van onze duistere kant.  Ze lanceerde de afgelopen jaren twee podcasts; De BBC-podcast Bad People en de Duitse podcast Böse. Ze heeft inmiddels 29700 volgers op Twitter en 21300 op Instagram. Ze heeft een eigen Wikipedia-pagina. En wat ook wel bijzonder is: de hoofdpersoon van de Duitse serie Acht Zeugen, gespeeld door de beroemde Duitse actrice Alexandra Maria-Lara, is gebaseerd op Julia Shaw.

Uitgangspunt bij veel van wat ze doet is haar wetenschappelijk onderzoek naar criminele zaken, dat ze graag aan een groot publiek wil tonen: “Het is belangrijk dat we constant over de ergste dingen praten om ze te voorkomen en te begrijpen. Het is gemakkelijk om te vergeten waartoe mensen in staat zijn en dat kan ons in zeer slechte situaties brengen.”

Haar bekendheid gebruikt Shaw nu niet alleen meer om het te hebben over haar eigen vakgebied. Maar ze benut het ook om mensen over andere onderwerpen wijzer te maken, ‘Ik vind dat vrouwelijke wetenschappers zichtbaarder moeten zijn’, schreef ze bij haar eerste foto op Instagram. ‘Daarom heb ik besloten hier wat van mijn leven te delen’. Haar TED-talk over hoe je bewijs van intimidatie op de werkvloer kunt veiligstellen is 1,8 miljoen keer bekeken. “Ik onderwijs de wereld nu. Niet alleen de studenten in de collegezaal. Mensen kunnen luisteren naar mijn podcast, naar de tv kijken of mijn boeken lezen. Ik onderwijs nu effectief via verschillende kanalen.”

Biseksueel
Toen ze in haar tweede boek er openlijk voor uit kwam dat ze biseksueel was, besloot ze over dat onderwerp een wetenschappelijk boek te schrijven. Het boek waarin ze de antwoorden zou vinden op de vragen die ze zelf had. Zo’n boek was er nog niet. Ze vroeg via een tweet haar volgers om hulp. Binnen de kortste keren had ze een onderzoeksgroep van 20 mensen bij elkaar.

Het is misschien wel de grootste stap die ze in haar leven heeft gemaakt. Om naar buiten te komen als biseksueel. Daarvoor wisten alleen intimi het, en nu kon de hele wereld erover meepraten.  “Ik heb er lang over nagedacht of dat wel zo’n goed idee was. Ik was bang dat uit de kast komen als biseksueel mijn geloofwaardigheid zou aantasten. Als mens, maar ook als wetenschapper.” Toch durfde ze de stap te wagen.  Bi, the hidden culture, history  and science of bisexuality, ligt in mei in de winkel.

tekst: Tineke Oosterloo