De verwachtingen waren hoog, de tegenstellingen groot en de gevolgen desastreus. Pendelend tussen euforie en pessimisme, evenzeer gevoed door het vuur van de revolutie als door het verlangen naar de orde van weleer, komt de wereld in het begin van de twintigste eeuw heftig in beweging. 

Geen periode zo dramatisch en tegelijkertijd zo rijk als deze. Kunstenaars als Kirchner, De Chirico en Malevich doen er op indringende wijze verslag van. Daarbij worden op vele fronten opwindende stappen gezet. Freud en Einstein,Picasso en Schönberg, het zijn grote pioniers die elk op hun gebied staan voor fundamentele doorbraken.

In deze vierdelige collegereeks plaatst Ko van Dun de cultuur van de vroege twintigste eeuw in perspectief. Moderniteit komt in beeld als een existentieel drama: dat van de strijd tussen een oude wereld die van geen wijken wist en een nieuwe die er hoe dan ook komen zou.

De afzonderlijke colleges

1. 1914-1918 (18 sept)
In een wereld die is ondergedompeld in een orgie van geweld geven kunst en cultuur uiting aan diepe twijfel en verwarring. Tegenover het nog altijd brandende visionaire vuur staan cultuurpessimisme en het besef van de absurditeit van het bestaan. De geboorte van een nieuwe wereld en overlevingsstrijd van de oude is uitgemond in een drama van onvoorziene proporties.

2. Van standenmaatschappij naar massacultuur (25 sept)
De Eerste Wereldoorlog markeert de definitieve doorbraak van de moderne massacultuur. Het verhaal van de westerse cultuur in de late negentiende eeuw is dat van een wereld waarin eer, traditie en gezag stap voor stap plaats maken voor de vrije geest van de egalitaire lekensamenleving. De kunst maakt de gevolgen en de betekenis van deze ontwikkeling op indringende wijze zichtbaar.

3. Het laboratorium van de kunst (2 okt)
In de jaren voor de Eerste Wereldoorlog komt overal in Europa de ontwikkeling van de cultuur in een stroomversnelling. Grote steden als Parijs, Wenen en Moskou zijn de bruisende centra van experiment en vernieuwing. Weinig perioden in onze geschiedenis zijn zó rijk en zó opwindend als deze. Nooit eerder ook hebben de kunsten zo’n grote betekenis gehad als laboratoria van maatschappelijke en politieke verandering.

4. Rappel à l’ordre (9 okt)
Ná de Eerste Wereldoorlog klinkt overal de roep om de terugkeer naar de waarden van weleer. Tegelijkertijd echter heeft dezelfde oorlog een krachtige impuls gegeven aan technologische en maatschappelijke vernieuwing. Oude structuren zijn definitief opengebroken. Pendelend tussen moderniteit en traditie zoekt de wereld naar een nieuwe balans.