Digitale flessenpost?
In de concertzaal blijft het nieuwe normaal nog wennen. Dat geldt voor de musici die niet in hun vertrouwde opstelling kunnen zitten en niet minder voor het publiek dat zich door lege stoelen omringd ziet. Maar het is goed dat er weer gemusiceerd kan worden in de zaal. Hoe hartverwarmend en bijzonder de zang vanaf balkons, recitals vanuit de achterkamer en gratis gestreamde concertopnames ook waren, ze onderstreepten toch vooral dat klassieke muziek pas echt leeft als we erbij kunnen zijn.
Voor een centrum dat onderzoek doet naar innovatie van klassieke muziek biedt de coronacrisis ook kansen. Als in een onverwacht experiment gingen musici, orkesten en hun publiek wereldwijd op zoek naar alternatieven voor het concertritueel. Als MCICM volgden we die zoektocht zo goed mogelijk. We verzamelden digitale initiatieven van musici, ensembles en orkesten om daarvan te leren wat werkt en wat niet. We organiseerden drie online Corona Conversations, waarin we internationale gasten aan het woord lieten over hoe orkesten en conservatoria de crisis creatief het hoofd zouden kunnen bieden (www.mcicm.nl, klik op Corona Conversations). En we startten ons eigen experiment met musiceren via het internet, samen met vijf musici van philharmonie zuidneder- land. Precies op het moment dat zij zouden beginnen met het buurtexperiment in Maastricht Noordwest, waarover we in het vorige nummer van deKlank berichtten, brak de pandemie uit. Hoe nu verder, was de vraag.
Tijdens de eerste dagen van de lockdown ontmoetten we el- kaar op het scherm. Het was de tijd van korte video’s, digitale flessenpost aan een onzichtbaar publiek. Hoornist Jaap van Wershoven speelde een kort filmmuziekthema om te laten horen: we zijn er nog! Violiste Christina Büttner speelde in drie filmpjes voor het publiek dat ze miste en dat ze telkens een ander gezicht gaf. Percussionist Axel Dewulf maakte podcasts over klassieke sleutelwerken. Violist Roland van Mil liet zien hoe hij zijn leerlingen les gaf via de smartphone. En slagwerker Frank Nelissen richtte zich tot een kleine jongen die ooit zelf graag in het orkest zou willen spelen.
Daarna volgde een poging om samen een video te maken van een wals van Dmitri Sjostakovitsj. Het resultaat viel niet te- gen, maar duidelijk werd hoe lastig het is om samen te spelen zonder elkaar te kunnen horen of zien. In drie bewerkingen van Schubert-liederen, speciaal gemaakt door Neil Smith van het MCICM, richtten de musici zich persoonlijker tot een publiek. In hun musiceren deelden ze hun herinneringen aan de eerste dagen van de crisis als een periode van spanning, onzekerheid en verdriet. Met alleen hun instrument en hun smartphone leerden ze veel over het online uitvoeren van klassieke muziek.
De website waarop de musici en onderzoekers verslag doen van hun zoektocht is klaar (www.onlinemusicking.nl), maar het experiment niet. Muziek via het computerscherm is niet te vergelijken met de ervaring in de zaal. Maar het orkest zal blijven zoeken naar manieren om ook digitaal van betekenis te kunnen zijn voor de klassieke muziekcultuur.
Peter Peters, Directeur MCICM, en Ties van de Werff
Dit artikel werd voor het eerst gepubliceerd in deKlank uit philharmonie zuidnederland.
