Wetenschapsagenda februari 2008

“Relationship between angiogenesis and the immune response against solid tumors”

Een veelbelovende nieuwe anti-kanker strategie is remming van bloedvatvorming (angiogenese) in de tumor. Uit dit proefschrift blijkt dat tumoren zich via het proces van angiogenese tevens beschermen tegen het immuunsysteem. Angiogenese stimulerende stoffen remmen interacties tussen bloedvatwand en witte bloedcellen, waardoor de tumor ontsnapt aan immuuncellen die de tumorcellen aanvallen.

Deze studie bevestigt de hypothese dat remming van angiogenese de tumor weer verhoogd kwetsbaar maakt voor het immuunsysteem, zodat de tumor dus op twee fronten tegelijk wordt bestreden. Anti-angiogenese versterkt het binnendringen van witte bloedcellen en daarmee de immuunrespons tegen de tumor.

Deze resultaten wijzen erop dat remming van angiogenese het effect van anti-tumor immuuntherapie zal versterken.

“Neurologic complications in small cell lung cancer”

Uitzaaiingen naar het zenuwstelsel vaak zijn de meest voorkomende neurologische complicaties bij kleincellig longkanker (KCLK). Dit onderzoek probeert een adequatere beschrijving te geven van aantallen en voorkomen van neurologische complicaties in het algemeen en hersenuitzaaiingen in het bijzonder. Daarnaast wordt een bijdrage geleverd aan de het debat over de veranderingen in diagnostiek voor en de behandeling van hersenuitzaaiingen bij KCLK.

Het onderzoek toont o.a. aan dat door de verbeteringen van beeldvormende technieken (MRI i.p.v. CT), hersenuitzaaiingen vaker worden gediagnosticeerd, veelal wanneer de patiënt hiervan (nog) geen klachten heeft. Hersenuitzaaiingen bleken veel minder vaak op chemotherapie te reageren dan de longtumor en uitzaaiingen elders in het lichaam.

In het proefschrift wordt voorts de optimale behandelstrategie voor KCLK- patiënten met hersenuitzaaiingen bediscussieerd.

Trefwoorden:

longkanker, zenuwstelsel, hersenuitzaaiingen

“Radiopaque Bioactive Microspheres as Injectable Biomaterials”

“The development of exhaled breath condensate; a noninvasive method of measuring airway inflammation"

Dit proefschrift beschrijft de ontwikkeling van een nieuwe methode om de diagnostiek van luchtwegontsteking te vereenvoudigen, en de behandeling ervan te verbeteren.

Op een volstrekt pijnloze en onschadelijke manier wordt de uitgeademde lucht van een peuter of kind opgevangen en afgekoeld tot druppeltjes kondensaat van uitgeademde lucht (Engels: ‘exhaled breath condensate’). Vervolgens wordt dit vloeibare kondensaat geanalyseerd op uitgeademde ontstekingsstoffen die iets vertellen over het type en de ernst van een ontsteking in de luchtwegen.

Deze methode maakt het mogelijk om bijvoorbeeld de luchtwegontsteking bij astma eenvoudig te meten en hierdoor doelgerichter te behandelen.

Trefwoorden:

Kinderlongziekten, Luchtwegontsteking

“The Institutional Politics of the European Union; An analysis of administrative governance and constitutional reform in the EU”

Het proefschrift van Thomas Christiansen verdiept zich in enkele belangrijke instituten van de Europese Unie, waarbij vooral wordt gekeken naar de manier waarop hun ontwikkeling wordt beïnvloed door de spanningen en tegenstrijdigheden die inherent zijn aan de Europese beleidsvorming en –uitvoering. Op basis van een theorie die het samenspel tussen de politieke actoren en structuurkenmerken van een organisatie benadrukt, stelt de promovendus de institutionele politiek voor als een proces dat langs verschillende dimensies verloopt.

Deze theorie paste hij zowel toe op individuele instituten, zoals de Europese Commissie en het Secretariaat-Generaal van de Raad van de Europese Unie (de ‘Raad van Ministers’), als op meer algemene ontwikkelingen in de Europese politiek zoals de hervorming van het Europees Verdrag en de constitutionele politiek.

Trefwoorden:

Europese Unie, institutionele politiek

“Health technology assessment of organizational innovation in health care: the case of shared care in hearing aid provision”

De vergrijzing leidt tot een toenemend aantal slechthorenden. Mede daarom wordt voor oudere slechthorenden ketenzorg ontwikkeld waarin audiciens taken van KNO-artsen en Audiologische Centra overnemen.

Dit proefschrift evalueert of dit de zorg verbetert. Zowel bij beroepsbeoefenaren als slechthorenden bleek draagvlak voor ketenzorg. Slechthorenden gaven de voorkeur aan een eerste bezoek bij de audicien, mits deze nauwkeurig patiënten kan herkennen die doorverwezen moeten worden, en een hoortoestel-eindcontrole bij de KNO-arts. Ketenzorg bleek goedkoper dan de huidige zorg, maar minder effectief en niet doelmatiger.

Bepalende factoren die verder onderzoek verdienen zijn de nauwkeurigheid van de audicien en het eerder hulp zoeken door slechthorenden.

Trefwoorden:

health technology assessment; slechthorendheid; organisatievernieuwing

“Explaining Success and Failure in Development.”

Trefwoorden:

tumoronderzoek, vasculaire mimicry

“Tumor cell plasticity: vascularisation beyond angiogenesis”

De groei van tumoren wordt in sterke mate bepaald door de toevoer van zuurstof en voedingstoffen. Tumoren scheiden soms groeifactoren uit waardoor bloedvaten rond de tumor worden gestimuleerd in groei; angiogenese genoemd. Naast de aanleg van reguliere bloedvaten, werd in 1999 ontdekt dat ook agressieve tumorcellen in staat zijn om zelf bloedvatachtige structuren te vormen, een proces dat vasculaire mimicry (nabootsing) wordt genoemd. Deze vaatstructuren zijn mede verantwoordelijk voor de agressiviteit van de tumor. Er is nog weinig bekend over de rol van dit secundaire circulatie systeem in tumoren.

Dit proefschrift bestudeert de rol van vasculaire mimicry in de biologie van twee soorten agressieve tumoren: huidmelanomen en Ewing sarcoma’s.

De bevindingen maken het mogelijk om voor agressieve tumoren nieuwe therapieën te ontwikkelen.

Trefwoorden:

tumoronderzoek, vasculaire mimicry

“Functionele neurochirurgie: een kwestie van elektrisch evenwicht”

“Breastfeeding and Infant Atopic Manifestations”

“Autobiographical memory retrieval; overgeneral memory and intrusions”

Autobiografische herinneringen kunnen actief ‘gezocht’ worden, maar ook ineens zonder enige moeite in het hoofd opkomen. Deze herinneringen spelen een belangrijke rol bij onze identiteit, levensdoelen, en probleem oplossen. Het is daarom niet verwonderlijk dat een verstoord ophaalpatroon van autobiografische herinneringen is gerelateerd aan psychologische problemen.

Dit proefschrift behandelt de vraag hoe het komt dat sommige mensen enerzijds moeite hebben om bewust gedetailleerde autobiografische herinneringen op te halen, terwijl ze anderzijds steeds terugkerende zeer specifieke herinneringen hebben aan ingrijpende levensgebeurtenissen.

Het blijkt onder andere dat bij getraumatiseerde mensen het actieve zoekproces verstoord lijkt te zijn, terwijl het associatief herinneren intact is en dat het ophalen van de ene autobiografische herinnering, het vergeten van de andere kan veroorzaken.

Trefwoorden:

autobiografisch geheugen, herinneren

“On pediatric delirium in critical illness; a clinical multidisciplinary study in child neuropsychiatry at the PICU”

Het delier, van het latijn ‘de-lira’, wat betekent ‘uit de voege, ontspoord’, is een ernstige neuropsychiatrische aandoening bij kritisch zieke volwassenen en bejaarden. Het is gerelateerd aan een langere ziekenhuisopname, een slechtere prognose, en een hogere sterfte, zeker in combinatie met kunstmatige beademing. Kinderen in de thuissituatie worden erg snel delirant, vooral ten gevolge van een infectieziekte met koorts (ijlen) en dat heeft een heel goede prognose.

De promovendus onderzocht o.a. hoe vaak dit verschijnsel voorkomt op de Pediatrische Intensive Care Unit van het azM (cumulatief 5%, oplopend bij hogere leeftijd), op welke manieren de aandoening tot uiting komt (de zogenaamde presentatie), hoe hoog het sterftecijfer is (12,5%) en hoe de reactie op medicatie lijkt te zijn (goed). Veel vervolgonderzoek is echter nog nodig.

“Leber’s Hereditary Optic Neuropathy: an interaction between two genomes ?”

Leber’s hereditaire opticus neuropathie (LHON) is een zeldzame erfelijke oogaandoening die   zich karakteristiek openbaart met een (sub)acute slechtziendheid bij tot dan toe gezonde jonge volwassenen.  Niet iedereen met genetische aanleg krijgt ziekteverschijnselen en mannen zijn vaker aangedaan dan vrouwen. Van deze ziekte zijn zowel het exacte ziektemechanisme als de genetische factoren van invloed nog niet bekend. Waarschijnlijk dragen nog bijkomende omgevings- of genetische factoren bij aan het ontstaan van de ziekte.

In dit proefschrift hebben we met behulp van verschillende benaderingsmethoden naar deze additionele factor gezocht.

De conclusie is dat de ziekte inderdaad  pas tot uiting komt in de aanwezigheid van verschillende genetische kenmerken (achtergrond) en externe factoren die elk een kleine bijdrage leveren.

“GSK-3B: central regulator of skeletal muscle plasticity”

Verlies van spiermassa komt vaak voor bij chronische obstructieve longziekten (COPD). Preventie en behandeling van dit spiermassaverlies wordt in toenemende mate onderkend als een belangrijke pijler in de aanpak van deze chronische ziekte. Hiertoe is het essentieel om de mechanismen van spierafbraak en spiergroei te doorgronden. Een belangrijke rol in spiergroei is weggelegd voor het eiwit Insuline-Growth-Factor I (IGF-I), maar de wijze waarop IGF-I betrokken is bij spierregeneratie is nog onvoldoende opgehelderd.

Uit dit onderzoek blijkt dat een van de ),bsignaaleiwitten van IGF-I, Glycogeen Synthase Kinase-3beta (GSK-3 een centrale, remmende werking heeft op spiermassabehoud,  metbspierdifferentiatie en –regeneratie. Gerichte remming van GSK-3 behulp van medicatie is mogelijk een veelbelovende behandelingsstrategie om spiermassaverlies te voorkomen en spiergroei te bevorderen in COPD en andere chronische aandoeningen. Het onderzoek is gefinancierd door het Nederlands Astma Fonds (NAF).

Trefwoorden:

COPD, skeletspierzwakte, behandelingsstrategie

“Managing concerns about falls; Fear of falling and avoidance of activity in older people”

“Implications of cardiac troponin T degradation”

Troponines zijn eiwitten die betrokken zijn bij spiersamentrekking. Ze komen voor in alle spiercellen. Bij spierschade komen deze eiwitten in de circulatie terecht. Het hart is een spier met troponines die alleen daar voorkomen, de hartspecifieke troponines. Met gevoelige diagnostische testen kunnen deze in het bloed gemeten worden om een hartinfarct vast te stellen.

Uit dit onderzoek blijkt dat de troponines in de bloedsomloop uit elkaar vallen. Hierdoor is het niet met zekerheid te zeggen wat nu precies gemeten wordt. Dit heeft gevolgen voor het vergelijken van verschillende testen en kan het vaststellen van een hartinfarct aan de hand van deze test bemoeilijken.

Trefwoorden:

Hartinfarct, Troponine T

“The lipolytic Pathway in the Obese Insulin Resistant State”

Zwaarlijvigheid (obesitas) is een van de belangrijkste gezondheidsproblemen van deze eeuw. Een verhoogde opslag van vetten in het vetweefsel en de skeletspier is een belangrijk kenmerk van obesitas en type 2 diabetes mellitus (ouderdomssuikerziekte).

Dit proefschrift laat zien dat mensen met obesitas een verminderd vermogen hebben om vetten te mobiliseren vanuit het vetweefsel en de skeletspier (lipolyse). Zowel onze genen als omgevingsfactoren lijken hierbij een rol van betekenis te spelen. Meer inzicht in de onderliggende mechanismen voor de verstoorde lipolyse kan leiden tot de ontwikkeling van nieuwe geneesmiddelen en leefstijl interventies voor het voorkomen of behandelen van obesitas en ouderdomssuikerziekte.

Trefwoorden: obesitas, vetweefsel, skeletspier

“Refractive errors: occurrence, aspecific health complaints, and functional problems”