Wanneer er op de arbeidsmarkt een tekort aan personeel wordt geconstateerd, denkt men al gauw aan de aanstelling van werknemers van over de grens. Zo ook in het geval van de IC‑verpleegkundigen. De casus die ITEM onlangs onderzocht betrof een vraagstuk uit de praktijk. Een Nederlands ziekenhuis in de grensregio kampte met een tekort aan IC verpleegkundigen en een vergelijkbaar tekort aan Nederlandse sollicitanten. Een logische oplossing zou zijn om IC‑verpleegkundigen te werven over de grens. Inderdaad, Belgische sollicitanten meldden zich voor de functie, toch bleek hun aanstelling geen vanzelfsprekendheid.

Naar aanleiding van deze situatie werd het Institute for Transnational and Euregional cross-border cooperation and Mobility / ITEM door het Ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties verzocht om het vraagstuk van de gespecialiseerde verpleegkundigen IC te onderzoeken. Er leek bij deze verpleegkundigen namelijk een obstakel te bestaan in de vorm van een kwaliteitsstandaard. Kwaliteitsstandaarden zijn noodzakelijk en gangbaar in de Nederlandse zorg en waarborgen vooral een hoge kwaliteit gezondheidszorg. Hoge kwaliteit wordt bij IC-verpleegkundigen vooral gewaarborgd door een eis te stellen aan de kwalificaties die zij moeten hebben. Ze moeten namelijk een door het College Zorgopleidingen (CZO) erkend diploma hebben. Dat diploma kan tot nu toe alleen in Nederland verkregen worden. Belgische IC-verpleegkundigen voldoen daarmee op voorhand niet aan de standaard. Hoe gaat de praktijk hiermee om? Hoe is het in het Europese recht geregeld? Welke oplossingsrichtingen kunnen voorgesteld worden? Deze vragen stonden centraal in het door ITEM uitgevoerde onderzoek.

In het onderzoek werd geconstateerd dat er in de praktijk vaak gekozen wordt om IC-verpleegkundigen met een buitenlands diploma een volledige of gedeeltelijke CZO-erkende opleiding te laten volgen. De reden hiervoor is te herleiden naar verschillen tussen de praktijkonderdelen van de opleidingen alsook naar mogelijke gevolgen van de niet-naleving van de geldende kwaliteitstandaard.

De Kwaliteitsstandaard, die een CZO-erkend diploma vereist, werd getoetst op toepassing van Europees recht, met name op het gebied van de erkenning van beroepskwalificaties en het vrij personenverkeer. Hoewel de erkenning van beroepskwalificaties op Europees niveau is vastgelegd in de Richtlijn beroepskwalificaties (Richtlijn 2005/36/EG), geldt het beroep ‘gespecialiseerde verpleegkundige IC’ niet als gereglementeerd beroep. ITEM constateerde dat de kwaliteitsstandaard als belemmering op het vrije verkeersrecht van werknemers en het recht op non-discriminatie op basis van nationaliteit kan worden beschouwd.

Ter afronding van het onderzoek stelde Expertisecentrum ITEM enkele oplossingsrichtingen voor, gerelateerd aan de formulering van de kwaliteitsstandaard, de vergelijking van opleidingen in Nederland en België, meer grensoverschrijdende samenwerking in de zorg en verder vervolgonderzoek.

Ter gelegenheid van het werkbezoek van Staatssecretaris Raymond Knops van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties aan de Euregio Scheldemond op woensdag 7 maart jl. werden de resultaten van het rapport door ITEM’s onderzoeker Lavinia Kortese gepresenteerd, en werd het rapport door ITEM directeur Prof. dr. Anouk Bollen aan de staatssecretaris overhandigd. Bovendien werd het Universitair Ziekenhuis Gent tijdens het werkbezoek door staatssecretaris Knops geaccrediteerd als erkende stageplek voor gespecialiseerde verpleegkundigen¹.