Afgelopen weekend opperden luchtvaartjurist Frans Vreede en advocaat Benno Friedberg in de Telegraaf om een fonds voor nabestaanden van de MH17 ramp in het leven te roepen. Het fonds zal enerzijds de nabestaanden schadeloos moeten stellen, maar anderzijds zal het fonds ook een monument voor slachtoffers financieren.[1] Dit laatste zou kunnen dienen om bij te dragen aan de genoegdoening en erkenning van het leed van slachtoffers.

Het is niet vreemd, dat een dergelijk fonds zou kunnen bijdragen aan genoegdoening en erkenning van leed. Nederland kent namelijk evenals Duitsland in tegenstelling tot vele andere landen nog geen mogelijkheid om immateriële schadevergoeding aan nabestaanden, ookwel affectieschade genoemd, toe te kennen. Nabestaanden kunnen in Nederland nu slechts op grond van art. 6:107 BW zogenaamde verplaatste schade vergoed krijgen en op grond van art. 6:108 BW een aantal specifiek bepaalde kosten, welke verband houden met het overlijden van het slachtoffer.

In het voorjaar van 2014 heeft de minister van Veiligheid en Justitie het conceptwetvoorstel zorg- en affectieschade ter consultatie aangeboden. In dit voorstel is een regeling voor de vergoeding van affectieschade opgenomen. Naar verwachting zal deze zomer nog het voorstel in aangepaste vorm als wetsvoorstel voor affectieschade aan de Tweede Kamer ter goedkeuring worden aangeboden.

Totdat de vergoeding van affectieschade wettelijk geregeld is, lijkt een dergelijk noodfonds voor de nabestaanden en naasten een goede oplossing om toch een vorm van erkenning en genoegdoening te kunnen bieden. Van belang hierbij is natuurlijk wel de vraag, wie een dergelijk fonds gaat vullen. Zullen dit alleen de landen zijn waaruit slachtoffers afkomstig zijn en eventueel de betrokken luchtvaartmaatschappijen of zullen ook de daders gaan bijdragen?

Naar aanleiding van de ramp afgelopen maart met het German Wings toestel in de Franse Alpen, is ook in Duitsland de discussie actueel over eventuele vergoeding van affectieschade. [2]

Begin juli is bekend geworden, dat moedermaatschappij van German Wings, Lufthansa, de familieleden van slachtoffers van de ramp tegemoet wil komen. Zij biedt hen € 25.000 immateriële schadevergoeding aan per slachtoffer. Daar bovenop wordt aan de naaste familieleden ieder € 10.000 geboden. De advocaten van verschillende nabestaanden hebben al aangegeven deze bedragen veel te laag te vinden.[3]

Dergelijke verschrikkelijke rampen roepen vragen op als dienen landen als Nederland en Duitsland de vergoeding van affectieschade wettelijk te regelen? Of kan er beter gekeken worden naar private initiatieven, zoals een fonds voor slachtoffers of vergoedingen aangeboden door bijvoorbeeld luchtvaartmaatschappijen? Of kunnen wetgeving en private initiatieven juist samen gaan? Wat voor een bedrag zou als genoegdoening en erkenning van het leed van nabestaanden beschouwd kunnen worden? Is erkenning van dit leed in geld uit te drukken?

Voor het wel of niet wettelijk regelen van vergoeding van affectieschade zijn verschillende argumenten aan te voeren. Dit blog biedt geen ruimte daar verder op in te gaan. Persoonlijk zou ik ervoor willen pleiten nabestaanden en naasten onder voorwaarden de mogelijkheid te bieden vergoeding voor affectieschade te kunnen krijgen. Dit moet echter niet ten koste gaan van de mogelijkheid om een fonds in het leven te roepen of om als luchtvaartmaatschappij naasten een bepaalde vergoeding aan te bieden. Deze private en publieke mogelijkheden moeten naast elkaar kunnen bestaan. Het moet mijn inziens niet zo zijn, dat het bedrag dat Lufthansa nabestaanden aanbiedt direct in mindering gebracht kan worden op een eventuele toekomstige vergoeding van affectieschade, welke een rechter zou toekennen als vergoeding wettelijk mogelijk zal zijn. Er zal echter wel aandacht besteed moeten worden aan wat de grondslag van de verschillende vergoedingen zal zijn en daarmee verband houdende aan eventuele voordeelstoerekening.

[1] P. Eldering, ‘Fonds nabestaanden MH17’, De Telegraaf 12 juli 2015.

[2] Zie bijvoorbeeld Bayerisches Staatsministerium der Justiz und für Verbraucherschutz, Überlegungen zur Verbesserung der zivilrechtlichen Rechtsstellung der Angehörigen von Unfallopfern te raadplegen via: http://www.justiz.bayern.de/imperia/md/content/stmj_internet/ministerium/ministerium/gesetzgebung/thesenapier_baystmjv.pdf

[3] M. Amann, ‘“Wie eine Ohrfeige”’, Der Spiegel 4 juli 2015.