Data in de academische wereld: een toekomstperspectief

Wyatt begrijpt het enthousiasme van Dumontier en is overtuigd van het principe, want wat kun je tegen hebben op openbare en eerlijke data? Toch signaleert ze problemen. “Het gaat deels om een gebrek aan vaardigheden. Daarnaast werken we in een universiteitssysteem waarin het zorgen voor data, iets dat veel moeite en tijd kost, niet echt gewaardeerd wordt. Integendeel, onderzoekers worden beoordeeld op hun volgende publicatie.” Ook wijst ze op de ethische kwesties die in acht genomen moeten worden wanneer het gaat over data van levende personen. Het idee van informed consent, waarbij een individu toestemming geeft om aan een specifieke studie deel te nemen, is onverenigbaar met het gebruik van data voor verschillende, nog onbekende doeleinden.

Dumontier benadrukt het belang van een holistische aanpak, waarbij de technologie altijd vanuit een sociaal, juridisch en ethisch perspectief wordt beschouwd. “Welke nieuwe gevaren brengt het verzamelen van een alsmaar groeiende hoeveelheid data met zich mee? Welke sociale gevolgen kan het misbruiken van deze data hebben?” vraagt hij zich af. “Ik ben ervan overtuigd dat wij als onderzoekers een belangrijke impact kunnen hebben op de sociale, juridische en ethische kanten van onze wetenschap, als we het voortouw nemen in het ontwikkelen van beleid op deze gebieden.

Straatbanken

Terug naar het meta-perspectief van Wyatt. Op grond van haar ervaring in het werken met wetenschappers in de geesteswetenschappen is ze zich zeer bewust van het feit dat niet alles digitaal is. “Op dit moment heeft men de neiging om te denken: we hebben zoveel data, we kunnen daarmee doen wat we willen en allerlei soorten vragen beantwoorden. Maar denk eens aan de grote collecties cultureel erfgoed in het Rijksmuseum of het Louvre - daarvan is misschien vijftien procent digitaal. En dat kan gevolgen hebben voor de vragen die er worden gesteld. We weten eenvoudigweg niet wat we niet weten.”

Wat Wyatt tijdens haar keynote lezing ook onder de aandacht wil brengen is het feit dat digitale technologieën iets gemeen hebben met… straatbanken. Inderdaad, dat behoeft enige uitleg. “We denken dat banken op straat of in het park volledig neutrale objecten zijn waar mensen op kunnen zitten,” legt ze uit. “Maar als je goed kijkt, dan zie je dat ze er verschillend uitzien en verschillende dingen doen. Sommige bankjes hebben bijvoorbeeld armleuningen die daklozen verhinderen om erop te gaan liggen. Het punt is dat dagelijkse objecten en machines de manier waarop we leven tot op zekere hoogte structureren. Dat geldt voor straatbanken net zo als voor digitale technologieën.”