Reaching for the stars
Hij is een vrijbuiter. “Als kind struinde ik altijd buiten rond, hutten bouwen, sterren tellen.” Hij heeft zelfspot. “Mijn PhD- sollicitatiegesprek was met een commissie van oude witte mannen, een beetje zoals ik nu ben”, maar ook zelfkennis “Ik heb de fundamentele wiskunde na mijn PhD bewust losgelaten.” En hij is een dienende leider. “Je schudt geen handen met een instituut, maar met de mensen die daar werken. Ik wil vooral kijken naar wat iedereen nodig heeft.” Sinds september 2020 is Bartel Van de Walle directeur van UNU-MERIT.
Beginnen aan een nieuwe baan in de coronacrisis zet je aan het denken, vertelt Van de Walle aan het begin van het gesprek. “In twintig jaar academische carrière heb je aardig wat vaardigheden opgedaan, die je denkt te kunnen gebruiken in zo’n nieuwe job. Maar dat was allemaal in een offline setting, op meetings, workshops, seminars. Daar heb je dan ineens niks meer aan. Er is niks informatiever in een nieuwe baan dan een praatje bij de koffieautomaat.”
Sterrenkunde
Dat hij voor een academische carrière zou gaan, als eerste in zijn familie, stond voor hem al snel vast. Tijdens zijn studie wiskunde & informatica, met als specialisatie computerscience in Gent, was er veel ruimte voor “zelfontplooiing”, vertelt hij met een brede lach. “Ik kon wel intensief studeren als dat nodig was, maar ik had veel tijd over voor andere dingen.” De sterrenkundigen-club die hij er oprichtte was zijn meest favoriete nevenactiviteit, en hij schreef ook zijn masterthesis over sterrenkunde. “Astronomie is een soort gemiste roeping, of misschien wel een jeugdtrauma”, grinnikt hij. “Ik wilde liefst sterrenkunde gaan studeren in Amsterdam, maar dat vonden mijn ouders op mijn zeventiende te ver weg van Brugge.”
Ontroerende schoonheid
Na zijn afstuderen in Gent was snel een promotieplek gevonden, bij het befaamde Studiecentrum voor Kernenergie in het Belgische Mol. Hij had de universiteit leren kennen als een plaats waar mensen kritisch mogen nadenken. “Ik zag er altijd tegenop om in een bedrijf terecht te komen waar ik een van de velen zou zijn die iets moest doen om het bedrijf vooruit te helpen. Om dezelfde reden wilde ik niet het leger in maar koos ik voor burgerdienst: ik denk wel voor mezelf.”
De groep wiskundigen waarbij hij promoveerde, was enorm stimulerend. “Ze waren briljant en ik heb ontzettend veel geleerd.” Zijn proefschrift draaide om keuzes die niet ‘binair’ zijn (a of b; “goed of fout”), maar vaag of ‘fuzzy’ (“beter of slechter”), wat hij in wiskundige taal vatte. “De schoonheid van wiskunde kan me nog steeds ontroeren. Dat je iets mooi formuleert en ziet dat het klopt!”
Bartel Van de Walle is directeur van het United Nations University Maastricht Economic and Social Research Institute on Innvation and Technology (UNU-MERIT). Daarnaast is hij UM-hoogleraar Policy Analysis for Global Challenges. Na studie en PhD in de wiskunde in Gent, werkte hij onder meer in New Jersey, Harvard, Tilburg en de TU Delft. De Maastricht Graduate School of Governance (MGSoG) van de UM is verweven in het VN-instituut.
Keerpunt: 9/11
Het buitenland lonkte altijd, en per 1 januari 2000 kon hij beginnen bij het Amerikaanse New Jersey Institute of Technology, waar hij eerder al tien maanden op een beurs verbleef. Zijn toenmalige vrouw en twee jonge kinderen gingen mee. Het onderzoek draaide om groepsbeslissingen en was vrij theoretisch van aard. Door de aanslagen op de Twin Towers besefte Van de Walle dat hij ‘iets wilde doen in de echte wereld’. “Wiskunde is niet de echte wereld, nee”, lacht hij nu. “Het is een andere wereld. In de wiskunde maak je veel abstracties: je bouwt je model op basis van veronderstellingen die vaak heel fundamenteel zijn. De praktijk is altijd veel complexer.”
Hij verlegde zijn onderzoeksfocus naar hoe mensen beslissingen nemen onder druk. Waarom waren de politieagenten in de instortende Twin Towers wel tijdig ingeseind dat ze moesten maken dat ze wegkwamen, terwijl dat bij de brandweermensen niet gebeurde, met veel slachtoffers tot gevolg? “Ik onderzocht wat er mis is gegaan in de communicatie. Dan zie je waar mensen gefaald hebben, maar ik vind het belangrijk te benadrukken dat mensen vaak kunnen falen omdat het systeem niet klopt. Het is soms te makkelijk om de schuld aan een persoon te geven. Ik geloof erg in het analyseren van het systeem en de zwaktes vinden, waardoor fouten ontstaan.”
Terug naar Europa
In de VS leerde hij ook ‘to think big and reach for the stars’. “Met de in de grondwet ingeschreven ‘pursuit of happiness’ durven mensen er meer te dromen, en die dromen te volgen. Als iets een goed idee is, denken Amerikanen erover hoe dat te realiseren – niet wat er allemaal kan misgaan.”
Toch wilde het gezin terug na Europa, vooral toen de sfeer na 9/11 aan het kantelen was. “Ik kon kiezen tussen Gent of Tilburg. Gent kende ik al, dus het werd Tilburg.”
Zijn onderzoek ontwikkelde zich in de richting van de humanitaire hulpverlening. Hoe kan beschikbare informatie beter gebruikt worden om dat zo effectief mogelijk vorm te geven? “Ik deed ook veldwerk, in bijvoorbeeld Congo of de Gazastrook. Ik overnachtte op zeer eenvoudige plekken, vloog in kleine gammele vliegtuigjes. Een geweldige tijd, die voorbijvloog zonder dat ik er erg in had.”
Best of both worlds
Vijf jaar was hij hoogleraar aan de TU Delft, waar hij ook de afdeling Multi-Actor Systems van 130 medewerkers leidde, toen hij op de vacature bij UNU-MERIT in Maastricht werd geattendeerd. De overweging waarbij hij het langste stilstond, was het feit dat hij formeel VN-diplomaat zou worden. “Daarmee heb ik de academische wereld officieel verlaten. Ik heb nog een honoraire aanstelling bij de UM, maar zelf onderzoek doen zal een uitdaging zijn. Ik heb daar vrede mee, ik hoef niet meer voor mij persoonlijk te scoren. In deze functie kan ik inhoudelijk iets betekenen en bijdragen aan de VN-agenda. Ik vind het een best of both worlds. Ik wil me graag inzetten voor de beste omstandigheden voor onze wetenschappers. Met erkenning voor alle soorten activiteiten, van onderwijs en impact tot publicaties.”
De ontwikkeling die de academische wereld de afgelopen decennia doormaakte, baart hem grote zorgen. “De term ‘excellentie’ is tegenwoordig heel beperkt. Wat is excellent aan een Nature-publicatie die in de echte wereld niks verandert? We maken onszelf gek, ook met de competitie om onderzoeksgeld. Het gaat ten koste van onderzoekstijd, ten koste van mensen die stuklopen in de wetenschap en ook ten koste van vrij onderzoek, dat nog niet gekoppeld kan worden aan een praktische toepassing. Gelukkig is daarover steeds meer discussie gaande.”
Carrière maken in de wetenschap
Moest hij nu opnieuw beginnen aan een academische carrière, zoals zijn oudste zoon die begonnen is aan een PhD, dan twijfelde hij. “Ik benijd jonge mensen in de academie momenteel niet, met het hypercompetitieve systeem van beurzen aanvragen en dan ook een gezin opbouwen. Ik heb achteraf gezien veel opgeofferd voor mijn carrière. Ik heb veel gemist van mijn drie eerste kinderen. Met de jongste, die nu vier is, probeer ik daar bewuster tijd voor te maken.”
Lees ook
-
Frans Verhey, hoogleraar Ouderenpsychiatrie en Neuropsychiatrie is trots op wat er met het Alzheimer Centrum Limburg is bereikt en op het team dat werkt vanuit één visie: mensen met Alzheimer perspectief op kwaliteit van leven bieden. “Te vaak wordt Alzheimer gezien als een afschuwelijke, dodelijke...
-
Anne Roefs heeft een Vici-subsidie van € 1,5 miljoen ontvangen . De hoogleraar Psychologie en neurowetenschappen van abnormaal eetgedrag, heeft meerdere malen getwijfeld tussen een carrière als wetenschapper of topkok. Inmiddels is ze gepassioneerd over haar wetenschappelijk onderzoek naar...
-
In het Vidi-project van Ann Meulders, hoofddocent Experimental Health Psychology, ligt de focus op een bewezen voorspeller van chronische pijn: pijnvermijding. Een belangrijk mechanisme achter de generalisering hiervan is onzekerheid over toekomstige pijn. Dit toont haar promovenda Eveliina Glogan...
