“Uitbuiting komt overal voor”
Waarom doen mensen wat ze doen? Om deze complexe vraag te beantwoorden moet Hannes Rusch van alles een beetje zijn: econoom, bioloog, filosoof, wiskundige. Hij kreeg onlangs een ERC Starting Grant van 1,5 miljoen euro om een interdisciplinair theoretisch kader voor de beschrijving van uitbuiting in arbeidsrelaties te ontwikkelen en dit empirisch te toetsen. Het doel is om te komen tot beleidsmaatregelen die de drijfveren voor uitbuiting wegnemen.
"Het kostte me ongeveer twee volle maanden en daarbovenop nog een jaar plannen," zegt Hannes Rusch over het aanvragen van de beurs. Slechts tien procent van de aanvragen voor ERC-financiering (European Research Council) worden beloond. "Ik had al een Marie Curie-fellowship ontvangen. Dat heeft een vergelijkbaar laag slagingspercentage en ik moest het twee keer proberen, dus ik was eraan gewend om ergens veel werk in te steken zonder veel hoop op succes."
Het bedrag van 1,5 miljoen euro voor vijf jaar is bestemd voor zijn eigen salaris en dat van twee promovendi en een postdoctoraal onderzoeker. "Ik voel me vereerd en bevoorrecht, en ik ben echt dankbaar voor alle collega's die me feedback hebben gegeven en me hebben geholpen bij de voorbereiding van de interviews." Rusch begrijpt de noodzaak van competitieve beurzen, maar, zegt hij, "het is jammer dat zoveel mensen zoveel tijd kwijt zijn met aanvragen in plaats van met interessant onderzoek."
Hannes Rusch is universitair hoofddocent Economie aan de School of Business and Economics van de UM. Hij studeerde wiskunde en filosofie aan de Technische Universität Braunschweig, en promoveerde in de biologie aan de Justus-Liebig-Universität Giessen en in de economie aan de Technische Universität München. Hij behaalde zijn Habilitation in de economie aan de Philipps-Universität Marburg en maakte in 2019 de overstap naar de UM.
Interdisciplinair, maar wel gefocust
Hoewel Rusch zich momenteel bezighoudt met economie, is hij een warm voorstander van interdisciplinariteit. "De ideale manier om iets te begrijpen is niet in één discipline te vinden. Ik zou niet willen kiezen. Ik denk dat je vraagstukken vanuit meerdere perspectieven moet benaderen en dan moet kijken of je samenhangende antwoorden kunt vinden." Dat was een van zijn beweegredenen om in 2019 vanuit Duitsland naar de UM te komen. "Het past echt bij mij. Veel van mijn collega's hier werken ook interdisciplinair en staan open voor verschillende perspectieven.”
Rusch geeft grif toe een nogal 'exotisch' profiel te hebben. Hij studeerde wiskunde en filosofie en promoveerde in de biologie voordat hij een zijsprong maakte naar de economie, waarin hij een tweede doctoraat behaalde. Maar de rode draad in zijn onderzoeksinteresses is dezelfde gebleven: "Waarom mensen doen wat ze doen is een van de meest interessante en relevante vragen die je kunt stellen." Rusch is altijd geïnteresseerd geweest in de evolutionaire grondslagen van menselijk gedrag. Tijdens zijn biologisch onderzoek gebruikte hij de speltheorie om menselijk gedrag te begrijpen. "Ik vond het een erg goede tool en economie was het juiste vakgebied om de mogelijkheden ervan verder te ontdekken. "
Waarom zijn we aardig voor elkaar?
"Waarom zijn mensen aardig voor elkaar? Waarom bestaat altruïsme?" Volgens de heersende theorie werken altruïstische groepen beter samen dan andere en zullen het dus beter doen dan groepen met minder wederzijds vertrouwen tussen groepsleden — zowel in oorlogssituaties als in andere omstandigheden. Dit zou verklaren waarom we altruïstisch zijn geworden jegens onze eigen groep en vijandig jegens degenen erbuiten.
"De vraag waar ik me nu op richt is waarom groepen agressief gedrag vertonen jegens anderen."
Deze motivatiestructuren zijn complex en bestrijken het hele scala van economische en juridische tot politieke en psychologische prikkels. Neem bijvoorbeeld zorgmedewerkers. "Zij hebben relatief duidelijke arbeidscontracten, maar ook een gevoel van verantwoordelijkheid, genegenheid of schuldgevoel voor de mensen voor wie zij zorgen. Een uitbuitende werkgever kan dat gebruiken om hen meer uren te laten werken."
Rusch beschouwt zichzelf niet als een activist. "Ik ben een wetenschapper; ik wil begrijpen hoe dingen werken en nadenken over verschillende gezichtspunten. Alles wat ik kan doen als onderzoeker is dat proberen uit te leggen. Persoonlijk wil ik graag eerlijk zijn tegen mezelf. Ik hoop dat als je mensen in staat stelt de gevolgen van hun keuzes te begrijpen, ze het juiste zullen doen." Hij probeert bijvoorbeeld te begrijpen wat er zit in de producten die hij koopt. "Er is een online tool om je slavernijvoetafdruk te berekenen op basis van je consumptie. Hij is niet heel precies, maar het geeft je een idee van hoeveel leed je veroorzaakt. Uiteindelijk zijn mensen het aan zichzelf verplicht om bewuste beslissingen te nemen op basis van goede informatie. Maar ik besef ook dat niet iedereen de financiële mogelijkheden heeft om het minder schadelijke alternatief te kiezen."
Lees ook
-
Aan de keukentafel van Burak Can, universitair hoofddocent Data Analytics and Digitalisation, is het een gezellige drukte. Er wordt in het Turks, Engels en Nederlands gepraat. “Ik praat Turks met mijn kinderen, mijn vrouw Ingrid Nederlands en wij praten onderling Engels met elkaar.” Op het menu...
