“We willen een centrale bron voor Europa worden,” vertelt Gonny Willems, directeur van Maastricht, Working on Europe. Dat houdt in dat met name de interdisciplinaire onderzoeksagenda van belang is. “Met de overkoepelende onderzoeksagenda willen we UM’s onderzoek naar Europese integratie, de EU en Europa verder versterken We zetten ons in voor relevante, interdisciplinaire onderzoekssamenwerkingen met een duidelijke maatschappelijke impact.” In januari organiseerde Studio Europa een eerste ‘Cross-faculty Meet & Greet and Networking’. Ook zijn er momenteel verschillende strategische onderzoeksoproepen en een ‘UM Europe Chair’.

Behalve bouwen aan de positie van Maastricht als expertisecentrum door diepgaand onderzoek te doen, is de plek bedoeld voor ontmoeting, dialoog en debat. “Studio Europa is niet per se een EU-voorstander; we willen een discussie mogelijk maken waarbij zoveel mogelijk meningen gedeeld worden, óók de meest kritische.” Daarom organiseert Studio Europa burgerdialogen, lezingen, debatten, workshops, jeugdbijeenkomsten en podiumprogramma’s over wetenschap, cultuur en samenleving. Willems benadrukt vooral het perspectief van de burger. “We willen een goed beeld krijgen van de publieke opinie, de kritiek van de burgers en hun ideeën voor creatieve oplossingen. Deze input zal bepalen wat er op de agenda komt bij een burgerconferentie, waar iedereen samenkomt en gezamenlijk bijdraagt aan de vorming van het toekomstige, gemeenschappelijke Europa.

  Terwijl het Europese historische en geografische waarde heeft, is Maastricht in vergelijking met bijvoorbeeld Brussel een doorsnee stad met een gemiddelde omvang. Daarom is dit de ideale testlocatie voor onderzoek naar de potenties en beperkingen van een Europese samenwerking.  

Met Europe Calling! werd in 2017 het 25-jarige bestaan van het Verdrag van Maastricht gevierd. In dit kader organiseerde de stad en provincie meer dan 130 evenementen, van buurtbijeenkomsten tot een burgerconferentie. De opvolging hiervan; Maastricht, Working on Europe, heeft als doel om een even indrukwekkende agenda samen te stellen. Zoals het Maastricht Debat eind april, dat georganiseerd wordt door Maastricht, Working on Europe, haar partners, het European Journalism Centre en het European Youth Forum. Tijdens het Maastricht Debat zullen de Spitzenkandidaten voor het presidentschap van de Europese Commissie debatteren over de toekomst van Europa.

Studio Europa richt zich zeker niet alleen op onderzoekers en journalisten. Naast het faciliteren van kennisontwikkeling en bewustwording, is het uiteindelijke doel om impact te hebben op beleidsniveau én om Europa concreet te maken voor iedereen. “We zullen samenwerken met organisaties voor kunstenaars, musici, mediapartners, opleiders en cultuur. Voorbeelden hiervan zijn Studium Generale, Fashion Clash, de Balie Amsterdam en TEDxMaastricht. Iedereen met een creatief idee is welkom bij Studio Europa!” Verder maakte Studio Europa burgerinitiatieven en sociale start-ups mogelijk, zoals Burger in Beweging en CUBE. “Er gebeurt al heel veel.”

Studio Europa is gehuisvest aan het Onze Lieve Vrouweplein, met uitzicht op de Onze Lieve Vrouwebasiliek. Een ereplaats waar de Romeinse bezetting, de integratie van de Eerste Franse Republiek, de ondertekening van het Verdrag van Maastricht en meer belangrijke momenten uit de Europese geschiedenis zich afspeelden. Het opzetten van de werkplaats op deze plek was bovendien een illustratie van de verbintenis tussen de UM, de stad en de provincie. “We kregen steun van allerlei kanten. Niet alleen in de vorm van financiering en middels het gebouw, maar ook van al die mensen die hulp boden en zowel hun netwerk als ervaring deelden.”

“Het is een geweldig gebouw!” zegt Willems, van wie het kleine team – begrijpelijk – blij is met hun werkplek in het historische hart van de stad. Het idee was echter niet om een ontoegankelijke indruk te wekken met plechtige hallen, die ook nog eens zo’n historische geschiedenis behelzen. “We hebben geprobeerd er een knusse plek van te maken, waar mensen graag binnenwippen. Deze plek is er juist voor dialoog en om afstand te verkleinen.” Studio Europa opende eind 2018 en is nu al druk met de organisatie van evenementen. “Het is veel werk, maar ik denk echt dat het belangrijk werk is.”

“Pas tijdens mijn promotie-onderzoek in Finland realiseerde ik me wat het eigenlijk betekent om bewegingsvrijheid te hebben. Ik kreeg de kans om samen te werken met en te leren van mensen met dezelfde basiswaarden, maar die dingen toch heel anders zagen en deden.” Willems ziet het als groot gevaar om deze kansen vanzelfsprekend te vinden, iets wat ze zelf ook wel eens deed: “Het is niet zo dat ik elke dag nadenk over EU voedings- en gezondheidsstandaarden. Maar deze beschermen mij wel van het kopen van gechloreerde kip in de lokale supermarkt.”

Willems is een gepassioneerde maar kritische Europeaan. “Er zijn allerlei zaken die op veel niveaus kunnen worden verbeterd. Van bureaucratie en wetgeving voor vennootschapsbelasting, tot aan de gebrekkige verbindingen voor het openbaar vervoer hier in de Euregio. Dat is precies waarom we het debat willen faciliteren. We willen de polarisatie van het gesprek over Europa op de proef stellen en het Europese project behapbaar maken.”

Gonny Willems is directeur van Maastricht, Working on Europe. Eerder werkte ze als hoofd van de UM Student Desk en als manager van de afdeling Data Science and Knowledge Engineering. Ze promoveerde in de Cognitive Neuroscience aan de UM. Willems is daarnaast licentiehouder en voorzitter van TEDxMaastricht.