Geen muziek maar wetenschap

De passie waarmee ze over Rusland en haar onderzoek praat, doet vermoeden dat dit is wat ze altijd heeft gewild. Niets is minder waar. Opgegroeid in Den Bosch als jongste in een gezin met drie meisjes, wist ze heel lang eigenlijk niet wat ze wilde. Aanvankelijk leek ze meer voor de muziek in de wieg gelegd. Vanaf haar 6e speelde ze viool en op haar 8e kwam daar de piano bij. En ze zat op klassiek ballet. “Ik miste uiteindelijk de passie om mijn leven aan de viool te wijden. Ik speelde klassieke muziek: Debussy en dat soort dingen, maar ik hield ook van R&B. Het waren de jaren 90 dus ik keek ook veel tv, vooral naar TMF. Toen ik 16 was wilde ik even professioneel danseres worden, liefst zoals die achtergronddanseressen van Britney Spears. Ik heb nog een keer auditie gedaan voor zo’n zaterdagopleiding, maar dat is niets geworden.”  

Omdat ze na het gymnasium nog steeds geen vastomlijnd plan had, koos ze voor de breed opgezette studie Internationale Betrekkingen. Maar het was pas toen ze Russisch als bijvak nam dat het balletje ging rollen. Wat begon als een bijvak groeide uit tot een tweede studie. “De manier waarop ik op de middelbare school bij Latijn een tekst moest ontrafelen, heeft me later enorm geholpen bij het leren van de Russische taal. Interesse in taal, cultuur en geschiedenis heb ik altijd gehad.” Als student Slavische talen kon ze in 2011 drie maanden naar Sint Petersburg; haar eerste kennismaking met Rusland.

“De eerste indruk was enorm imponerend, het is een prachtige en hele grote stad. De Hermitage vond ik fantastisch. En we zaten er in de winter, dus het was daar min 30 op een slechte dag, dat had ik nog nooit meegemaakt. Een student uit Den Haag droeg de bontjas van zijn oma, dat vonden ze daar heel raar, mannen dragen geen bont.”  

In 2018 was ze er voor het laatst om een aantal interviews te doen voor haar onderzoek. “Dat probeer je zo veilig mogelijk te doen, want grote kans dat je afgeluisterd of getapt wordt. Een aantal wetenschappers met wie ik toen contact had, zitten nu in een benarde positie. Want echt wetenschap bedrijven wordt op dit moment niet op prijs gesteld. Mijn visum werd toen ondersteund door de Higher School of Economics in Moskou, maar mijn host moest daarna wel een rapportje inleveren bij de vertegenwoordiger van de veiligheidsdienst binnen de universiteit, want ik blijf een buitenlander. Dus die dubbele laag bestaat al vele jaren.”

Uitholling van de democratie

De onderzoekthema’s waar Wijermars zich mee bezig houdt zijn nu heel urgent: hoe worden platforms gedwongen om censuur te plegen? Wat zijn de manieren waarop je de journalistiek onder druk kunt zetten? Hoe kunnen we ervoor zorgen dat internetvrijheid gewaarborgd wordt? “Wat er in Rusland met het internet gebeurt, heeft ook effect op het buitenland. Andere landen kunnen ervan leren. Zo oefent Rusland met succes druk uit op buitenlandse sociale media platformen. Diezelfde tactieken zie je nu terugkomen in bijvoorbeeld Turkije en India, al die staten die hetzelfde doel hebben: het beperken van persvrijheid en vrijheid van meningsuiting.”

“Dat gaat uiteindelijk over de uitholling van de democratie en dat is ook relevant voor ons. Daarom heb ik grote moeite met het opkomend populisme hier. Doordat ik me al zo lang met Rusland bezig hou, kijk ik anders naar debatten die hier gevoerd worden. De mediavrijheid is essentieel voor de democratie en de laatste jaren is er een groeiend gevoel van wantrouwen jegens journalisten. Nieuws wordt ervaren als fake, daar maak ik me enorme zorgen over. Je ziet ook dat onze politici moeite hebben om echt binding te houden met hun kiezers en hun eigen pr en partijpunt vooropstellen. Dat helpt niet, het holt de democratie uit. Laat ze gewaarschuwd zijn.”

Tekst: Annelotte Huiskes
Fotografie: Arjen Schmitz