"Ik wil grensoverschrijding makkelijker maken"
Het komt er dan eindelijk van. Hildegard Schneider, hoogleraar Europees Migratierecht en voormalig decaan van de rechtenfaculteit, neemt afscheid. Haar carrière valt samen met de geboorte en pioniersjaren van de rechtenfaculteit en de profilering van Universiteit Maastricht tot Europese universiteit, waaraan zij zelf bijdroeg. "De universiteit moet zich nu gaan opmaken voor mondiale uitdagingen."
(Dit artikel is gebaseerd op een interview dat plaatsvond voor de oorlog in Oekraïne.)
Er is veel, misschien teveel, om over te praten, maar eerst dat afscheid. "Het gevoel is er niet echt," bekent ze na het welkom in haar woning, die veel weg heeft van een museum voor niet-Europese kunst. Omringd als we zijn door houtsnijwerken, een Indiaanse verenhoofdtooi en portretmaskers met grote kijkgaten uit Afrika. "Ik heb de grote overgang nog niet gemerkt. Begeleid promovendi, bezoek conferenties en bereid een onderzoeksinitiatief Borders In Times Of Crisis voor." Eén ding zal ze gaan missen: het dagelijkse contact met collega's en studenten. Al heeft corona hier al een voorschot op gegeven. "Mijn dochter zei al: zo kun je alvast wennen aan met emeritaat te zijn."
Haar afscheidscollege zal, als het doorgaat, gaan over het belang van grensoverschrijding. Verrassend is dat niet. Grensoverschrijding is de sleutel tot haar wetenschappelijk werk. Schneider begon in 1986 als docent Europees recht en specialiseerde zich in het vrije verkeer van personen. Later kwam de focus op migratie- en asielrecht, maar ook op het vrije verkeer van kunstwerken in de EU. Thema's die vragen om over de muren van de eigen discipline te kijken. "Ik denk dat deze interesse met mijn afkomst te maken heeft. Ik ben in een grensstreek opgegroeid en studeerde later rechten, met name Europees recht, politicologie en kunstgeschiedenis."
Eerlijkere kunsthandel
Vanuit haar belangstelling voor kunst kwam Schneider in de negentiger jaren op het idee voor de cursus Law and Art: The free movement of cultural property, inmiddels uitgegroeid tot een gerespecteerd rechtsgebied. Kunstrecht bemoeit zich met veel verschillende aspecten van de kunsthandel, maar ook de teruggave van koloniaal bezit of door het Nazi-regime gestolen kunstschatten, en met witwasserij. "Mijn motivatie is dat de kunsthandel eerlijker en transparanter wordt. Vroeger ging er veel onder tafel. Een kreet van de handel was: wij vertrouwen onze cliënten, zij ons en geheimhouding hoort daarbij. Maar onder dat mom zijn allerlei dubieuze praktijken opgezet. Men kijkt nu veel kritischer naar de kunsthandel en die is zelf voorzichtiger. Er is inmiddels een standaard hoe met gestolen kunstschatten om te gaan."
Hildegard Schneider studeerde rechten, politicologie en kunstgeschiedenis. Ze was hoogleraar Europees migratie recht aan de Universiteit Maastricht en was decaan van de rechtenfaculteit. Haar onderzoek richt zich op verschillende aspecten van het Europees recht, het vrije verkeer van personen, Europese burgerschap, migratie en diplomaerkenning. Ze droeg bij tot het opkomende rechtsgebied Kunstrecht en initieerde samen met collega’s van andere faculteiten een drietal multidisciplinaire instituten: ITEM, MACCH en MACIMIDE.
Hoogste wetenschapsprijs
Even onmogelijk vindt zij de vraag wie van de 33 promovendi haar het meeste bijstaat. Maar vooruit, de eerste twee wil ze noemen. Yoeri Michielsen, winnaar van de Best Speaker Award van de Europese Law Moot Court Competition, de internationale pleitwedstrijden. "Yoeri's proefschrift ging over de nazificatie en denazificatie van de Nederlandse, Belgische en Luxemburgse rechterlijke macht, waarbij hij ontdekte dat de Hoge Raad redelijk fout was. Yuri promoveerde cum laude en kreeg ook de Praemium Erasmianum, de hoogste wetenschapsprijs."
"Mijn tweede was een oudere dame van naar ik schatte zeventig jaar. Het onderwerp was de erkenning van diploma's en de juridische positie van tolken en vertalers. Het manuscript werd goedgekeurd, maar ik stelde voor nog even te wachten omdat er Europese wetgeving aan zat te komen. Maar nee, ze wilde het liever zo snel mogelijk. Ik kreeg haar cv opgestuurd met een geboortedatum, waarvan ik dacht dat dit een typefout moest zijn. Bij navraag bleek het toch te kloppen. Mijn promovenda zou de volgende maand 85 jaar worden hahaha. Toen snapte ik ook pas waarom ze niet wilde wachten."
Lekker eten
Eenmaal op de praatstoel pendelt Schneider voortdurend tussen nu en het prille begin van de universiteit, toen nog Rijksuniversiteit Limburg geheten. Over de geboorte van de rechtenfaculteit in 1981 die plaatsvond in de woning van decaan Job Cohen. Hoe de oratie Vergelijk alles en behoud het goede van echtgenoot René de Groot, emeritus hoogleraar Rechtsvergelijking en Internationaal Privaatrecht, het startpunt vormde voor het opzetten van de European Law School. En toen moest het Verdrag van Maastricht nog komen. "Dat was een groot geluk voor de stad en de universiteit. Maastricht was uit het oogpunt van veiligheid het makkelijkst te organiseren en de Franse president Mitterrand wilde lekker kunnen eten. Toen wist de hele wereld waar Maastricht lag en dat heeft geleid tot de naamswijziging van de universiteit."
Maar serieus, over Europa maakt zij zich zorgen en de ontwikkelingen in Oekraïne en Polen vindt zij doodeng. Het neemt niet weg dat Europese eenwording en Europees recht volgens haar een gevestigde factor zijn. "De universiteit zou zich nu nog meer moeten gaan opmaken voor mondiale uitdagingen. Veel rechtsgebieden ontwikkelen zich ook in die richting. Praat je over klimaatvluchtelingen dan is dat een mondiaal probleem. Ik zou graag willen dat tijdens de studie er nog meer aandacht is voor de uitdagingen van recht en rechtvaardigheid op wereldschaal."
Lees ook
-
Karlien Strijbosch deed promotieonderzoek naar Senegalese migranten die onvrijwillig terugkeerden na een verblijf in Europa. Ze liep aan tegen muren van zwijgzaamheid, wantrouwen en schaamte. Een gesprek met Karlien Strijbosch en haar promotor Valentina Mazzucato over een onderzoek dat noodzakelijke...
-
Sinds afgelopen september is Cengiz Akbulut het hoofd van het laboratorium van het nieuwe Stem Cell Research University Maastricht (SCRUM). Een gesprek over minderheden, het ontstaan van leven en Swingdansen.
-
Lilian Tsourdi, universitair hoofddocent Internationaal en Europees Recht, onderzoekt hoe zowel de opzet als de uitvoering van de EU-immigratie- en asielwetgeving kan worden verbeterd. Hoe zijn we tot deze disfunctionele status quo gekomen?
