“Het is goed om aandacht voor diabetes te vragen, want diabetes wordt vaak onderschat," zegt Schrauwen. "Je gaat er niet dood aan - of tenminste - niet direct. Je bent je lichaam langzaam kapot aan het maken. Maar het gaat zo langzaam dat mensen er vaak weinig van merken totdat het te laat is.” Preventie speelt een belangrijke rol bij het terugdringen van het aantal diabetici, benadrukt Schrauwen, zeker nu type 2 diabetes steeds meer voorkomt en ook vaker op jonge leeftijd wordt geconstateerd. 

Energiegebruik

In zijn onderzoek richt Schrauwen zich op de effecten die verschillende levensstijlfactoren hebben op insulinegevoeligheid, want bij diabetici neemt deze gevoeligheid af. Bij preventie speelt het voorkomen van overgewicht een belangrijke rol, legt hij uit. Overgewicht kun je op twee manieren aanpakken – door de energie-inname te verminderen en door het energiegebruik te verhogen. Het onderzoek van het team van Schrauwen richt zich het laatste. 

“De afgelopen jaren is veel aandacht besteed aan de rol van voeding bij overgewicht. Dat is ook logisch – want als je minder eet dan val je af.” Je inname verminderen is daarnaast ook makkelijker dan je gebruik verhogen, voegt hij toe. “Je kunt tenslotte niet zomaar je energiegebruik verdubbelen, tenzij je aan topsport doet.” 

Hierdoor is er de laatste tijd relatief te weinig aandacht geweest voor het verhogen van energiegebruik. “En dat is jammer, want we geloven echt dat dit een sleutelrol speelt in het voorkomen van diabetes, ook als je er niet direct door afvalt. We zien namelijk dat sporten grote gezondheidseffecten heeft, vooral bij mensen met overgewicht en kans op diabetes. Er moet dus beter worden gekeken naar hoe je het lichaam in beweging kunt houden. Niet alleen letterlijk, maar ook figuurlijk. Je kunt dit doen door sporten, maar je kunt dit ook doen met kou. Als je het koud hebt moet je lichaam energie produceren om het warm te houden.” 

Kou

In 2015 deed Schrauwen daarom samen met mede UM-onderzoeker Wouter van Marken Lichtenbelt onderzoek naar het effect van kou op de insulinegevoeligheid van diabetici. Ze ontdekten dat de insulinegevoeligheid van spieren flink stijgt wanneer de patienten 10 dagen lang 6 uur per dag blootgesteld werden aan een koude omgeving. “Het effect was zelfs groter dan wat je met training en beweging bereikt.” 

De onderzoekers hadden zelf verwacht dat dit zou worden veroorzaakt door de extra aanmaak van bruin vet, maar het effect was zo groot dat het niet alleen hieraan kon worden toegeschreven. “Dat was voor ons een grote schok,” vertelt Schrauwen. Door deze ontdekking hebben de wetenschappers de focus van de studie enigszins moeten verleggen. “We zijn deze studie nog een keer aan het herhalen om meer in detail naar de spier te kunnen kijken, want het mechanisme lijkt in de spier te zitten. Als we weten hoe koude de spier positief beïnvloedt, kunnen we daarmee mogelijk nieuwe therapieën ontwikkelen om diabetes te voorkomen en behandelen”.

Ook hopen ze om binnenkort aan een project te kunnen beginnen waarbij gekeken wordt naar een praktische toepassing van de ontdekking. “Je kunt wel tegen iemand zeggen 'Je moet 6 uur per dag in een koude kamer gaan zitten,' maar dat gaat natuurlijk niet werken. Dus we willen gaan kijken hoeveel kou voldoende is. Hoe vaak moet dat? Hoe lang blijft het effect aan? Kan het korter? Een half uur per dag, bijvoorbeeld?”

Andere leefstijlfactoren

Naast verdere studies naar het effect van kou doet het team van Schrauwen ook onderzoek naar de effecten van andere leefstijlfactoren. “We zijn ook met onderzoeken naar het 24-uurs ritme bezig. Zo werken we aan een project waarin we een jetlag nabootsen.” Proefpersonen verblijven 3,5 dag in een volledig afgesloten kamer. De wetenschappers passen het dag- en nachtritme zo aan dat de proefpersonen na een paar dagen overdag slapen en 's nachts wakker zijn. 

“Hierdoor kun je ontrafelen wat de impact is van nachtwerk. Als je overdag slaapt en 's nachts moet werken, moet je 's nachts ontbijten. Hoe gaat je lichaam daar mee om? Als je lichaam dan niet goed omgaat met dat ontbijt, dan wordt er misschien meer opgeslagen in het vetweefsel en in de spieren. Dat zijn allemaal factoren die tot diabetes kunnen leiden. Dat project is ook bijna afgerond. Ik ben erg benieuwd naar de resultaten.”