Wat bedrijven van huiseigenaren weten
De schaduwkant van de razendsnelle digitale ontwikkelingen is dat de privacyrisico’s groter zijn dan toen alles nog analoog was’, zegt Anna Berlee (30) lector aan Tilburg University. Zo moeten banken in januari 2018 betalingsgegevens en rekeninggegevens van hun klanten gaan delen met derde partijen. En maakt het Kadaster de privégegevens van huiseigenaren openbaar, zonder dat zij daarover iets te zeggen hebben. Berlee: ‘Vroeger moest je naar het kantoor van het Kadaster om te vragen wat de buurman voor zijn huis had betaald. Tegenwoordig kun je dat in een paar minuten thuis op de bank doen met een sms’je of via het internet. De wetgeving moet rekening houden met deze nieuwe situaties en eventueel worden aangepast.’

Twee jaar geleden waarschuwde toenmalig voorzitter Jacob Kohnstamm van het College bescherming persoonsgegevens (tegenwoordig Autoriteit Persoonsgegevens, AP) in Eigen Huis Magazine dat het voor kwaadwillenden te makkelijk is om privégegevens van woningbezitters uit het Kadaster te halen. Voor een paar euro kan iedereen een leverings- of hypotheekakte opvragen met daarin persoonsgegevens als geboortedatum, adres, burgerlijke staat en ID-nummer. Over iedereen dus. Berlee pleitte ook toen al voor het Duitse systeem, dat werkt met een belangentest. ‘Daar moet degene Via internet wordt het steeds makkelijker om aan privégegevens van burgers te komen. Promovenda Anna Berlee bekeek voor Vereniging Eigen Huis hoe het er voor staat met de privacy van de huiseigenaar. ‘Daar moet degene die inzage wil, aantonen een gerechtvaardigd belang bij de informatie te hebben.’

PowNed en de AIVD
Vorig jaar stond omroep PowNed met een camera op de stoep bij de privéwoningen van topmannen van inlichtingendienst AIVD en de Nationale Politie – dankzij gegevens uit het Kadaster, en om maar te laten zien hoe makkelijk kwaadwillenden hetzelfde konden doen. Het leidde tot Kamervragen. Minister Schultz van Haegen (Infrastructuur en Milieu) kondigde daarop aan met het Kadaster te bekijken of de ‘balans’ tussen openbaarheid, en bescherming persoonsgegevens en veiligheid nog steeds ‘passend’ is. De staatssecretaris van Veiligheid en Justitie vroeg de Autoriteit Persoonsgegevens om een advies over hetzelfde onderwerp. Volgens Berlee heeft het Kadaster jaren geleden al een voorstel gedaan om de privacy van geregistreerden te beschermen, maar is daarmee nog weinig gedaan. Voorlopig heeft de huiseigenaar dan ook geen enkele keuze of zijn persoonsgegevens in de openbare registers van het Kadaster komen. En heeft hij er geen enkele invloed op of het Kadaster die gegevens deelt met derde partijen, zegt Berlee.

Alles van iedereen
Die openbaarheid heeft een doel: rechtszekerheid. Zo kan bijvoorbeeld een geïnteresseerde koper er achter komen wie de eigenaar van een huis is, en of de verkoper gerechtigd is het huis te verkopen. ‘Dat is van groot belang’, zegt Berlee. ‘De openbaarheid van de registers dient daarmee een goed doel. Maar het huidige systeem verhoudt zich slecht tot de privacy. Volledige openbaarheid is disproportioneel. Waarom moet het zo makkelijk zijn van iedereen, alles te kunnen opvragen? In het register van het Kadaster staat nu de hele leveringsakte. Er is niets geanonimiseerd, er is niets uitgehaald. Al die persoonlijke informatie is misschien nodig voor notarissen, of soms kredietverstrekkers, maar niet voor iedereen en niet in alle gevallen.’ Berlee wil daarom een aanpassing van de wet. Haar voorstel betekent dat het Kadaster een afweging moet gaan maken of de aanvrager van de informatie een gerechtvaardigd belang heeft bij die informatie. ‘Dat gaat tijd en geld kosten. Maar privacy is niet gratis. Als we het belangrijk genoeg vinden mag het ook wat kosten. Een gebrek aan privacy kost ook geld.’ Het is volgens Berlee een goede ontwikkeling dat privacy prominenter op de politieke agenda komt. Het onderwerp speelt ook bij de nieuwe Europese betaalrichtlijn PSD2, die in januari moet ingaan. Banken moeten dan betalings- en rekeninggegevens van hun klanten gaan delen met derden. ‘Stel dat je een huis wilt kopen en je wilt weten wat je maximaal kunt lenen’, zegt Berlee. ‘Dan kan je hypotheekadviseur zeggen: je kunt alle papieren bij mij aanleveren, of je geeft ons toestemming voor inzage in je bankrekening. Dan zien we precies wat je inkomsten en uitgaven zijn, en kunnen we daarmee rekening houden.’

Uitdrukkelijk instemmen
Bedrijven krijgen niet zomaar toegang tot betaalrekeningen en rekeninginformatie. Zo moet de rekeninghouder daarmee uitdrukkelijk instemmen, en moet het bedrijf een vergunning aanvragen bij De Nederlandsche Bank (DNB) of een toezichthouder in een andere EU-lidstaat. Het bedrijf moet zorgen voor goede beveiliging.

Nieuwe privacyregels?
Na Kamervragen in november 2016 kondigde minister Schultz van Haegen aan met het Kadaster te bekijken of ‘de balans tussen openbaarheid en de bescherming van persoonsgegevens’ nog steeds passend is. De gesprekken daarover lopen nog. Het ministerie van Veiligheid en Justitie heeft het advies van de Autoriteit Persoonsgegevens (AP) over hetzelfde onderwerp inmiddels ontvangen. De staatssecretaris stuurt hierover na het zomerreces waarschijnlijk een brief naar de Tweede Kamer. De regering zal de AP ook nog om advies vragen over de nationale wetgeving rondom de nieuwe betaalrichtlijn PSD2. In mei 2018 gaan in de hele EU dezelfde aangescherpte privacyregels gelden. De consument krijgt dan meer privacyrechten en de AP krijgt als toezichthouder meer zeggenschap.

Anna Berlee doet promotieonderzoek aan de Universiteit Maastricht over de balans tussen openbaarheid en privacy.

 Deze tekst is geschreven voor Eigen Huis Magazine door Ilse Akkermans, gepubliceerd in Eigen Huis Magazine 25 sept 2017