Wetenschapsagenda oktober 2012

“Protein biomarkers in chronic disease. Proteomics-driven discovery”

In dit proefschrift werden proteomics technieken gebruikt om nieuwe/betere biomarkers te zoeken voor aneurysmata (=verwijdingen) van de buikaorta (AAA), Multiple Sclerose (MS) en de kwaliteit van donornieren. Aangetoond wordt dat bepaalde eiwitten in het bloed geassocieerd zijn met AAA grootte en groei; en behulpzaam kunnen zijn bij het vaststellen van een succesvolle chirurgische ingreep ter behandeling van het AAA. Daarnaast zijn er in de perfusievloeistof van donornieren eiwitten gevonden, die indicatief zijn voor de levensvatbaarheid van het transplantaat en de mate van versuikering van eiwitten in de cerebrospinale vloeistof. Dit kan een rol spelen in het ontrafelen van het ontstaan van MS.

Trefwoorden:

Biomarkers, Proteomics, abdominaal aorta aneurysma (AAA), Multiple Sclerose (MS), Donornieren

“Motivating smokers to quit; Effectiveness and feasibility of a web-based multiple tailored smoking cessation programme and tailored counselling by practice nurses”

Roken is wereldwijd de belangrijkste vermijdbare oorzaak van ziekte en vroegtijdige sterfte. Een stopadvies van de huisarts kan rokers van het roken afhelpen. Tijdgebrek van huisartsen noopt echter tot andere maatregelen. Dit proefschrift toont de succesvolle integratie van volledig geautomatiseerd online advies-op-maat in de huisartsenpraktijk: de rokende patiënt ontvangt een persoonlijk stopadvies gekoppeld aan een door hem of haar ingevulde vragenlijst. Dit lijkt (kosten)effectief zijn. Ook bleek deze methode succesvol in het bereiken van laag opgeleide rokers, iets dat via massamedia minder goed lukt. Het proefschrift doet ook aanbevelingen voor verbeteringen van het online advies-op-maat, zodat dit programma in de toekomst kan worden ingezet via alle huisartsenpraktijken in Nederland.

Trefwoorden:

stoppen met roken, online, huisartsenpraktijk, effecten, kosten

“Functional added value of microprocessor-controlled prosthetic knee joints”

“Distributional Impacts of Public Policies; Essays in Ex-Ante and Ex-Post Evaluation”

Deze dissertatie bestaat uit een reeks essays over ongelijkheid in gezondheidszorgconsumptie in Luxemburg, en over de effecten van geldoverboekingen naar familie in Litouwen op armoede en ongelijkheid. In het licht van de steeds groter wordende druk op nationale begrotingen is het ontwikkelen van efficiënt en effectief overheidsbeleid een grote uitdaging – zowel vanuit politiek als wetenschappelijk oogpunt. Zo moeten bijvoorbeeld diverse en actuele informatiebronnen worden geanalyseerd met de juiste beleidsmiddelen, zoals modellen voor de microsimulatie van nationaal belastingvoordeel, voor het realiseren van tijdsrelevante beleidsevaluaties. Bovendien is overheidsbeleid, en de impact daarvan, zeer specifiek voor de nationale context. Dit heeft gevolgen voor een uitwisseling van ‘good practices’ tussen de landen.

Trefwoorden:

microsimulatie, armoede en ongelijkheid, verschillen in gebruik van gezondheidszorg, cash overboekingen naar familie

“Modern insights in foam sclerotherapy for varicose veins”

“Glaucoma Management; Economic evaluations based on a patient level simulation model”

Intensieve verlaging van binnenoogdruk kan blindheid als gevolg van glaucoom voorkomen. Dit is bij sommige patiënten effectief, maar kan bij andere patiënten onnodig intensief zijn en leiden tot een belasting van de levenskwaliteit en van de algemene besteding van gezondheidszorg. Het is moeilijk vooraf te zeggen welk scenario van toepassing zal zijn op een bepaalde patiënt. Deze dissertatie beschrijft hoe een simulatiemodel voor ziekteverloop werd gebruikt voor het evalueren van intensieve glaucoombehandeling voor gezondheid op de lange termijn en economische consequenties. Het beschrijft ook de evaluatie van een methode waarmee de potentiële waarde kan worden beoordeeld van de invoering van meer gepersonaliseerde zorg bij glaucoom.

Trefwoorden:

glaucoom, verhoogde oogdruk, economische evaluatie, gepersonaliseerde zorg, efficiëntie van gezondheidszorg

“It has been done elsewhere, it can be done elsewhere: Impact of smoke-free legislation on smoking”

Veel landen voeren rookverboden in om niet-rokers te beschermen tegen de gezondheidsgevaren van meeroken. In dit proefschrift is de invoering van de rookvrije horeca in Nederland onderzocht. Hierbij werd Nederland vergeleken met andere Europese landen in het International Tobacco Control Policy Evaluation Project (ITC project). Uit het onderzoek blijkt dat rookverboden ervoor kunnen zorgen dat meer mensen stoppen met roken. Voldoende draagvlak voor het rookverbod is wel een belangrijke voorwaarde voor succes. In Nederland is de invoering van de rookvrije horeca minder succesvol geweest dan in andere landen. De nieuwe regering wordt geadviseerd om een volledig rookvrije horeca in te voeren én om een voorlichtingscampagne over meeroken te voeren om het draagvlak voor deze maatregel te vergroten.

Trefwoorden:

rookverbod, rookvrije horeca, stoppen met roken, tabaksontmoediging

“Apathy in Alzheimer’s and Parkinson’s disease: Assessment, pathophysiology and treatment”

“Childhood and Adolescent Depression: The Role of Environmental Adversities, of the Serotonin Transporter Gene and of their Interaction, in a Development Perspective”

Dit onderzoek bouwt voort op bewijs dat de omgeving de gedragseffecten vermindert van biologische systemen  die betrokken zijn bij de ontwikkeling van affectieve symptomen bij jongeren (serotonerge neurotransmissie). De onderzoeksgegevens wijzen op een belangrijke rol voor het gen voor serotoninetransport bij de ontwikkeling van internaliserend gedrag bij jongeren: adolescenten met een slechter functionerende genvariant, lopen een groter risico depressieve symptomen te ontwikkelen wanneer zij worden blootgesteld aan tegenslagen. Dit gen speelt ook een belangrijke rol in de (dis)continuïteit van depressieve karaktertrekken gedurende de adolescentie, waarmee de theorie wordt bevestigd dat dragers van de minder efficiënte genvariant meer negatieve gevoelens hebben over zichzelf en de wereld, wat onder stress tot een depressie zou kunnen leiden. Primaire preventiestrategieën, zoals het bevorderen van proactief en adaptief ‘coping’-gedrag, zouden de kans op nawerking van gedragsproblemen in de hele adolescentie, en misschien vroege volwassenheid, kunnen verminderen.

Trefwoorden:

Adolescentie, depressie, transportgen voor serotonine, tegenslagen

“Mens rea and defences in European criminal law”

“Caveolin-1 and CD40L-CD40-TRAF interactions in vascular and metabolic disease”

Ontstekings- en stofwisselingsziekten, zoals aderverkalking en obesitas, zijn de grootste oorzaken van morbiditeit en sterfte in de westerse samenleving.

In dit proefschrift wordt aangetoond dat het verlies van bepaalde celstructuren, genaamd caveolin-1, die belangrijk zijn voor het lipidentransport, beschermt tegen de aanzet en voortgang van aderverkalking en dat haematopoietisch specifiek verlies van caveolin-1 ontstekingsremmend werkt . Verder is een belangrijke functie voor de pro-inflammatoire CD40L-CD40-TRAF signaalcascade geconstateerd in aderverkalking en obesitas. Wij leveren sterk bewijs dat interventie in Caveolin-1 biologie en CD40L-CD40-TRAF signaling mogelijkheid biedt om nieuwe therapeutische middelen te ontwikkelen voor het behandelen van ontstekingsziekten.

Trefwoorden:

aderverkalking, obesitas, metabool syndroom, caveolin-1, CD40L-CD40-TRAF

“The glycation pathway in type 2 diabetes and cardiovascular disease”

De verhoogde vorming van versuikerde eiwitten (advanced glycation endproducts (AGE’s)) is een mogelijk mechanisme ter verklaring van het verhoogde risico op hart- en vaatziekten bij diabetes. Hoewel eerdere (dier)experimentele studies deze rol van AGE’s hebben aangetoond, blijkt uit onderzoek voor dit proefschrift geen verband tussen AGE’s in het bloed en hart- en vaatziekten bij mensen met diabetes type 2. Daarnaast ontbreekt eenduidig epidemiologisch bewijs voor gunstige effecten van specifieke AGE’s-remmende behandelingen en voor verlaging van AGE’s in bloed door bestaande behandelingen. Dit betekent niet dat AGE’s onbelangrijk zijn bij het ontstaan van aan diabetes type 2 gerelateerde hart- en vaatziekten, maar wel dat de huidige biomarkers in bloed de schade door AGE’s in weefsels niet goed weerspiegelen. Er zijn dus betere biomarkers nodig.

Trefwoorden:

hart- en vaatziekten, diabetes type 2, versuikerde eiwitten, biomarkers

“Assessment of inflammatory activity in sarcoidosis”

Sarcoïdose is een ziekte waarbij spontaan ontstekingen ontstaan in verschillende organen en weefsels van het lichaam. Weten of de ziekte actief is, is belangrijk voor het vaststellen van de prognose en keuze van de behandeling. Bij ontstekingsziekten kan de glucoseopname van het lichaam verhoogd zijn. Door glucose radioactief te labelen, kan een PET-scan een verhoogde glucoseopname zichtbaar maken en zo een actieve ziekte van een uitgedoofde ziekte onderscheiden. Dergelijk belastend en kostbaar onderzoek is echter niet altijd nodig. Wel blijkt PET-scanonderzoek overtuigend van meerwaarde als klachten niet verklaard kunnen worden door longfunctieonderzoek, röntgenfoto’s en bloedtesten. Ook blijkt de PET-scan behulpzaam bij het vaststellen van de uitgebreidheid van de ziekte. Het kiezen van de juiste testen voor de opsporing van actieve sarcoïdose kan de belasting voor patiënten beperken en helpen om zorgkosten betaalbaar te houden.

Trefwoorden:

Sarcoïdose, activiteit, behandeling, PET, kosten

“Systematic reviews: from Archie Cochrane to Zefram Cochrane”

“Development and application of toxicogenomic-based biomarkers of immunotoxic and genotoxic exposure in European neonates”

Blootstelling in de baarmoeder aan toxische stoffen afkomstig uit de voeding en omgeving van de moeder kan leiden tot veranderingen in de expressie van genen in het ongeboren kind, met mogelijk schadelijke effecten voor het kind. Het in dit proefschrift beschreven onderzoek identificeerde zulke genen. De gevonden genen geven aanwijzingen hoe blootstelling aan schadelijke stoffen kan leiden tot een verhoogd risico op kanker en een minder goed functionerend immuunsysteem. Bovendien werd duidelijk dat jongens en meisjes verschillend reageren op toxische stoffen, wat verband kan houden met geslacht-specifieke risico’s op kanker en immuun-gerelateerde aandoeningen in de jeugd.

“What counts? Cognitive development and arithmetical performance: the role of child- and environment-related factors”

Kennis over de invloed die zowel het kind als de omgeving uitoefenen op de ontwikkeling van rekenvaardigheden is belangrijk voor het realiseren van optimale ontwikkelingsmogelijkheden voor ieder kind. Dit proefschrift brengt de rol die diverse kind- en omgevingsgebonden factoren spelen in de ontwikkeling van rekenvaardigheden en onderliggende cognitieve vaardigheden, zoals het werkgeheugen, in kaart. Gekeken wordt met name naar kinderen in de leeftijd van vier tot acht jaar. Ook wordt onderzocht of training op kleuterleeftijd specifieke cognitieve vaardigheden kan stimuleren. Het proefschrift biedt hiermee inzichten die onder andere de vroegtijdige signalering en aanpak van rekenproblemen en onderliggende cognitieve problemen kunnen ondersteunen.

“Multipathology in dementia: correlations with clinical diagnoses”

Dit onderzoek is gericht op patiënten met dementie die in hun dagelijks leven worden belemmerd door cognitieve beperkingen, vanuit een neuropathologisch standpunt. Voor dit onderzoek werden de hersenen van overleden dementiepatiënten gebruikt. De gevonden pathologie bevestigt de huidige classificatie van subtypes van dementie (o.a. ziekte van Alzheimer, vasculaire dementie, Lewy-body-dementie). Het belangrijkste doel van het onderzoek was een correlatie te vinden tussen het klinische beeld van de patiënt en de neuropathologische bevindingen na autopsie op de hersenen. Er werd een hoge prevalentie van comorbiditeit van verschillende pathologieën gevonden. Dit stelt de gangbare wetenschappelijke classificatie aan de kaak, waarin de predominante pathologie als de belangrijkste wordt beschouwd. Dit vraagt om een nieuwe multidimensionele benadering van dementie, waarbij dementie wordt beschouwd als een syndroom met een spectrum van symptomen en neuropathologische resultaten.

Trefwoorden:

Hersenbank, ziekte van Alzheimer, vasculaire dementie, neuropathologie

“Utility reforms and performance of the urban water sector in Africa”

“Neural substrates of skilled vision: Perceptual learning induces behaviourally relevant plasticity in human V1”

“Fatty acid handling and impaired glucose metabolism : the role of the renin-angiotensin system”

Om een wereldwijde epidemie van suikerziekte (diabetes type 2) te voorkomen, is inzicht nodig in de oorzaken. Suikerziekte is een aandoening waarbij het lichaam de suikerspiegel niet meer binnen de normale grenzen kan houden. Er wordt gedacht dat verstoringen in de vetstofwisseling hieraan bijdragen. Een verstoring tussen het aanbod van vetten in de bloedbaan en de vetstofwisseling in de skeletspier (bijvoorbeeld de verbranding van vetten) kan leiden tot vetophopingen in de spier met als gevolg insulineresistentie. Onderzoek voor dit proefschrift toont aan dat de vetstofwisseling in de skeletspieren inderdaad verstoord is bij mensen met een verhoogd risico op diabetes. Het bloeddrukverlagende medicijn valsartan blijkt deze verstoringen te verbeteren. Dit onderzoek geeft inzichten in het ontstaan van diabetes en draagt bij aan de preventie van diabetes door middel van medicatie.

“Regulation of re-epithelialization and immune modulation by surfactant, surfactant protein A and transforming growth factor ß”

Vroeggeboorte komt steeds vaker voor en gaat gepaard met onderontwikkelde longen. Normaliter rijpen longen in de baarmoeder, maar bij vroeggeboorte vindt het rijpingsproces plaats buiten deze beschermende omgeving. De meest kwetsbare zuigelingen ontvangen tijdens deze fase zogenaamde “surfactant therapie”, die de ademhaling vergemakkelijkt, en worden mechanisch beademd. Het uitoefenen van therapieën op deze delicate longen kan echter ongewild schade opleveren. Dit proefschrift beschrijft onderzoeken naar de functies van surfactant en toont dat deze therapie ontstekingsreacties binnen de perken kan houden. Door middel van een celkweek-model dat de longblaasjes nabootst, toont dit proefschrift bovendien voor het eerst aan dat surfactant een positieve invloed heeft op de wondgenezing.

Trefwoorden:

vroeggeboorte, longontwikkeling, beademing, surfactant, wondgenezing, ontsteking

“The affective response to CO2 in healthy volunteers: An instance of a primal emotion”

“Suicide trends and antidepressant prescription in Italy and Ticino Canton, Switzerland”

“Preeclampsia: cardiovascular health and renal function”

Hart- en vaatziekten zijn bij vrouwen doodsoorzaak nummer één. Toch weten maar weinig mensen dat een zwangerschap hierover belangrijke informatie kan geven. Tijdens de zwangerschap kunnen vrouwen een hoge bloeddruk of een zwangerschapsvergiftiging (pre-eclampsie) ontwikkelen. Deze vrouwen hebben in hun latere leven een verhoogde kans op hart- en vaatziekten. De zwangerschap kan worden gezien als een test voor de eigen gezondheid. Buiten de zwangerschap hebben deze vrouwen vaak een hoge bloeddruk, overgewicht en insulineresistentie. Deze risicofactoren zijn te beïnvloeden door een gezonde leefstijl. Daarom moet aan deze vrouwen na de bevalling cardiovasculair risicomanagement worden aangeboden.

Trefwoorden:

hart- en vaatziekten, zwangerschap

“Enforcing Health and Safety Regulation; a comparative Economic Approach”

“Electrocortical maturation of healthy preterm infants: the feasibility of automated analysis”

“Improving the risk assessment of inherited breast and ovarian cancer: clinical significance of BRCA1/2 variants and risk modifiers”

Genetische screening van de BRCA1/2 genen wordt uitgevoerd op leden van families waarin borst- en/of eierstokkanker al vroeg voorkomt. Identificatie van de BRCA1/2-mutatiedragers (die risico lopen op vroeg optreden van borst- en/of eierstokkanker en andere vormen van kanker in het geval van mannelijke dragers) en niet-dragers (met hetzelfde risico als de algemene bevolking) maakt het mogelijk voor deze personen adequate klinische opties te verschaffen voor preventie van kankerrisico en eventueel preventie van de overdracht van de ziekteveroorzakende varianten op hun nageslacht. Accurate risicobeoordeling wordt echter gehinderd door de moeilijke voorspelbaarheid of een vrouw borst- of eierstokkanker zal ontwikkelen en het hoge aantal varianten met onzekere klinische betekenis die tijdens de genetische screening worden geïdentificeerd. Dit proefschrift is een verzameling van onderzoeken die succesvolle methoden beschrijven voor accuratere beoordeling van kankerrisico bij individuele personen uit families met borst- en/of eierstokkanker.

Trefwoorden:

borstkanker, eierstokkanker, bekende gevallen, risicobeoordeling, genetische varianten

“Modulation of fat oxidation: nutritional and pharmacological approach”

Obesitas komt steeds vaker voor, zowel bij volwassenen als bij kinderen. Obesitas verhoogt het risico op het krijgen van bijvoorbeeld suikerziekte, een hoge bloeddruk en hart- en vaatziekten. Om de effectiviteit te vergroten van programma’s die gericht zijn op afname van lichaamsgewicht en preventie van suikerziekte zijn extra strategieën nodig. Dit proefschrift presenteert de effecten van twee voedingsstrategieën (het veranderen van het type suiker in voeding en het gebruik van groene thee supplementen) en een farmacologische strategie die de vetverbranding beïnvloeden. Hoewel leefstijlinterventie de eerste stap zou moeten zijn voor het reguleren van lichaamsgewicht en de preventie van suikerziekte, blijkt deze aanpak niet bij iedereen effectief. Voedingssupplementen of farmacologische interventies kunnen nuttige aanvullingen zijn om leefstijlinterventies succesvoller te maken.

Trefwoorden:

obesitas, vetverbranding, suikerziekte, voeding

“Hospital-at-home for COPD exacerbations: Evaluation of a community-based early assisted discharge scheme”

COPD is een longaandoening met tijdelijke verslechteringen (exacerbaties), die in 20% leiden tot een ziekenhuisopname. Om de nadelige effecten van deze opnames voor patiënten en maatschappij te beperken, is gekeken of een deel van de behandeling ook thuis met thuiszorgondersteuning kan plaatsvinden. Dit onderzoek laat zien dat er zowel op korte als langere termijn geen verschillen in gezondheidsuitkomsten voor de patiënt zijn en ook de kosten zijn hetzelfde. Wel worden veel patiënten liever thuis behandeld dan in het ziekenhuis. Patiënten zouden dus moeten kunnen kiezen of zij in het ziekenhuis behandeld willen worden, of een deel van de behandeling thuis willen ondergaan.

Trefwoorden:

COPD exacerbatie, ziekenhuiszorg, thuiszorg