Wetenschapsagenda februari 2009

“Emotional support for chronically ill elderly persons; feasibility, effectiveness and cost-effectiveness of a minimal psychological intervention”

Veel chronisch zieken kampen met stemmingsproblemen zoals depressie, angst en onzekerheid.

Dit proefschrift onderzoekt een kortdurende psychologische behandeling ter vermindering van depressie bij chronisch zieke ouderen. Eerstelijns verpleegkundigen bezoeken ouderen thuis en leren hen hoe ze actieve zelf-managers kunnen worden. Het blijkt dat de behandeling positief wordt ontvangen door ouderen en verpleegkundigen. Bovendien vermindert de nieuwe behandeling op den duur depressieve symptomen en angst en verbetert het dagelijks functioneren vergeleken met chronisch zieke ouderen die de gebruikelijke zorg kregen van hun huisarts. Deze aanpak is niet kostenverhogend. De behandeling wordt binnenkort verder ingevoerd in een groot aantal huisartspraktijken in Zuid-Limburg.

Trefwoorden:

depressie, chronisch zieken, ouderen

“The Periaqueductal Gray and Defensive Behavior: new clues from an old concept”

Het doel van de in deze dissertatie gepresenteerde studies was om de mogelijkheden te onderzoeken voor het reguleren van de activiteit van het dlPAG (dorsolaterale periaqueductale grijs, de primitieve structuur van de hersens) om angstreacties in de rat op te wekken of te verzwakken. Het diermodel voor angst en paniek was specifiek gekozen om meer kennis te verwerven over de functionele anatomie en het gedragsfenotype van defensief gedrag. Momenteel zijn wij nog in een vroeg stadium van inzicht in angstige emotie en cognitief gedrag en de exacte rol van het PAG in deze soorten gedrag. Toch zullen recente ontwikkelingen in de neurowetenschappen langzaam maar zeker de aard en de complexiteiten openbaren van emotionaliteit en defensief gedrag in onze fylogenetische oude hersenstructuur – het PAG.

“The logic of Coincidence: Agenda-setting in the European Union on Development Co-operation. After the Fall of the Berlin Wall”

Deze dissertatie bestudeert de invloed van grote, onverwachte en niet te voorspellen gebeurtenissen op internationale relaties, met de val van de Berlijnse Muur als voorbeeld.

Het proefschrift levert duidelijk bewijs dat het einde van de koude oorlog een herdefiniëring heeft veroorzaakt van EU ontwikkelingssamenwerking, vooral wat betreft de toetreding van Oost-Europese buren en de prioritering van armoedebestrijding.

Het begrip policy window, in het dagelijks taalgebruik ook bekend als window of opportunity, speelt een centrale rol in deze studie. De aanzienlijke veranderingen in internationale relaties na de val van de Berlijnse muur blijken goed te kunnen worden verklaard met dit concept, dat verwijst naar omstandigheden waardoor beleid kan veranderen zonder dat er expliciete besluitvorming heeft plaatsgevonden.

Trefwoorden:

Europa, ontwikkelingsbeleid, ACP

“The role of human papillomavirus in the Development of tonsillar squamous cell carcinomas”

Kwaadaardige tumoren uitgaande van de keelamandelen komen de laatste jaren steeds frequenter voor. Naast de bekende risicofactoren roken en overmatig alcoholgebruik, is duidelijk geworden dat ook humaan papillomavirussen (HPV) een rol spelen bij het ontstaan van deze tumoren. Patiënten met door het HPV veroorzaakte tumoren zijn minder vaak rokers en/of drinkers, hebben meer uitzaaiingen en een betere overleving ten opzichte van patiënten met tumoren waarbij het virus niet aanwezig is. Ook op moleculair gebied verschillen HPV-positieve tumoren van HPV-negatieve tumoren. Dit biedt perspectieven voor de ontwikkeling van zowel nieuwe therapieën als ook testen voor bepaling van individuele therapiekeuze.

“Exporteerbaarheid van het Nederlandse pensioenstelsel naar de Europese Unie”

“The Role of Demand in Technical Change”

Dit proefschrift analyseert de invloed van technologische verandering op de vraag naar consumentengoederen. Succesvolle innovaties kunnen de opties van consumenten en daarmee ook de gebruiken en gewoonten van samenlevingen veranderen. Dit leidt uiteindelijk tot economische groei en welvaart. Een innovatie is succesvol als ze aan de behoeften van consumenten voldoen. In tegenstelling tot de aanname in klassieke economische theorieën is die behoefte echter geen vaststaand gegeven, omdat productinnovatie ook de neiging om te consumeren verhoogt. In dit proefschrift wordt een model beschreven waarmee de dynamiek van consumentenbehoeften in kaart kan worden gebracht.

“The Impact of Social Capital on Economic and Social Outcomes”

Onderzoekers hebben het concept van sociaal kapitaal gebruikt om diverse associaties met socio-economische resultaten te verklaren. Twee belangrijke aspecten zijn daarbij echter grotendeels veronachtzaamd: (i) wat sociaal kapitaal vormt, en (ii) hoe sociaal kapitaal resultaten beïnvloedt.

Dit onderzoek diept deze relatief onderbelichte aspecten uit. Op de eerste plaats, door het terugbrengen van de transactiekosten, zoals kosten voor controle, het creëren van nieuwe vormen van informatie-uitwisseling en het beïnvloeden (reguleren van egoïstisch) gedrag door normen, leidt hoger sociaal kapitaal tot innovatie. Op de tweede plaats ontwikkelen we een relatief originele manier om sociaal kapitaal te meten en gebruiken we deze nieuwe indicatoren om geografische verschillen in misdaadcijfers van Nederland te verklaren. Ten derde zijn instellingen belangrijk voor het vormgeven van sociaal kapitaal. Goed ‘sociaal kapitaal’ wordt gevormd in geografische gebieden waar de macht van de hoogste leidinggevende beperkt is, waar het onderwijsniveau hoog is, waar universiteiten bestaan als bronnen van cultuur en waar de bevolking minder heterogeen zijn.

“Knowledge Flows and Social Capital”

Dit onderzoek bestudeert de rol van sociaal kapitaal bij het verspreiden van kennis en innovatie in de duurzame landbouw. Dit wordt in kaart gebracht bij de informele sociale netwerken van een innovatieve plattelandsgemeenschap in India. Deze netwerken zorgen voor de overdracht van relevante kennis, goederen, krediet en sociaal-politieke ondersteuning. Bestudering van de geografische structuren aan de hand van theoretische modellen om dominante kernen in ieder netwerk identificeren, onderstrepen de ongelijke verdeling van sociaal kapitaal in kennis, bedrijfsleven en sociale politiek. De vrijwel afwezige opbouw van innovatiecapaciteit in de gemeenschap wordt verklaard door het gebrek aan sociaal kapitaal in kennis onder landbouwers. Sociaaleconomische hiërarchieën, zoals bijvoorbeeld zakelijke relaties tussen landbouwers en hun kredietverschaffers of hun afnemers, en kastengebaseerde verhoudingen zijn belangrijke determinanten voor de innovatiegerichtheid van een gemeenschap.

“Verdediging in Transitie; de positie van de advocaat in strafzaken in postcommunistisch Polen”

Na de ineenstorting van het communistisch regime is in Polen getracht door aanpassingen van het strafproces de positie van de verdediging te versterken en in overeenstemming te brengen met de eisen van het Europees Verdrag tot bescherming van de Rechten van de Mens (EVRM).

In dit onderzoek wordt blootgelegd op welke wijze dat is gebeurd en hoe de nieuwe situatie zich verhoudt tot de voorwaarden voor een effectieve verdediging die aan het EVRM kunnen worden ontleend. Op basis hiervan worden conclusies geformuleerd over de factoren die het effect van de gerealiseerde hervormingen hebben bepaald en lessen getrokken over de (mogelijke) effecten van door de overheid geïnitieerde optimalisering van verdedigingsrechten.

Trefwoorden:

Strafprocesrecht, Verdediging, Eerlijk proces, Rechtsstaat 

“The exercise-induced oxidative stress paradox In COPD”

Spierfunctieverlies komt veel voor bij patiënten met COPD en leidt tot een verminderd inspanningsvermogen en verhoogde mortaliteit en morbiditeit. Oxidatieve stress (verminderde zuurstofopname door cellen door de vorming van vrije radicalen) en ontstekingsreacties zouden hierbij een belangrijke rol spelen.  Een trainingsprogramma verbetert het inspanningsvermogen van COPD patiënten, maar in gezonde personen veroorzaakt een intensieve inspanning juist een oxidatieve stress en ontstekingsrespons.

Dit proefschrift wijst uit dat bij COPD patiënten in vergelijking met gezonde personen sprake is van een verhoogde oxidatieve stress respons zowel in rust als tijdens inspanning. Bij patiënten ging dit niet gepaard met een ontstekingsrespons. Verder bleek dat COPD patiënten na het volgen van een longrevalidatieprogramma met regelmatig bewegen minder oxidatieve stress ondervonden tijdens inspanning en na revalidatie een verbeterde inspanningscapaciteit hadden. Dit gunstige effect is waarschijnlijk te danken aan een efficiënter energiemetabolisme.

Trefwoorden: COPD, oxidatieve stress, ontsteking, inspanning, revalidatie
 

“‘Met recht naar Klimaat-bescherming’; over de rol van het recht en de markt voor het klimaatbeleid”

“Characterization of anticoagulant functions of protein S”

“Hard to get, hard to keep; Dissemination of and Exposure to internet-delivered health behaviour change interventions aimed at adolescents”

Vanwege het grote bereik van internet hebben leefstijladviezen en –interventies via dit medium een groot potentieel, maar vooralsnog worden deze websites nog maar mondjesmaat gebruikt door jongeren.

Op basis van een literatuurstudie en onderzoek onder experts en jongeren zelf, werden strategieën ontwikkeld om de blootstelling aan internetinterventies te verbeteren. Deze strategieën werden vervolgens getest op bestaande internetinterventies (bijvoorbeeld gericht op alcoholgebruik). Het koppelen aan schoolactiviteiten blijkt een goede manier om zulke websites onder de aandacht van jongeren te brengen. Online mond-tot-mond aanbevelingen via een e-mail van een vriend is ook een effectief gebleken strategie.

Om het bezoek aan zulke websites te vergroten, dienen deze websites geen opeenstapeling van technische mogelijkheden te zijn, maar gaat het er juist om wat jongeren zelf willen en daadwerkelijk gebruiken.

Trefwoorden:

internet, jongeren, gezondheid

“Reconstruction the Self Problems of Choice, Fate and Justification in the Eugenics-debate”

De bio-ethiek heeft zich de afgelopen decennia teruggetrokken in de vraag welke biomedische ethiek het beste werkt, in plaats van wat de beste handelingswijze is voor een concreet moreel probleem. De discussie gaat over hoe men andermans keuzes het beste kan faciliteren, niet over wat die keuzes moeten zijn.

Dit proefschrift bespreekt de gevolgen daarvan voor de discussie over een nieuwe, liberale eugenetica: selectieve reproductie die niet gericht is op het voorkomen van ernstige ziektes maar op de preferenties van de ouders (b.v. intelligenter, resistenter). Dergelijke toepassingen kunnen met de huidige biomedische ethiek niet meer uitgesloten worden. Landeweerd ontwikkelt op basis van het werk van Jürgen Habermas’ concept van ‘het zelf’ een alternatief voor het nu gebruikte concept waarin autonomie alleen verbonden wordt met vrije keuze. Door autonomie te verknopen met identiteit blijken veel vormen van eugenetica problematisch doordat datgene wat keuze is voor wensouders, lot zal zijn voor de eugenetisch gecreëerde.

Trefwoorden:

bio-ethiek, eugenetica

“Endotoxin and microparticles as markers for inflammation and coagulation”